به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سنندج، منطقه هورامان که بخش عمده‌ای از آن در استان کردستان واقع شده، از چند سال گذشته در لیست ثبت جهانی قرار دارد و این روز‌ها چشم امید کردستانی‌ها به چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر فوجوی چین است.
منطقه هورامان که به آن اورامان یا اورامانات نیز می‌گویند، سرزمینی شگفت انگیز مابین ۲ استان کردستان و کرمانشاه بوده که روستا‌های متعددی را در دل خود جای داده و مردم، طبیعت و همه مظاهر فرهنگی آنجا جالب توجه و رمزآلود است.
برای من که چندین بار به روستا‌های این منطقه سفر کرده و از نزدیک شاهد زیبایی‌های آنجا بوده‌ام، نوشتن این گزارش من را راهی سفری خیالی به هورامان کرد و دوباره خاطرات سفر به این خطه زیبا برایم تداعی شد.
برای رفتن به روستا‌های هورامان از سمت سنندج مرکز استان کردستان باید راه‌های باریک و پیچ در پیچ و کوهستانی را پشت سر بگذاری، زمانی که به مقصد می‌رسی در نگاه اول معماری پله کانی روستا‌های آن تو را مجذوب خود خواهد کرد. خانه‌هایی که بر روی بلندی‌هایی با شیب تند ساخته شده و پشت بام هر خانه حیاط همسایه بالایی است.
مخمل سبز رنگ طبیعتش چشم‌ها را نوازش می‌دهد و روح انسان را جلایی دوباره می‌بخشد. قله و حتی بخشی از دامنه کوه‌های منطقه تا چند ماه پس از آغاز سال جدید هنوز برف دارد و آب چشمه‌ساران خود را تامین می‌کند.
مردان و زنان هورامانی را که می‌بینی همه لباس محلی کُردی بر تن دارند و پوشش آن‌ها سرشار از رنگ و تنوع و زیبایی است، هر قسمت از لباس آن‌ها کاربرد خاصی دارد و برخی از قسمت‌ها نیز دست ساز خود مردم منطقه است همچون کلاه، فرنجی (جلیقه نمدی)، کلاش (گیوه).
مردمانش از پیر و جوان و خردسال همه با زبان هورامی با یکدیگر صحبت می‌کنند که این زبان دارای قدمتی طولانی بوده و یکی از زیرشاخه‌های زبان کُردی است. داخل روستا‌ها که می‌روی به رسم و عادت همیشگی‌شان با تو سلام و احوالپرسی می‌کنند.
هرچه در این منطقه وجود دارد در تعامل با طبیعت ایجاد شده است از خانه‌ها گرفته که مصالح آن از سنگ، چوب و گِل و خاک است تا پوشش و غذا‌های محلی و حتی موسیقی آن.
"سیاچمانه" موسیقی خاص منطقه هورامان است و اصلی‌ترین نوایی است که در این منطقه به گوش می‌رسد؛ در این نوع موسیقی تنها چیزی که دخالت دارد حنجره شخص خواننده است بدون استفاده از هیچگونه ابزار و ادوات موسیقی.
خواننده سیاچمانه باید با تبحر خاصی ترانه‌های هورامی را به شکل آهنگین و مووزن بخواند. مضمون این ترانه‌ها را بیشتر عشق و عرفان تشکیل می‌دهد و طبیعت، یار، پیر و مراد و نیز یاد عزیزان از دست رفته منشا بسیاری از ترانه‌ها و آواز‌های این منطقه است. مهمترین خواننده سیاچمانه "عثمان هورامی" بوده که اکنون به دلیل کهولت سن و از دست دادن قوای حنجره و تار‌های صوتی اش دیگر صدای سیاچمانه او را نمی‌توان شنید، اما در نسل جوان منطقه چند نفری ادامه دهنده راه او هستند.
شروع فعالیت روزانه مردم هورامان قبل از طلوع آفتاب در هورمان بیشتر مردم دامدار یا کشاورز هستند و همین امر باعث شده که تعامل مردم این دیار با طبیعت بیشتر شود و حتی رونق صنایع دستی در این دیار به خاطر همگامی با طبیعت است.
زندگی روزمره یک هورامانی از قبل از طلوع خورشید آغاز می‌شود، آن‌ها در اصلاح محلی می‌گویند "هیشتا زرده هور نامن" یعنی (هنوز آفتاب بالا نیامده است) و باید کار و فعالیت را قبل از طلوع خورشید شروع کرد.
صبح زود شیر دام‌های خود را می‌دوشند و اگر خودشان آن‌ها را نگهداری نکنند، برای چَرا راهی گله روستا می‌کنند و دام‌ها غروب هنگام به همراه چوپان دوباره به روستا برگرداننده می‌شوند و باز هم شیر آن‌ها توسط زن خانه دوشیده می‌شود.
سر سفره صبحانه آن‌ها معمولا شیر، ماست، پنیر، کره، عسل، گردو، سبزی و تخم مرغ دیده می‌شود که همه این‌ها حاصل دسترنج خودشان است. لبنیات را خودشان درست می‌کنند.
مردم این منطقه هنگام تابستان هوارنشین می‌شوند به این معنی که از روستا کوچ کرده و به باغات خود (ییلاق) می‌روند و چندماه از سال را در خانه باغ آنجا گذرانده و به امور باغ و محصولات خود رسیدگی می‌کنند.
زندگی هوارنشینی (ییلاقی) و زیبایی‌های منحصربفردش زندگی هوارنشینی معمولا از اواخر فصل بهار آغاز می‌شود و تا گذشت یک ماه از پاییز ادامه دارد. در این مدت روستاییان به خانه باغ‌های خود کوچ کرده و تا برداشت آخرین محصولات کشاورزی خود در آنجا می‌مانند.
زندگی هوارنشینی معمولا از اواخر فصل بهار آغاز می‌شود و تا گذشت یک ماه از پاییز ادامه دارد. هوارنشینان پس از چیدن و اتمام آخرین محصولات باغی خود همچون گردو و انار که دیرتر از سایر محصولات در فصل پاییز برداشت می‌شود، دوباره به روستا برگشته تا بهار سالی دیگر و هواری دیگر.
کشاورزان منطقه بیشتر به چیدن محصولات باغی خود مشغول هستند و اقتصاد این منطقه بیشتر بر پایه فروش محصولاتشان استوار است. این محصولات در روستا‌های هورامان بیشتر شامل گردو، سیب، انگور، توت فرنگی، توت سفید، زردآلو، آلبالو، انار، گلابی، هلو، بادام و صیفی جات و سبزیجات است.
زنان هورامی دوشادوش مردان و بلکه بیشتر از آن‌ها هم کار می‌کنند، از امور خانه و پخت و پز و فرزندپروری گرفته تا دوشیدن دام، درست کردن لبنیات، چیدن محصولات کشاورزی، خشک کردن سبزی و ساخت صنایع دستی.
روستا‌های منطقه هورامان به دلیل اینکه بر روی بلندی و ارتفاع ساخته شده‌اند، بیشتر آب و هوای خُنکی دارند به ویژه در هنگام شب که خوابیدن بر روی پشت بام خانه و استشمام هوای پاک و دیدن آسمان پرستاره صفای دیگری دارد.
مردم روستا همواره حس همکاری و تعامل خوبی با یکدیگر دارند و کمک به یکدیگر در کار کشاورزی، حضور در جشن‌ها و مراسم‌های عروسی، یا عیادت مریض و تشییع پیکر اموات یکدیگر با مشارکت گسترده مردم انجام می‌شود.
برخی از جشن‌ها از جمله جشن نوروز هنوز به رسم و شیوه دیرین در برخی از روستا‌های منطقه هورامان برگزار می‌شود و برخی از این روستا‌ها حتی زودتر از نوروز تقویم آن را جشن می‌گیرند که این سنت ریشه در گذشته دارد؛ به اینگونه که در سال‌های بسیار دور که تقویم وجود نداشته، رویش اولین سبزه در دشت و کوه‌های هورامان خبر از آمدن بهار می‌داده است، به این دلیل در حال حاضر نیز در تعدادی از روستا‌های این منطقه، نوروز براساس رویش اولین سبزه جشن گرفته می‌شود.
جشن سنتی عروسی پیرشالیار (روحانی مشهور هورامان) هم هر سال در چهل و پنجمین روز از فصل زمستان در روستای هورامان برگزار می‌شود. این مراسم شامل دف زنی، رقص و سماع عارفانه، قربانی کردن گاو و گوسفند و خواندن دعا و اذکار است. مرقد پیرشالیار و چله خانه او هنوز در هورامان از مکان‌های مورد بازدید گردشگران است.
اگر به هورامان سفر کردی حتما از آب چشمه بزرگ "بل" و یا هزاران چشمه دیگر این منطقه نوش جان کن، خُنکی و مزه خاص آب چشمه‌های این منطقه را هرگز فراموش نخواهی کرد. چشمه "بل" در در ۲ کیلومتری روستای هجیج از توابع شهرستان پاوه کرمانشاه واقع شده و آب آن پس از خروج از دل کوه، آبشاری را تشکیل داده که به داخل رودخانه سیروان می‌ریزد.
همه این‌ها بخشی از زیبایی‌های منطقه هورامان است که شما را به سفر به این منطقه و لمس زیبایی‌های خاص خود فرا می‌خواند، این ویژگی‌های خاص باعث شده تا هورامان شرایط لازم را برای جهانی شدن و تبدیل به مقصد گردشگران خارجی دارا باشد.
چند سالی است که بحث جهانی شدن منظر فرهنگی منطقه هورامان مطرح شده و اسناد و مدارک لازم نیز برای سازمان یونسکو تهیه و ارسال شده است؛ با توجه به اینکه هورامان شامل قسمت‌هایی از استان کردستان و کرمانشاه می‌شود، این روز‌ها چشم امید این ۲ استان به چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر فوجوی چین است که از ۲۵ تیرماه آغاز شده و تا نهم مردادماه ادامه دارد.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در روز‌های ۱۴ و ۱۵ تیرماه سال جاری مهمان کردستان بود و در این سفر ۲ روزه علاوه بر افتتاح چندین طرح گردشگری، نوید پیگیری ثبت جهانی هورامان را نیز در کمیته میراث فرهنگی یونسکو به مردم استان داد.
علی اصغر مونسان در این سفر در جمع خبرنگاران کردستان گفت: اواخر تیرماه و اوایل مردادماه کمیته میراث فرهنگی یونسکو برگزار می‌شود که شخصا در این کمیته حضور یافته و ۲ پرونده ثبت جهانی هورامان و راه آهن شمال – جنوب را پیگیری می‌کنم.
او با یادآوری این نکته که هر سال یک سهمیه ثبت جهانی برای کشورمان وجود دارد، افزود: شاید هزاران بنای ارزشمند تاریخی را در نوبت ثبت جهانی داریم و همه استان‌های کشور درخواست ثبت آثار خود را دارند، اما با توجه به قولی که چند سال پیش به مردم این استان دادم، کردستان را در این زمینه در اولویت قرار دادیم.
وزیر میراث فرهنگی این مسئله را نیز خاطرنشان کرد که جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو پس از وقفه‌ای یک ساله به دلیل شیوع ویروس کرونا در جهان به میزبانی چین برگزار می‌شود و همین مسئله باعث شده که ثبت جهانی هورامان با یک سال تاخیر روبرو شود.
وی ابراز امیدواری کرد که ثبت جهانی هورامان، کردستان را جهانی و ظرفیت‌های آن را به مردم جهان معرفی خواهد کرد و این استان در آینده‌ای نه چندان دور به یکی از مقاصد مهم گردشگری در کشور و جهان تبدیل شود.
قدمت هورامان به ۴۰ هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد.
اما در بحث ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان شاید بیشترین تلاش را طی چند سال اخیر اعضای پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان داشتند که در صحبت با مدیر این پایگاه، وی اعتقاد داشت هورامان از شانس بسیار بالایی برای قرار گرفتن در لیست جهانی یونسکو برخوردار است.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/ز