به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان،شیوع کرونای دلتا وضعیت بسیار پیچیده‌تری نسبت به سال گذشته ایجاد کرده است.
همه ساله در ماه محرم شاهد برگزاری مراسم و حضور دسته‌های عزاداری در سطح شهر و روستا‌های استان همدان بودیم، اما امسال شور حسینی با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی همراه شد تا بتوان در ماه‌های عزاداری نیز نسبت به تداوم مهار کرونا تلاش کرد.
تا پیش از شیوع این ویروس، برگزاری مراسم مذهبی و آیینی به صورت عادی و برگرفته از اعتقادات مذهبی در جریان بود، اما دو سال است که با انتشار ویروس کرونا و توصیه به پیشگیری از تجمع و رعایت فاصله فیزیکی این روند با مخاطره همراه شده است.
اجرای مراسم،آیین‌ها و فرایض دینی و مذهبی با حفظ سلامت و امنیت جان شهروندان در زمان وقوع بیماری‌های همه گیر در دنیا یکی از حساس‌ترین موضوعات تصمیم‌گیران بود .
ایران نیز به دلیل ماهیت و نوع فرهنگ حاکم از این موضوع مستثنی نیست و پس از شیوع بیماری کرونا همواره یکی از دغدغه‌های مردم و مسئولان نحوه و چگونگی ادای فرائض دینی و مذهبی بوده و هست.
استان همدان هم که از دیر باز آئین‌های ویژه و خاصی در ماه محرم داشته که برخی از این آئین‌ها در کشور زبانزد خاص و عام است.
مردم پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین همچون دیگر شهر‌های ایران اسلامی با آئین‌های فرهنگی و تاریخی خود برای سرور و سالار شهیدان عزاداری می‌کنند.
برگزاری مراسم و آئین‌ها در هر جامعه به ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی و اعتقادی جامعه بستگی دارد. کمتر مراسمی را میتوان یافت که در دو جامعه یکسان برگزار شود هر چند این مراسم میتوانند ریشههای مشترکی داشته باشند.
مردم استان همدان در سومین روز شهادت حضرت امام حسین (ع) با تشکیل دسته‌های عزاداری مرثیه‌های مداحان را تکرار می‌کنند که در روز سوم عاشورا آیین های خاص مخصوص به خود را دارد به شکلی که در هیات‌های عزاداری به طور عام، از وسایلی، چون علم، کجاوه، پالکی، چهل چراغ، پرچم، خیمه گاه، بیرق و گهواره علی اصغر (ع) به عنوان نماد عزا و سوگواری استفاده می‌شود.
مردم شهر‌های مختلف استان همدان با آداب و رسوم خاصی مراسم سوگواری دوازدهم محرم را برگزار می‌کنند و با عزاداری برای شهدای دشت نینوا ارادت خود را به سالار شهیدان اعلام می‌کنند.
در این خصوص با کارشناس میراث فرهنگی استان همدان گفت‌وگویی انجام دادم.
فریبا نعمتی با اشاره به برگزاری مراسم در شرایط کرونایی درباره نوع برگزاری مراسم ماه محرم درهمدان از گذشته های دور تاکنون گفت: در گذشته مردم مساجد و حسینیه‌ها را تمیز و سیاه‌پوش می‌کردند، علم‌ها را بیرون می‌آوردند و مردم و به ویژه خانم‌ها، نذر‌هایی که داشتند مثل پارچه را به نیت برآورده شدن حاجات به علم‌ها آویزان می‌کردند.
او با اشاره به اینکه مردم با توجه به توان مالی که داشتند نذوراتی مثل چای، خرما و حلوا پخش می‌کردند، اضافه کرد: خانواده‌هایی هم که امکان تهیه و پخت غذا را داشتند، نذوراتشان را بین عزاداران پخش می‌کردند.
او با بیان اینکه تعدادی از خانواده‌ها با هم جمع می‌شدند و گوسفندی را قربانی می‌کردند، ادامه داد: غذایی که معمولا با این گوشت نذری درست می‌کردند آبگوشت یخنی بود.
کارشناس مردم‌شناسی میراث فرهنگی استان همدان درباره غذای یخنی هم توضیح داد: یخنی همان آبگوشت است که از غذا‌های محلی استان همدان به شمار می‌آید و تفاوت یخنی با آبگوشت معمولی نیز در این است که یخنی سیب‌زمینی ندارد و با گوشت، نخود و لوبیا تهیه می‌شود و به آن رب اضافه نمی‌کنند.
این کارشناس با بیان اینکه یکی از سنت‌های بسیار خوب قدیمی اجرای شبیه‌خوانی یا تعزیه‌خوانی بود، افزود: تعزیه‌خوانان دو دسته بودند؛ دسته موافق‌خوان، که لباس سفید و سبز می‌پوشیدند و درباره امام حسین (ع) می‌خواندند و دسته مخالف‌خوان هم که لباس مشکی و قرمز بر تن کرده و درباره یزیدیان می‌خواندند.
بیشتر بخوانید؛
نعمتی با بیان اینکه یکی از عادات خوب مردم همدان و روستا‌ها که به باور‌های آنان بازمی‌گشت، رفتن دسته‌های عزاداری به سمت امامزاده‌ها بود، اضافه کرد: دسته‌های عزاداری در کنار امامزاده‌ها عزاداری می‌کردند و سپس به سمت مسجد می‌رفتند و ناهار می‌خوردند.
او ادامه داد: این رسم بیشتر در تمام روستا‌های همدان بوده و فقط مرثیه‌ها و نوحه‌ها به علت تنوع قومیتی که در استان همدان وجود دارد، متفاوت بوده است.
نعمتی با بیان اینکه عزاداری‌ها در شهر همدان گسترده‌تر می‌شده، گفت: هیئت‌های بزرگ شهر مثل امامزاده یحیی (ع) و محله جولان و دیگر هیئت‌ها باهم جمع می‌شدند و یک هیئت بسیار بزرگ را تشکیل می‌دادند و بارگاه امام حسین (ع) را درست می‌کردند و به طور کلی اتفاقاتی که در کربلا رخ داده بود را به صورت نمادین اجرا می‌کردند.
او با بیان اینکه در روز سوم شهادت امام حسین (ع) نیز برنامه‌هایی مثل تعزیه قوم بنی‌اسد را اجرا می‌کردند، افزود: این تعزیه به این صورت است که این قوم پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانشان، پیکر شهدا را جمع‌آوری می‌کردند.
کارشناس مردم‌شناسی و میراث فرهنگی استان همدان با بیان اینکه نکته مهم در این عزاداری‌ها این است که برگزاری این مراسم کاملا خودجوش و مردمی است و هیچ سازمان و نهادی در برگزاری آن دخالتی ندارد، اظهار داشت: باور‌های مذهبی که ریشه در زندگی ما دارد، موجب وحدت و همدلی مردم می‌شود.
نعمتی در ادامه با بیان اینکه مراسم مذهبی علاوه بر اینکه واقعه عاشورا را در بین مردم زنده می‌کند، باعث به وجود آمدن همدلی اجتماعی بین مردم هم می‌شود، گفت: این همدلی در مراسم ملی هم وجود دارد، اما در مراسم مذهبی، چون باور‌های دینی و عقاید مذهبی ما است، رنگ و لعاب بیشتری دارد.
درهمدان و برخی از شهرستان های همجوار علاوه بر استفاده از ادوات عزاداری همچون علم و کتل هرساله در سومین روز شهادت یاران امام حسین (ع) کاروان های شتر سوار با بنا کردن خیمه هایی به یاد خیمه گاه حسینی به راه می افتند ودر سوگ آن حضرت به عزاداری می پردازند.
او ادامه داد: ناگفته نماند که آداب و رسوم مردم همدان در این روز با آداب ورسوم دیگر نقاط ایران متفاوت است وهیات های حسینی ازنخستین روزهای ماه محرم وبیابان های کویری اطراف ایران می روند و با آوردن چندین شتر به همدان در سومین روز شهادت امام حسین (ع) با تزیین آنها، صحنه اسرای دشت نینوا را به تصویر می کشند.
او با بیان اینکه در برگزاری مراسم، بازیگر، کارگردان و مسئول برگزاری خود مردم هستند، افزود: این مراسم از گذشته به آرامی و زیبایی انجام می‌شده، اما امروزه و به ویژه در شهر‌ها این مراسم دچار چشم و هم‌چشمی و بدعت‌هایی شده است که ما را از واقعه اصلی کربلا دور می‌کند.
کارشناس مردم‌شناسی و میراث فرهنگی استان همدان با بیان اینکه در گذشته مردم به صورت دسته‌جمعی و قومی و قبیله‌ای نذری می‌دادند، افزود: در گذشته مرثیه‌خوانانی که برای تعزیه می‌آمدند، بدون هیچ چشم‌داشتی نوحه‌خوانی می‌کردند و مردم به صورت کاملا خودجوش مواد غذایی مثل برنج و گندم به این مرثیه‌خوانان می‌دادند.
او با بیان اینکه برگزاری این مراسم به صورت سنتی و تعزیه‌خوانی در سطح شهر چندان جوابگو نیست، افزود: مردم شهر با سنت‌ها بیگانه شده‌اند و این وظیفه رسانه‌ها و مسئولان است که نسل جدید را با سنت‌های قدیمی درست آشنا کنند.
کارشناس مردم‌شناسی و میراث فرهنگی استان همدان درباره کتل و علم‌هایی که در عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد گفت: این علم و کتل‌ها به این شکل امروزی در سنت‌ها وجود نداشته و خود بر اساس برخی باورهایمان به مرور زمان، آنها را اضافه کردیم، اما پرچم‌ها از ابتدا در عزاداری‌ها بوده‌اند.
هرچند به دلیل شیوع کرونا، به ناچار تغییراتی در برگزاری آیین‌های محرم به وجود آمد و یا برخی از آنها لغو شده است، اما آنچه در مردم و عزاداران تغییر نکرد عشق و ارادت به سرور و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام بود، عزاداران سعی کردند با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی همچنان به برگزاری برخی از این رسوم پایبند باشند و چراغ عزاداری و آیین‌های سنتی محرم را تا حد ممکن و تا جایی که موجب از دست رفتن سلامت دیگران نشود روشن نگه دارند.
انتهای پیام/ج
گزارش از زهرا جعفرپور ایروانی