رشد جمعیت؛ ضامن امنیت جامعه/ فقر مالی و فرهنگی؛ دو علت کاهش نرخ جمعیت

بیشتر بخوانید

• رشد ۴ درصدی ازدواج در دوران کرونا/ وقتی که عدو سبب خیر می‌شود

الهام زرعکانی کارشناس مسائل جمعیتی، در ادامه، با بیان این که امروزه، شاهد انفجار جمعیت میانسال هستیم، اظهار کرد: ابتدا باید براساس بهداشت جهانی، سن سالمند را اعلام کنم که سابق، سن ۶۵ به بالا را سالمند می‌گفتند، اما در دوره جدید، از ۷۰ سالگی به بالا را سالمند می‌گویند و به خاطر این که این موضوع، بار منفی ذهنی کمتری ایجاد کند افراد با سن ۷۰-۷۴ را سالمند جوان و ۷۵-۹۰ را سالمند میانسال و ۹۰ سال به بالا را سالمندِ سالمند می‌گویند.

این کارشناس مسائل جمعیتی بیان کرد: ما الان در دوره‌ای هستیم که با نگاهی به گذشته می بینیم که بیشترین نرخ جمعیت ما در سال ۶۰- ۶۵ به دنیا آمدند؛ به طوری که وقتی آن‌ها خواستند وارد مدرسه شوند مدرسه‌ها چند شیفته بودند و هنگامی هم که خواستند در آزمون کنکور شرکت کنند و یا وارد بازار کار شوند مشکلاتی وجود داشت و در حقیقت، با ازدحام جمعیت روبرو شدیم و الان اگر  میانگین سن یک فرد بدنیا آمده در اوایل دهه شصت را حساب کنیم چهل ساله است که این موضوع نشان می دهد ما ۲۰ سال دیگر با انفجار سالمندی روبرو خواهیم شد. بنابراین، از الان باید فکر آن دوران باشیم.

محمد میرزایی رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران، با اشاره به این که سالمندی امری اجتناب‌ناپذیر است و امروزه، تقریبا همه کشور‌ها با این موضوع روبرو هستند و یا در آینده با آن مواجه خواهند شد، بیان کرد: سالمندی، یک امری اجتناب‌ناپذیر است؛ به طوری که ، ۵۰ ساله که جمعیت کشورهای پیشرفته صنعتی دنیا سالمند است و پیری یک مفهوم فردی است. یعنی فردی که سنش بالای ۷۰ سال است شروع سالمندی اش است و سپس با بالارفتن سن، وارد دوره پیری می شود و این موضوع  فردی است اما جامعه سالخورده، یک مفهوم آماری است.

وی بیان کرد: وقتی بیش از ۱۵ درصد جمعیت جامعه ای، بالای ۶۵ سال باشد می گوییم سالخورده است اما فراموش نکنیم که تمام برآوردها نشان می دهد که در سال ۱۴۳۰ که بیش از ۱۵-۱۶درصد جمعیت ما بالای ۶۵ سال خواهد بود جمعیت بالقوه هم خواهیم داشت. بنابراین، سالخوردگی جامعه،  به مفهوم جمعی، یک مفهوم آماری است و در حال حاضر، اگرچه ژاپن، سالخورده ترین جمعیت دنیا را دارد که بیش از ۲۰ درصد جمعیت آن، ۶۵ سال به بالا است اما توسعه یافته ترین کشور دنیا هم است.

میرزایی تصریح کرد: بدنبال این موضوع باید گفت که با وجود این میانگین سنی، این طور نیست که جمعیت بالقوه فعال نداریم بلکه این طور است که جمعیت زیر ۱۵ سال کم می شود اما درواقع،  این طور نیست که جمعیت بالقوه فعال وجود نداشته باشد و این تصور از نظر جمعیت شناختی بسیار مهم است.

رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران گفت: در دهه ۶۰ که رشد انفجاری جمعیت را داشتیم و ۲۰درصد جمعیت ما زیر ۵ سال بود و ۴۶درصد هم زیر ۱۵ سال بود هم  مشکل هایی داشتیم که از آن جمله می توان به شیر خشک و پوشک و نیازهای واکسیناسیون بچه ها و سپس مدرسه های چند شیفته و کنکور اشاره کرد و به همین ترتیب، پس از گذشت از این موارد و مواقع است که جمعیت سالخورده می شود.

وی ادامه داد: هنگامی که جمعیت سالخورده می شود یک سری نیازها برای این گروه از افراد وجود دارد اما بدین صورت نیست که هر فرد سالخورده ای نتواند راه برود و یا کاری کند و بسیاری از افراد در این گروه سنی در حال فعالیت هستند و اگرچه افتی در توانایی ها به وجود خواهد آمد اما بدین صورت نیست که تمامی سالمندان هیچ گونه فعالیتی ندارند و در حقیقت، یک فرد پیر می شود اما جامعه هیچ‌گاه پیر نمی شود.

میرزایی افزود: در تمام جمعیت های سالخورده حتی در کشورهای دیگر، ۶۰درصد جمعیتشان، ۱۵-۶۴ یعنی بالقوه فعال هستند اما باید به این نسبت سنی توجه شود.

هادی پور جامعه شناس در ادامه، با اشاره به تأثیر سالمندی بر جمعیت مولد اظهار کرد: در حوزه علوم رفتاری ما خیلی عقب هستیم چرا که فرهنگی وجود دارد مبنی بر این که فرد بالای ۵۰-۶۰ باید به استراحت و خواب بپردازد و هیچ گونه خروجی هم نداشته باشد و به نظر من، باید این فرهنگ و دانش از پایه دبستان آموزش داده شود و به این گروه سنی گفته شود که هر چقدر بزرگتر و بالغ تر می شوند مثل درختی هستند که بارورتر می شود و باید بهره وری بیشتری برای جامعه و اطرافیان خود داشته باشند که این نگاهی است باید به بدنه جوان کشور نشانده شود و در حقیقت، برخی از مسائل باید به صورت رفتاری حل شوند.

زرکانی کارشناس مسائل جمعیتی تأکید کرد: در این خصوص باید توجه کرد که همه موارد از جزء به کل می‌شوند چرا که برخی از مسائل با هم دخیل هستند.

وی مطرح کرد: در خصوص رشد جمعیت نسبت به خودش هم باید گفت که اگر دسته بندی کنیم ما سه دسته بندی در جمعیت شناسی داریم زمانی که ۴۰درصد کل جمعیت را افراد ۱۵ ساله تشکیل دهند جمعیت سنی جوان است کمااین که ما در سال ۷۰-۸۰ این جمعیت را داشتیم که همه آن‌ها مرهون سنی متولدین دهه ۶۰ به بالا بودند و بعد از آن، وقتی که از آن کل جمعیت، ۱۲درصد، افراد ۶۰ سال به بالا  باشند در دسته دوم جمعیتی قرار می‌گیرند که یک سن سالخورده‌ای را شامل می‌شوند و دسته سوم هم جمعیت‌هایی هستند که از لحاظ ترکیب سنی در حال گذر از جوانی هستند و به سالخوردگی می‌رسند.

این کارشناس مسائل جمعیتی، در رابطه با راهکار‌هایی برای این منظور  گفت: در حال حاضر، نرخ جوان جمعیت در حال کاهش است چرا که زاد و ولد در مقایسه با قبل کم شده است و باید زیر ساخت‌ها را درست کرده و فرهنگ سازی کنیم تا خانه از بنیاد ویران نباشد و باید همه کارشناسان حوزه‌های روانشناسی، جامعه شناسی، جمعیت شناسی و اقتصاد برنامه ریزی کنند و طرح‌هایی برای این منظور ارائه دهند.

میرزایی رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران هم در ادامه، با اشاره به تجربه سایر کشور‌ها در خصوص جمعیت تصریح کرد: عمدتا می توان گفت که تغییر و تحولات و روند‌های جدید جمعیتی، پس از انقلاب صنعتی شکل گرفت. یعنی تا انقلاب صنعتی، ثبات و سکون نسبی برقرار  و باروری طبیعی و بالا بود و البته  باید گفت که مرگ و میر بالایی هم وجود داشت، اما رشد جمعیت بسیار کند بود؛ به طوری که میانگین رشد جمعیت ۱ یا ۲ دهم بود که گاهی منفی هم می‌شد.

وی گفت: پس از انقلاب صنعتی، جهش رشد جمعیت وجود داشت و علت آن هم کاهش اساسی و مستمر مرگ و میر بود که در این زمان، یعنی از اواخر قرن ۱۹، در اروپا با وجود این که فشار رشد جمعیت تصاعدی بود و انفجاری هم نبود، خانواده‌ها احساس کردند بیشتر از آن چیزی که می‌خواهند بچه برایشان زنده می‌ماند و به طور خودجوش شروع  به محدود کردن زاد و ولد کردند؛ به طوری که مجوز‌هایی برای استفاده از وسایل پیشگیری داده شد. بنابراین، وقتی باروری پایین آمد، بعد از جنگ دوم جهانی، جمعیت کشور‌های اروپایی سالخورده شد و هنوز هم سالخورده است تا جایی که بسیاری از این کشور‌ها به ویژه ژاپن، برای چند دهه است که کاهش جمعیت را تجربه می‌کنند و این خطرناک است.

میرزایی ادامه داد: کشور‌های در حال توسعه، تقریبا ۱۰۰سال بعد از کشور‌های پیشرفته صنعتی این تجربه را داشتند یعنی مرگ و میرشان از بعد از جنگ دوم جهانی پایین آمد و رشد آن‌ها انفجاری شد.

وی افزود: ما حداقل، از اواخر دهه ۸۰ در ورطه باروری زیر سطح جانشینی هستیم. یعنی همان موضوعی که کشور‌هایی مثل ژاپن با آن روبرو هستند و به همین خاطر، الان کشور ژاپن برای مقابله با رشد منفی جمعیت، وزارت باروری تاسیس کرده است و این نشان می دهد که همه این موارد چالش‌هایی هستند که با آن‌ها روبرو خواهیم بود و باید از سالخوردگی مفرط جمعیت پرهیز کرد.

رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران افزود: ما اگر واقعا درد این را داریم که دچار سالخوردگی مفرط جمعیت نشویم باید در دهه آتی تلاش کنیم از ورطه باروری زیر سطح جانشینی خارج شویم. یعنی میزان باروری کل ما به بالای ۲.۱ برسد. این در حالی است که این نرخ، الان، ۱.۸ است و من به شما قول می‌دهم اگر این تلاش را کنیم این موضوع برطرف خواهد شد.

وی اظهار کرد: مشکل بسیاری از کشور‌های اروپا و همچنین ژاپن، رشد منفی است چرا که این رشد ورطه است و ما هنوز رشد منفی نداریم، اما در سال ۱۴۳۰، اگر همین وضع ادامه داشته باشد ممکن است رشد ما هم منفی شود و به همین منظور، باید از طریق خارج شدن از ورطه باروری زیر سطح جانشینی، از رشد منفی خارج شویم.

بیشتر بخوانید

• گره کور ازدواج با اشتغال و معیشت باز می شود

انتهای پیام/