آبی که آب می‌رود

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، سال‌های نه چندان دور مازندران را سنجاق کرده بودند به رودخانه هایش، در هر شهری رودی از این سر تا آن سر جریان داشت ، کودکان در آن شنا می‌کردند، مردان ماهی می‌گرفتند، کشاورزان زمین هایشان را سیراب می‌کردند و هر چه بود میلیون‌ها مترمکعب برکت بود برای همه.

اما مدت‌هاست این رودخانه‌ها به زشت‌ترین چهره شهر تبدیل شده‌اند، خرابه‌های بی آب ، پر از گل و لای و زباله ، می‌گویند وضعیت بارش‌ها که معرف حضور است ، ذخیره برفی کوه‌ها هم بهار نشده تمام می‌شود،  سر آب را هم هرجا خواسته‌اند بریده‌اند در بالادست،  راه رود را بسته‌اند ، سد‌ها هم که دست و پنجه نرم می‌کنند با خشکسالی،  الگوی مصرف  هم جوری شده است که انگار نگران تمام شدن آب نیستیم و در یک کلام حیات آب به نفس نفس افتاده.

امان از چاه

اگر بخواهیم در مازندران از شهری به شهر دیگر برویم در بین راه تا چشم کار می‌کند یا جنگل است یا زمین‌های کشاورزی، زمین‌هایی که در هر فصل رنگ خاص خودشان را دارد چرا که مازندران یکی از تاثیرگذارترین استان‌های ایران محسوب می‌شود، رتبه اول تولید محصولات کشاورزی را در کشور دارد و ۴۴ درصد برنج ایران را تامین می‌کند، اما مشکلی که این روز‌ها گریبان زمین‌های زراعی مازندران را گرفته سه کلمه دارد چاه غیر مجاز.


  اصغری کشاورزی بهشهری که امسال برخلاف سال‌های گذشته به جای برنج ، گندم کاشته بود با همان دست‌های پینه بسته که حاصل سال‌ها خون جگر خوردن در زمین‌های کشاورزی است به ما چای تعارف می کند و می گوید: الحمدالله امسال محصول خوبی برداشت کردیم، اما کمبود آب خیلی اذیتمان کرد.

اوکه نگران سال آینده است و  نمی‌داند چه اتفاقی قرار است بیفتد ، گفت: بارش‌های امسال خیلی کمتر از سال قبل بود و معلوم نیست سال بعد به جای باران چه بلایی به سرمان نازل می‌شود.

نگرانی را می‌توانستم در صورتش حس کنم می‌گوید چاهی که چندین سال پیش همسایمان برای آبیاری زمین حقر کرده بودند امسال خشک شده است و برخی کشاورزان بر حسب اجبار چاه‌های غیرمجاز زدند هیچ کس هم نیست که با آن‌ها برخورد کند.

صحبت هایش بیشتر از این که بوی درد و دل و گلایه بدهد هشداری است برای دست اندرکاران این حوزه، آب‌های مازندران دارد آب می‌رود.

وقتی باران با ما قهر می‌کند

خشکسالی ، دغدغه‌ای ملموس برای هر ایرانی است، اما چه کسی باور می‌کرد که روزی مازندران هم در معرض این بلای خانمان سوز قرار گیرد اما این اتفاق افتاده است ،  میانگین بارش در مازندران پر بارش تا چند سال قبل بیش از ۸۰۰ میلی متر بود و اکنون به کمتر از ۷۰۰ میلی متر رسیده است.

با سیف الله مومنی کارشناس حوزه کشاورزی تماس می‌گیرم، در رابطه با کم آبی و خطرات ناشی از آن می‌گوید: آب‌های زیرزمینی منبعی بسیار با ارزش برای مصارف کشاورزی است با این وجود بسیاری از کشاورزان تصور می‌کنند چون این سفره‌های آب زیرزمینی در زمینه شخصی آن‌ها قرار دارد می‌تواند خودسرانه در آن چاه حفر کنند و هر چه می خواند آب از چاه بکشند و همین تصور اشتباه باعث شده است سطح آب‌های زیرزمینی استان به شدت کاهش یابد.

او یکی از مواردی که موجب افزایش سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود را بارش باران می‌داند، بارانی که به گفته او کاهش چند سال اخیرش خطرات جدی برای کشاورزان به همراه داشته است.

مومنی می‌گوید: با ادامه خشکسالی و برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های غیرمجاز درزمین‌های زراعی، شاید تا چند سال آینده خوزستان دیگری را این‌بار در شمال کشور شاهد باشیم، آینده‌ای مبهم برای قطب کشاورزی کشور


درک این موضوع که میزان بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی بسیار بالاتر از حد استاندارد است بر کسی پوشیده نیست، اما کمبود آب دلایل دیگری نیز دارد،  این را می‌توان از صحبت‌های محمد ابراهیم یخکشی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران فهمید می‌گوید: ۱۴۷ هزار حلقه چاه مجاز در مازندران وجود دارد که فقط هشتاد و هفت هزار حلقه پروانه بهره برداری دارند.

او افزود: مجوز بهره‌برداری یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب از سفره‌های زیرزمینی امسال صادر شده است که این میزان بدون احتساب میزان بهره‌برداری چاه‌های غیرمجاز است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران میزان آب تجدید شونده در مازندران را ۶ میلیارد متر مکعب اعلام کرد و گفت: چهار و نیم میلیارد مکعب آب‌های سطحی و یک و نیم میلیارد مکعب هم آب‌های زیرزمینی است.

او گفت: ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که ۷۰ درصد آن از آب‌های جاری رودخانه‌ها تعیین می‌شود رودخانه‌هایی که خشک‌تر از هر سالی شده اند، بخشی از آن نتیجه کاهش بارش‌ها و بخش زیادی ناشی از مهار نشدن همین بارش‌ها است که می‌بارند و بدون استفاده به دریا می‌ریزند.

غفلت چند دهه در هدر رفت منابع آبی

مازندران استان پربارشی است بالاتر از میانگین کشوری اما با توزیع نامناسب، مثلا در غرب استان که زمین کشاورزی ندارند بارشهایشان زیاد است برعکس شرق و مناطق مرکزی استان که نزولات جوی کم است، اما زمین کشاورزی فراوانی دارند و به هیمن فراوانی هم هر سال با چالشی به نام تامین آب مورد نیاز کشاورزی و مهار آب‌های سطحی درگیر اند.

از چهار و نیم میلیارد مکعب آب‌های سطحی حدود یک میلیارد و ‎ ۵۵۰میلیون مترمکعب بهره برداری می‌شود و بقیه آب‌های سطحی بدون استفاده به دریا می‌ریزد،  آمار زمانی جالبتر می‌شود که بدانیم ضریب مهار آب‌های سطحی در مازندران در حدود ۱۲ درصد و میانگین کشوری حدود ۴۰ درصد است در حالی که مازندران نسبت به متوسط کشوری در بارش باران، استانی برخوردار است.

شریعتی نماینده مردم شرق مازندران در مجلس شورای اسلامی هم شاخص استان در مهار آب‌های سطحی را نامناسب می‌داند و می‌گوید: مازندران منابع آبی فراوانی دارد، اما در مهار آن از میانگین کشوری عقب مانده است.


او  تزریق نامناسب و اندک منابع مالی و بهره نگرفتن از پیمانکاران بزرگ ملی در اجرای طرح‌های مدیریت آب را از جمله مشکلات مهار آب‌های سطحی دانست و گفت: برای تکمیل طرح‌ها آبی استان هفت هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است اما حرکت لاک پشتی در تزریق اعتبارات باعث تاخیر در تکمیل طرح‌های مهار آب در استان شده است.

نماینده مردم گلوگاه، بهشهر و نکا در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: برای تکمیل بسیاری از طرح‌های آبی مانند دشت۴۶ هکتاری سیستان مسئولان نگاه ملی دارند و با تخصیص بودجه و اعتبارات کلان ملی می‌خواهند آن را به سرانجام برسانند که در مورد شمال کشور نیز باید این اتفاق بیفتد.

شریعتی ادامه داد: متاسفانه برخی طرح‌های مهار آب مانند طرح زهکشی زمین‌های شمال کشور اگرچه بعد ملی دارد و ملی نیز دیده شده اند، اما چندین سال است روی کاغذ مانده است.

 نماینده مردم شرق مازندران گفت: از دولت جدید و انقلابی می‌خواهیم با تخصیص بودجه ملی و تسریع در اجرای طرح‌های مهار آب مانند ساخت سد‌های لاستیکی، طرح‌های آبخوان داری و زهکشی زمین‌های شالیزاری طرفیت مهار آب در استان مازندران را دو چندان کند.

اجرای طرح‌های کوچک با اعتبارات قطره چکانی

غفلت چند ساله در هدر رفت حجم زیادی از منابع آبی مازندران واقعیتی انکار ناپذیر است، مسئولان می‌گویند متناسب با اعتبارات طرح‌های خوبی برای مهار آب انجام شده است اگرچه تا رسیدن به وضع مطلوب فاصله است.

یخکشی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران ظرفیت همه ۱۰ سد و ۸۰۰ قطعه آببندانی که در سراسر استان وجود دارد را حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب اعلام می‌کند و می‌گوید: علاوه بر مطالعات اجرای ساخت سه سد زارم رود، کسلیان و سجاد رود طرح‌های مهار آب متناسب با اعتبارات در چند سال گذشته انجام شده است مثلا سدهای لاستیکی فرح آباد بر روی رودخانه تجن، سد لاستیکی پازوار بر روی رودخانه بابلرود و سد لاستیکی لاریم جویبار ساخته شد تا تعداد سد‌های لاستیکی از ۴ سد به ۷ سد افزایش یابد.

او افزود: در حوزه سد‌های بزرگ نیز سد گلورد پس از نیم قرن ساخته شد تا ۱۰۷ میلیون مترمکعب آب‌های سطحی شرق استان را جمع آوری کند و در تابستان به داد کشاورزان برسد.


یخکشی اجرای ۳۰ طرح سردهنه و بند انحرافی، ۱۵شبکه آبیاری و زهشکی، لایروبی ۵۰ آب بندان و اجرای ۷۱ طرح لایروبی، ساماندهی و دیواره سازی رودخانه را از جمله عملکرد‌های دیگر برای مهار آب‌های سطحی دانست و گفت: با اجرای این طرح‌های آب کشاورزی برای ۳۵ هزار هکتار از زمین‌های استان تامین شده است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران می‌گوید: اجرای طرح‌های مهار آب هزینه بر هستند مثلا برای لایروبی ۸۰۰ قطعه آب بندان استان به سه هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است و بازنگری در اختصاص بودجه ضروری است.

او با بیان اینکه طرح‌های مهار آب در شمال کشور باید اعتبارات ویژه ملی داشته باشد ، افزود: دولت برای اجرای طرح‌های ملی حتی از بانک‌های جهانی و اسلامی قرض می‌گیرد و از فاینانس‌های بین المللی استفاده می‌کند، خطه شمال و مازندران نیز باید اینگونه دیده شوند تا بارانی که رحمت الهی نامیده می‌شود پس ازبارش نه تبدیل به سیلاب شود نه بدون استفاده به دریا بریزد.

گزارش: امیر حسین رمدانی

انتهای پیام / ک