به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، زعفران یکی از محصولات کشاورزی ارزشمند و صادراتی ایران است که در زمین‌های خشک و نیمه‌خشک جنوب خراسان و برخی نقاط کشور کشت می‌شود.
خراسان جنوبی به عنوان یکی از قطب‌های تولید زعفران در ایران ۷۰ تن از محصول زعفران کشور را در سال تولید می‌کند؛ پارسال ۲۸۰ تن زعفران از ایران به مناطق مختلف جهان صادر شده است و ایران سالانه ۴۰۰ میلیون دلار درآمد از محل صادرات و فرآوری زعفران دارد.
اشتغال و درآمدی که از طریق کشت و فروش زعفران به دست می‌آید، این ادویه را به محصولی ارزشمند و دارای توجیه اقتصادی تبدیل کرده است.
خراسان جنوبی، دارای مرغوب‌ترین زعفران در دنیاست، اما این محصول ارزشمند فقط به صورت خام در بازار‌ها عرضه می‌شود.
یک مجتمع فرآوری زعفران در تربت حیدریه وجود دارد؛ در صورتی که این واحد تولیدی فعالیت خود را ادامه دهد، ۱۶ نوع ماده فرآوری شده را می‌توان از زعفران تولید کرد و این امر سودآوری بسیار زیادی برای ایران دارد.
احتشام رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه در طرح جامع جهش تولید و صادرات زعفران به سودآوری و جذب ارز برای کشور توجه ویژه‌ای شده است، گفت: با اجرایی شدن طرح جامع جهش تولید و صادرات زعفران، اختیارات صادرکنندگان ایرانی در این حوزه افزایش می‌یابد.
او افزود: برند ملی زعفران ایران ثبت جهانی شده است، اما عدم قیمت گذاری توسط ایران مشکلی است که در این حوزه وجود دارد. علی رغم اینکه زعفران جزو گران قیمت‌ترین ادویه‌های جهان محسوب می‌شود، فروش آن در خراسان جنوبی سود زیادی برای کشاورز ندارد.
تازیانه خشکسالی بر تن نحیف زعفران
مصطفایی کشاورز زعفران کار شهر آبیز می‌گوید: در حال حاضر ۲ هکتار زمین زیر کشت زعفران دارم که مجموعا ۱۱۰ کیلوگرم زعفران از هر هکتار برداشت می‌شود.
او ادامه می‌دهد: در سال زراعی گذشته و به دلیل وجود خشکسالی، این مقدار نصف شده است.
مصطفایی در خصوص قیمت پیاز زعفران بیان می‌کند: پیاز طلای سرخ تفاوت قیمت چندانی پیدا نکرده است، اما به دلیل اینکه این پیاز‌ها با کلنگ در زیر خاک قرار می‌گیرد، مزد بیشتری برای کارگر دارد که باید کشاورز آن را متقبل شود.
کرونا پاک کنندگان زعفران را بیکار نکرد
مصطفایی کشاورز زعفران کار آبیز شهرستان زیرکوه می‌گوید: در بسیاری از جا‌ها به دلیل ویروس کرونا با کمبود کارگر برای پاک کردن زعفران مواجه بودیم، اما کارگران برای برداشت و پاکسازی زعفران ما سر کار حاضر شدند.
او ادامه می‌دهد: مزد کارگر برای پاک کردن زعفران به ازای هر ساعت کار ۱۰ هزار تومان است که البته بعضی از افراد به جای پول، مقداری زعفران را به کارگر می‌دهند.
مصطفایی با اشاره به اینکه مقدار بسیار کمی از زعفران پارسال آن هم در حد مصرف خانوار برای او باقی مانده است، تصریح می‌کند: قیمت سرگل زعفران تنها ۳ هزار تومان نسبت به سال‌های قبل افزایش داشته و از مثقالی ۴۲ هزار تومان به ۴۵ هزار تومان رسیده است.
این کشاورز عنوان می‌کند: این افزایش ناچیز قیمت در کنار تورم و گرانی‌ها نمی‌تواند به کشاورز سود برساند.
او با اشاره به اینکه مقدار زعفران برداشت شده برای فروش در طرح خرید تضمینی کم است، می‌گوید: خریداران به صورت آزاد و فله‌ای زعفران را از کشاورز خریداری می‌کنند و پس از ارسال آن به واحد‌های فرآوری و بسته بندی، آن را به صورت خام و فرآوری شده به فروش می‌رسانند.
قیمت گذاری بسته به کیفیت صورت می‌گیرد/ فعالیت ۳۲ هزار بهره بردار زعفران در استان
رضایی مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه سطح زیر کشت زعفران در استان ۱۷ هزار و ۱۵۲ هکتار است، گفت: این محصول در تمام شهرستان‌های خراسان جنوبی کشت می‌شود.
او با اشاره به اینکه پارسال ۷۰ هزار و ۱۵۵ کیلوگرم زعفران از مزارع استان برداشت شده است افزود: ۳۲ هزار و ۲۸۲ بهره بردار زعفران در خراسان جنوبی فعالیت می‌کنند.
رضایی با اشاره به اینکه زعفران خراسان جنوبی بسته به کیفیت و نوع آن (دسته، سرگل، پوشال و نگین) بین ۷ تا ۱۲ میلیون تومان ارزش گذاری می‌شود گفت: صادرات این محصول از مبدأ استان صورت می‌گیرد.
از شیب صعودی تعرفه‌های صادراتی تا تولید فرآورده از زعفران
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: قاچاق بنه زعفران تا حد زیادی کنترل شده، ولی مواردی از مبادی خروجی دیگر استان‌ها به گوش می‌رسد و مقصد قاچاق بنه زعفران به طور معمول کشورهای افغانستان و چین است.
او ادامه داد: در خصوص صادرات محصول هم اکنون بازار کشورهای پر مصرفی مانند هندوستان را به دلیل بالا بودن تعرفه‌های صادراتی به جای ایران، افغانستان مدیریت می‌کند چرا که تعرفه‌های صادرات افغانستان صفر است؛ این در حالی است که ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا است و فرصت بازار این کشور از استان‌های زعفران خیز مانند خراسان جنوبی گرفته شده است.
بیشتر بخوانید
رضایی با بیان اینکه تولید زعفران در استان نسبت به پارسال کاهش نداشته است، بیان کرد: بنه یا همان پیاز زعفران به قیمت هر کیلو ۵ تا ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و برای تأمین آن مشکلی وجود ندارد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در خصوص فرآورده‌های حاصل از زعفران گفت: قرص، پودر، عصاره و نوشیدنی از جمله فرآورده‌های زعفران است که توسط چندین بهره بردار در استان به دست می‌آید.
او اظهار کرد: سالانه حدود ۳۰۰ کیلوگرم قرص زعفران، ۲ تن و ۲۰۰ کیلوگرم پودر، ۲ تن عصاره و بیش از ۳ هزار لیتر نوشیدنی زعفران در استان تولید می‌شود.
حمایت‌های جهاد کشاورزی، کلید حل مشکلات کشاورزان
رضایی قیمت پایین زعفران به تناسب افزایش قیمت سایر کالا‌ها و محصولات و عدم رغبت کشاورزان به فروش، پایین آمدن آمار خرید و فروش در بازار به دلیل کمبود نقدینگی در بازار و خریداران زعفران، عدم امکان صادرات زعفران با توجه به بیماری کرونا و سخت‌تر شدن استاندارد‌های بین المللی، نبود ایستگاه تحقیقات زعفران، سرعت کند توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری پیشرفته زعفران استان، عدم امکان فروش زعفران با قیمت مناسب، خصوصا برای کشاورزان خرده مالک، عدم وجود برنامه مدون جهت صادرات زعفران و عدم حمایت از توسعه مزارع زعفران را از جمله مشکلات این حوزه برشمرد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در خصوص اقدامات انجام شده برای جبران خسارات وارد شده به کشاورزان و رونق بازار زعفران تصریح کرد: پیشنهاد و پیگیری خرید حمایتی زعفران، اعلام قیمت پیشنهادی برای خرید گل تازه و دو نوع زعفران پوشال و نگین از جمله این اقدامات بوده است.
او ادامه داد: خرید حمایتی زعفران از کشاورزان با قیمت مصوب دولت توسط تشکل‌های تابعه تعاون روستایی در سال ۹۸، ایجاد انبار کالایی یا همان بورس زعفران در استان در سال ۹۹، ارائه تسهیلات بانکی و نظارت بر توسعه باغات و مزارع زعفران با هدف افزایش عملکرد کمی و کیفی و کاهش هزینه‌های تولید نیز برای حمایت از کشاورزان صورت گرفته است.
ترویج استفاده از دستگاه‌های خشک کن به منظور افزایش کیفیت زعفران خشک و برگزاری ۴۰ دوره آموزشی به منظور افزایش میزان تولید و کیفیت طلای سرخ نیز برای بهتر شدن اوضاع این محصول انجام شده است.
شهرستان قاین با ۵ هزار و ۸۸ هکتار سطح زیر کشت و تولید ۲۲ تن و ۷۳۸ کیلوگرم زعفران، رتبه اول تولید این محصول را در سطح استان داراست.
طلایی شدن ارزش زعفران با فرآوری
پویان مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی خراسان جنوبی در خصوص فرآوری زعفران به خبرنگار ما گفت: یکی از پروژه‌هایی که برای فرآوری زعفران قرار است انجام شود، بهینه یابی استخراج کروسین از کلاله زعفران است.
او با اشاره به اینکه هنوز اقدامات این پروژه در مراحل ابتدایی قرار دارد، افزود: در این طرح شیوه‌های مختلف استخراج کروسین از زعفران بررسی می‌شود و بهینه‌ترین شیوه برای استخراج به کار گرفته می‌شود.
پویان با بیان این که با اجرای این طرح بازدهی استخراج کروسین افزایش پیدا می‌کند و درصد خلوص محصول بالا می‌رود، اظهار کرد: این محصولات به تولید انبوه نرسیده است و تنها به تولید آزمایشگاهی رسیده است.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی خراسان جنوبی عنوان کرد: یکی از طرح‌هایی که سبب افزایش تولید زعفران در مزرعه تحقیقاتی این مجتمع شده است، سیستم آبیاری هوشمند این محصول است.
او تصریح کرد: در این روش رطوبت خاک سنجیده می‌شود و داده‌های هواشناسی نیز بررسی شده و این اطلاعات با یکدیگر تطبیق داده می‌شود.
پویان ادامه داد: بر اساس نتایج به دست آمده از اطلاعات، آبیاری در زمان معین و طبق نیاز زمین به صورت خودکار انجام می‌شود.
کشت بدون خاک زعفران، طرح پژوهش برتر کشور
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی خراسان جنوبی اظهار کرد: یکی دیگر از طرح‌ها که در سال ۹۹ به عنوان طرح پژوهش برتر شناخته شده است، کشت زعفران به صورت هیدروپونیک در شرایط خاص محیطی است و می‌تواند بازدهی تولید زعفران را افزایش دهد.
او گفت: یک کتاب به نام آکوکار و تنوئید‌های زعفران از بیوسنتز تا خواص درمانی نیز در خصوص زعفران توسط یکی از پژوهشگران جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی ترجمه شده است.
او با توجه به اینکه بیشتر تمرکز این مجموعه روی فرآوری زرشک و عناب است و اقدامات انجام شده برای زعفران کمتر بوده است، تصریح کرد: فرآورده‌های تولید شده از زعفران ثبت اختراع نشده اند.
تداوم پرچم داری خراسان جنوبی در حوزه زعفران با توسعه فرآوری و سودآوری
خراسان جنوبی که پرچم دار تولید زعفران در جهان بوده و پایتخت طلای سرخ هم در این استان قرار دارد، محصول مرغوبی را به بازار عرضه می‌کند و برای معرفی هر چه بهتر زعفران به جهان باید اقدامات مختلفی را انجام داد.
محصولاتی که به صورت خام به بازار عرضه می شوند، سودآوری بسیار پایینی دارند و زعفران نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ در صورتی که به دنبال کسب سود بیشتر از فروش زعفران هستیم، باید روی فرآوری این محصول تمرکز کنیم.
کشاورزان نیز برای افزایش بازدهی محصول خود می توانند از طرح هایی که در جهاد دانشگاهی به مرحله اجرا رسیده است، استفاده کنند که از جمله این طرح ها می توان به کشت هیدروپونیک زعفران یا همان کشت بدون خاک و استفاده از روش های نوین آبیاری اشاره کرد.
به یاد داشته باشیم که به کارگیری راه حل های ارائه شده برای افزایش بهره وری و فروش زعفران، علاوه بر آن که رغبت کشاورزان را برای تولید محصول با کیفیت تر بیشتر می کند، مرغوبیت این محصول را افزایش داده و در نتیجه به فروش بهتر و بیشتر محصول و ارزآوری برای کشور ختم می شود.
گزارش از زهرا رضایی
انتهای پیام/ ر