به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، قدمت بهره برداری از معادن مس خراسان جنوبی به زمان‌های بسیار دور و حتی به قرن‌های قبل از اسلام می‌رسد؛ آثاری به دست آمده که نشان می‌دهد با ابزاری بسیار ابتدایی از این معدن بهره برداری می‌شده است. ۴۲ سال قبل یک باستان شناس آلمانی از روی همان وسایل ابتدایی استخراج طلا در قدیم، پی به وجود فلز گرانبهای این معدن برد و در واقع آن را برای قرون جدید کشف کرد.
در سال ۱۳۴۸ یک شرکت ژاپنی عملیات اکتشاف معدن مس قلعه زری خوسف را بر عهده می‌گیرد و پنج سال بعد دو شرکت ژاپنی دیگر عهده دار کار بهره برداری می‌شوند. پس از انقلاب شرکت‌های ایرانی وارد گود استخراج و بهره برداری معدن می‌شوند و حالا بیش از ۴۰ سال است کارگران ایرانی در دل زمین با جان و دل و به سختی کار می‌کنند تا چرخ‌های صنعت مس کشور از حرکت باز نایستد.
استخراج زیرزمینی مس از عمق ۳۰۰ متری
کانسار مس رگه‌ای قلعه زری از ذخایر قابل توجه مس در ایران است که به علت عیار بالای مس، کمک بزرگی به تولید فلز ارزشمند مس کرده است.معدن قلعه زری باتوجه به آنکه در اعماق زمین است و استخراج از آن در زیر زمین انجام می شود می توان گفت در کشور منحصر به فرد است.
۱۸۰ کیلومتر آن سوتر از مرکز خراسان جنوبی، صدای استخراج مس از معدنی در دل روستای قلعه زری شهرستان خوسف به گوش می‌رسد، اینجا در دل اعماق زمین قلعه زری گنجینه ای نهفته است که از ارزش بالایی برخوردار است.معدنی که بیش از ۱۷ کیلومتر مربع وسعت دارد و تنهاترین معدن مس زیرزمینی در خاورمیانه است که با راه اندازی اش ۳۵۱ نفر در این معدن مشغول به کارهستند.
کانسنگ در حال بهره برداری آن در عمق ۳۰۰ متری دارای ۲درصد مس و حدود پنج دهم گرم در تن طلا است. کنسانتره ۲۴درصدی مس این کانسار دارای ۱۷ گرم در تن طلا است.
بیشتر بخوانید
برای رسیدن به مقصد، به دل کویر زدیم کویری با دمای بالای ۴۰ درجه، اما پر از آرامش، کمی جلوتر که رفتیم صدایی سکوت این پهنه را شکست صدایی از جنس تولید در اعماق زمین.
به بزرگترین معدن فلزی زیرزمینی خاورمیانه یعنی معدن مس قلعه زری رسیدیم.
در ابتدای کار به سراغ مصطفوی مدیرعامل شرکت میناکان معدن مس قلعه زری رفتیم او به ما می‌گوید: «سال ۱۳۵۴ بود که این کارخانه با ظرفیت خوراک ۴۲۰ تن در روز به بهره بردای رسید در سال‌های ابتدایی کار، مس‌هایی با عیار ۵/۳ درصد استخراج می‌شد، اما اکنون بعد از ۴۰ سال به علت اتمام ذخایر پرعیار به عیار یک درصد رسیده است.»
راهی یکی از چاه‌های معدن شدیم، این معدن ۱۳ چاه دارد که تنها ۸ چاه آن فعال است و کارگران در حال استخراج مس‌های با ارزش از آن بودند، بزرگترین چاه معدن مس قلعه زری چاه شماره ۱۳ است که ۳۴۰ متر عمق دارد و ۵۰ نفر در ۳ شیفت کاری در آنجا در حال کارند.
نانی که از دل سنگ‌های سخت بیرون می‌آید
میزان استخراج سالیانه کانسار مس از معدن قلعه زری ۱۵۰ هزار تن است.
به برکت وجود این معدن، کارگران بومی این منطقه در این معدن زیر زمینی در حال بدست آوردن رزقشان هستند، روزی که در دل کوه است و باید آن را کارگران از لا به لای سنگ‌ها بیرون بیاورند. وجود این معدن توانسته برای جوانان زیادی از روستا‌های اطراف و به خصوص شهرستان خوسف اشتغال ایجاد کند.
با یکی از کارگران که در حال کندن دیوار‌ها بود گفتگو کردیم او می‌گفت: خداروشکر از کارم راضیم، ۱۵ سال است که در این معدن در حال کارهستم و از دل این سنگ‌های سخت هم برای خانواده ام نان درمی آورم و هم خوشحالم که در رونق اقتصاد کشورم نقشی دارم.
یکی دیگر از کارگران می گفت: این سنگ‌هایی که اینجا می‌بینید کاملا مس خالص هستند و در ایران همتایی ندارند، البته در بین این سنگ‌ها کانی‌های با ارزش دیگری از جمله نقره و طلا هم وجود دارد.
هرچند در حال حاضر استخراج نقره و طلا از این سنگ‌ها نسبت به سال‌های اول کمتر شده است، اما باز هم می‌توان وجود این دو ماده با ارزش معدنی را دربین سنگ‌ها به خوبی دید.
فرآوری در کنار استخراج
اینجا کار در دل زمین به پایان نمی‌رسد، سنگ‌ها از عمق زمین به روی زمین فرستاده می‌شوند تا کار فرآوری این سنگ‌ها در کارخانه‌ای در همین نزدیکی معدن صورت بگیرد.
کانسنگ‌های مس از تونل‌ها به آسیاب‌ها می‌روند و خرد می‌شوند، در قسمت‌های بعدی به صورت مایع در می‌آیند و سپس وقتی که مواد از محلول جدا می‌شوند، با فشار باد خشک شده و توسط ریل به انبار حمل می‌شوند؛ این دستگاه‌ها سنگ معدنی با عیار ۲ تا ۳ درصد را گرفته و موادی با عیار حدود ۲۴ درصد کالکوپریت تحویل می‌دهند.
هاجری مدیر دفتر فنی شرکت میناکان معدن مس می‌گوید: سنگ‌های استخراج شده از معدن بعد از انجام ۴ مرحله تبدیل به کنسانتره و سپس برای ذوب و پالایش راهی مجتمع مس سرچشمه کرمان می‌شوند تا به ورق شمش و مفتول مسی تبدیل شوند.
او با اشاره به اینکه هم اکنون ماهانه ۵۵۰ تن کنسانتره با عیار ۱۵ درصد مس از بزرگترین معدن فلزی زیرزمینی خاورمیانه استخراج می‌شود افزود: روزانه ۴۵۰ تن کانسنگ مس وارد کارخانه تغلیظ می‌شود که در نهایت ۲۵ تن کنسانتره از این کارخانه خارج و به کرمان فرستاده می‌شود.
توسعه کارخانه فرآوری در چند قدمی اتمام کار
معدن مس قلعه زری حالا به نمادی از خودکفایی تبدیل شده است، معدنی که روزی چرخش را ژاپنی‌ها به حرکت در می‌آوردند امروز به همت جوانان بومی این منطقه می‌چرخد.
مصطفوی مدیرعامل شرکت میناکان معدن مس قلعه زری از تهیه طرح توسعه معدن خبر می‌دهد و می‌گوید: با توجه به نیاز به توسعه کارخانه، طرح توجیهی آن تکمیل شده است و به زودی مراحل ساخت کارخانه فرآوری با ظرفیت ۲ برابری کارخانه فعلی شروع می‌شود؛ با طرح توسعه این کارخانه افراد بیشتر در اینجا مشغول به کار خواهند شد و تولیدات مان هم بیشتر خواهد شد.
با توسعه کارخانه فرآوری، صفر تا صد کار فرآوری مس در همین منطقه صورت می‌گیرد و دیگر نیازی نیست تا محصول را برای اتمام کار به استان‌های همجوار ارسال کرد و خراسان جنوبی خودش قطب تولید کنسانتره مس خواهد شد.
معدن قلعه زری مسی‌تر خواهد شد اگر...
مس قلعه زری بزرگترین معدن زیرزمینی خاورمیانه است که با بیش از ۴۰ سال فعالیت پر فراز و نشیب، امروز همچون نگینی در حاشیه کویر لوت می‌درخشد و امروز به یکی از پیشگامان صنعت مس کشور تبدیل شده است.
ذخیره قطعی معادن مس خراسان جنوبی بیش از ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن برآورد شده است، معادنی که در مرحله تبدیل به کنسانتره مانده اند و عملیات ذوب و شولید شمش در استان انجام نمی‌شود.
سختی استخراج کانسنگ مس از عمق ۳۰۰ متری زمین به شیرینی تولید فلز ارزشمند مس می‌ارزد و بیرون کشیدن مس از دل زمین آنقدر توجیه دارد که ساخت کارخانه فراوری و ذوب را در جوار این معدن بزرگ دارای صرفه اقتصادی کند.
معدنی که سالهاست همچنان کنسانتره تولید می‌کند و تکمیل فرایند فراوری و ذوب کنسانتره می‌تواند کمک کند تا ارزش افزوده
این محصول استراتژیک در خود استان بماند و درآمد‌ها و اشتغال بالای آن به مردم منطقه برسد.
گزارش از زهرا رضوانیان
انتهای پیام/ک