یکی بود، یکی نبود ؛ قصه رسانه ای دلنشین برای کودکان

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز،  هربار بعد از خواندن کتاب قصه، مفاهیمی که از سال‌های کودکی و تحصیل در ذهنم مانده است را مرور می‌کنم تا حرف تازه‌ای برای خواهرزاده‌های ۶ ساله ام پیدا کنم. با زبان داستان برایش گفته ام شنگول و منگول چطور از سر سادگی و نا آگاهی فریب گرگ را خوردند و بچه‌ها نباید حرف غریبه‌ها را باور کنند.

گفته ام چطور روباه قالب پنیر را با چاپلوسی از زاغک روی درخت گرفت و بچه‌ها نباید گول تعریف‌ها غریبه‌ها را بخورند.می‌دانند چوپان دروغگو با دروغ‌هایی که گفت برای خودش دردسر درست کرد و کبری اگر شلخته نبود که دفترش زیر باران خیس نمی‌شد. کوکب خانم را با مهمان نوازی و دستپخت خوبش می‌شناسند. بعضی مواقع آن قدر مطلب کم می‌آورم که با خودم می‌گویم ای کاش می‌شد داستان‌هایی از محتوای جبر و حساب و هندسه هم گفت. به این موضوع فکر می‌کنم که وقتی برای خاله خوب بودن نیاز است حتما حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشی، پدر و مادر خوب بودن چه وظیفه دشواری است.

به نظرمادر پسر بچه‌ای ۷ ساله و دختری ۵ ساله که به قول خودش از دغدغه‌های روزگار کلافه است و اصلا حوصله ندارد بچه‌های این زمانه هیولا هستند.
این مادر در مقایسه کودکان امروز با کودکان دیروز از جمله خودش عنوان می‌کند: ما حرف گوش کن بودیم، ولی بچه‌های امروز گویی زبان آدمیزاد را نمی‌فهمند.

از صحبت‌های این مادر پر دغدغه و بی حوصله می‌شد پی برد  تعریف او از فرزندان خوب و با درک این است که با توجه به شرایط زندگی در یک مجتمع آپارتمانی شلوغ دنبال هم ندوند و فقط آرام بنشینند تا همسایه‌ها معترض نشوند و البته می‌توانند با موبایل بازی کنند یا این که تلویزیون تماشا کنند.

گویا دغدغه‌های زندگی به او این اجازه را نمی‌داد تا لحظه‌ای بیندیشد که کودکانش زبان او را نمی‌فهمند یا او با ادبیات کودکانه نا آشناست.

علاوه بر والدین، دوستداران فعال در عرصه کودک و نوجوان هم وقتی می‌توانند موفق باشند که ادبیات صحبت کردن با آن‌ها را به خوبی بدانند. 
عمیق‌ترین مفاهیم را می‌توان با ادبیات داستانی به کودکان آموخت.

فاطمه فروتن از نویسندگان موفق عرصه ادبیات کودک و نوجوان استان فارس است که بابت آثارش جوایز متعددی را در جشنواره‌های مختلف دریافت کرده و آثارش در فهرست لاکپشت پرنده قرار گرفته اند. لاکپشت پرنده فهرستی از کتاب‌های ادبیات کودک و نوجوان است که با همکاری مشترک مؤسسه شهر کتاب و فصلنامه تخصصی پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان تهیه می‌شود. تا راهنمایی برای علاقمندان ادبیات کودک و نوجوان باشد.

فروتن که تجربه نویسندگی بزرگسال را دارد، صداقت دنیای کودکانه را عاملی برای ورود خودش به این عرصه می‌داند. به باور او کودکان، مخاطبان قدرشناسی هستند و صادقانه حرف درست را می‌پذیرند و صادقانه با شاد شدنشان تشکر می‌کنند.

این نویسنده کودک و نوجوان می‌گوید: من مخاطبم را به هیچ عنوان دست کم نمی‌گیرم و سعی می‌کنم مسائلی را که باید بگویم به گونه‌ای جذاب و به زبان خودشان بگویم. به این مسئله می‌اندیشد که آنچه را بگوید که فکر می‌کند بهتر بود خودش در عالم کودکی و نوجوانی آموخته بود. جذابیت داستان را بسیار مهم می‌داند و معتقد است برای داشتن مخاطب کودک نمی‌توان فقط به محتوای آموزشی تکیه کرد.

فروتن درباره اهمیت داستان در دنیای کودکان عنوان می‌کند: در علم روان شناسی قصه درمانی داریم و می‌توانیم مفاهیم عمیق آموزشی و تربیتی را در این قالب به کودک و نوجوان آموخت.

به باور فروتن قصه به شکوفایی تخیل کودکان کمک می‌کند، درباره اهمیت این شکوفایی می‌گوید: همه اختراعات بشر با رویا آغاز شد، برای مثال پرواز روزی رویا بود و امروز بحث سَر سفر به نقاط مختلف کهکشان است و اگر رویا‌ها نبودند، اختراعات هم نبودند.

از طرف دیگر او به تاکید مثبت اندیشی بر بهره از تخیل اشاره می‌کند که چطور اندیشه و تصور‌های مثبت می‌تواند زندگی را دگرگون کند.

او درباره ورود نرم افزار‌های مختلف به دنیای کودکان و احتمال حذف کتاب‌های کاغذی به مرور زمان عنوان می‌کند: هرچند کتاب‌های صوتی و دیجیتال در حال جایگزینی با کتاب‌های کاغذی هستند باید این نکته را در نظر بگیریم که اساس همان آموزش به کودکان در دنیای تکنولوژی هم ادبیات داستانی است که باید جذاب و پر محتوا باشد و حتی بسیاری از نرم افزار‌های بازی هم روایتگر قصه‌ای هستند؛ که والدین در این موارد هم می‌توانند انتخاب‌های خوبی داشته باشند.

کودکان به هرکسی اجازه ورود به دنیایشان را نمی‌دهند

میترا توکل و محمد ابوعلی زوج هنرمندی هستند که در عرصه تئاتر کودک به عنوان نویسنده، کارگردان، عروسک ساز و آموزش فعالیت دارند و در این عرصه موفقیت‌های بسیاری کسب کرده اند.

 توکل علت ورودش به این عرصه را تجربه شیرین دنیای کودکی عنوان می‌کند و از تاثیری که کارتون‌های بی صدایی همچون پلنگ صورتی، تام و جری در کودکیش داشتند می‌گوید که چطور انیمیشن‌های داستانی دنیای کودکی را به کام او و دیگر کودکان شیرین می‌کردند و او را به دنیای شگفت انگیز تخیل می‌بردند.همین شیرینی باعث شد او قدم در مسیری گذارد تا بتواند برای کودکان شادی و امید را به ارمغان بیاورد.

ضرورت توجه به تئاتر کودک

میترا توکل حضور در سالن تئاتر را برای کودک به عنوان تجربه‌ای اجتماعی مفید می‌داند و می‌گوید کودکان عالمی دارند که به هر کسی اجازه ورود به آن را نمی‌دهند، اما داستان برایشان ادبیاتی دلنشین است و شنونده‌های خوبی برای این ادبیات هستند و به راحتی با آن همراه می‌شوند.

محمد ابو علی هم می‌گوید: تئاتر کودک یکی از زمینه های بسیار عالی آموزشی است و به وسیله تئاتر، عروسک و بازی می‌توان مطالب را به کودکان آموزش داد، آن هم آموزشی که عمیق و ریشه دار است.

به باور این زوج هنرمند، به تئاتر کودک به عنوان ابزاری آموزشی و برای شکوفایی استعداد‌های کودکان و همین طور ارتقاء کیفیت تحصیل آن‌ها باید توجه بیشتری شود و نهاد‌های آموزشی به ویژه آموزش و پرورش باید توجه ویژه‌ای به این ابزار آموزشی جذاب داشته باشند.

میترا توکل درباره تاثیر شگفت انگیز داستان می گوید: در دنیای امروز می‌بینیم که انیمیشن‌های جذابی در سر تا سر دنیا برای ارائه مفاهیم آموزشی ساخته و به تئاتر کودک و نمایش عروسکی توجه ویژه می‌شود. در حالی که در کشور ما تئاتر کودک آن جایگاهی را که باید داشته باشد ندارد.

این بانوی هنرمند که در عرصه آموزش تئاتر کودک هم فعالیت دارد از کم توجهی بسیاری از مسئولان آموزشی به این امر گفت و افزود:حتی زمانی که ما به مدرسه‌ای مراجعه می‌کردیم و از مدرسه می‌خواستیم که اجازه دهد دانش آموزان برای دیدن تئاتر بیایند برخورد آن‌ها بیانگر این مطلب بود که نمی‌توانند برای انجام دادن کاری که به نظرشان ارزش آنچنانی ندارد مسئولیت قبول کنند و دانش آموزان را از مدرسه خارج کنند و به سالن تئاتر بفرستند.

توکل می‌گوید:تئاتر دانش آموزی هم جدی گرفته نمی‌شود و به آثار ارزشمند توجهی نمی‌شود حتی شرایط به گونه‌ای مهیا نمی‌شود که کار‌های فاخر برای دیگر دانش آموزان اجرا شود و عاملی برای تشویق و ترویج شود.

محمد ابوعلی هم درباره کم توجهی به تئاتر کودک گفت: در کلانشهر فرهنگی مثل شیراز سالن ویژه اجرای کودک نداریم و دیگر سالن‌های خصوصی و دولتی هم شرایط مساعدی برای اجرا ندارند.

به نظر این هنرمند عرصه تئاتر کودک اگر مکان مشخصی برای اجرای تئاتر کودک باشد می‌تواند به عنوان مکانی شناخته شده در جذب مخاطب تاثیر داشته باشد و داشتن مخاطب خودش عاملی برای ارتقاء کیفیت می‌شود.

ابوعلی می‌گوید: اگر نهاد‌های فرهنگی، آموزشی همچون کانون فکری، پرورش کودک و نوجوان، آموزش و پرورش و اداره فرهنگ و ارشاد فارس از تئاتر کودک حمایت کنند، این هنر می‌تواند در اختیار آموزش و پرورش آینده سازان فردا قرار گیرد.

میترا توکل کودکان را بسیار باهوش و نکته سنج و هوشیار می‌داند و می‌گوید: برخلاف این که حتی بسیاری از تئاتری ها هم تئاتر کودک را دستکم می‌گیرند، فعالیت در این عرصه با توجه به مخاطبین سختگیر کودک باعث پیشرفت فعالان این عرصه می‌شود به گونه‌ای که بازیگران و دیگر فعال تئاتر کودک به صورتی می‌توانند توانمند و موفق وارد عرصه تئاتر بزرگسال شوند.

ابوعلی معتقد است در شرایطی که کودکان به انیمیشن‌های حرفه‌ای و پرکیفیت خارجی دسترسی دارند برای ارتقاء فرهنگ و ترویج فرهنگ بومی تئاتر کودک با توجه به هزینه‌های سنگینی که برای ساخت عروسک و لباس و دیگر تجهیزات لازم دارد حمایت نهاد‌هایی فرهنگی و آموزشی می‌تواند باعث شکوفایی تئاتر کودک به عنوان ابزاری آموزشی شود.

این زوج هنرمند معتقدند تئاتر ابزاری است که می‌تواند مفاهیم آموزشی را به صورت قابل قبول و غیر مستقیم و دور از شعار زدگی به مخاطبش ارائه دهد.

فعالیت در دوره کرونا

این زوج هنرمند در دوران قرنطینه و ایام کرونایی مشغول ساخت و ارائه آیتم‌های کوتاهی با بهره از دو شخصیت عروسکی به نام هپشول و کپشول برای بخش شهروندی شهرداری شیراز و انتشار در فضای مجازی بودند که مفاهیم و اصول شهروندی را به مخاطب کودک و نوجوان با توجه به شرایط کار بیاموزند و با توجه به استقبال قابل توجه امیدوارند به زوی بتوانند با اضافه کردن شخصیت‌های عروسکی دیگری با دامنه گسترده تری، تولید بخش دوم این کار را آغاز کنند.

توجه ویژه به قصه گویی

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان نهادی تربیتی و آموزشی توجه ویژه‌ای به قصه گویی دارد. جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی یکی از فعالیت اصلی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است در سطوح مختلف استانی، ملی و بین‌المللی برگزار می‌شود و استان فارس در دوره‌های مختلف این جشنواره بین المللی حضور فعالی داشته است.

سعیدرضا کامرانی مدیرکل کانون پرورش کودکان و نوجوانان استان فارس می‌گوید: در این نهاد، قصه گویی یکی از ابزار‌های مهم تربیتی محسوب می‌شود و ارائه بسیاری از مفاهیم بر اساس کتاب، کتابخوانی و قصه گویی است.

او با اشاره به این مطلب که در استان فارس ۴۲ مرکز ثابت، ۶ مرکز سیار و ۶ مرکز پستی کانون پرورش در حال فعالیت هستند که سعی می‌شود در این مراکز کتاب‌های قصه را به نقاط مختلف استان فارس و از جمله مناطق کم برخوردار برسانند و در شرایط عادی و قبل از شیوع کرونا قصه گو‌های کانون به روستا‌هایی می‌رفتند که امکانات در دسترشان نیست تا برای کودکان قصه بگویند.

کامرانی عنوان می‌کند: قصه گویی تاریخی به قدمت آفرینش بشر دارد و یکی از مهمترین ابزار‌ها برای انتقال پیام است. بسیاری از آثار فاخر ادبیات فارسی از جمله کلیله و دمنه، گلستان سعدی، مثنوی مولوی و شاهنامه فردوسی به زبان داستان گفته شده و در باب تاثیر و اهمیت ادبیات داستانی همین بس که پیام‌های مقدس الهی در قر آن کریم در قالب داستان ارائه گردیده است.

به گفته کامرانی بیش از ۶۰ در صد آثار منتشر شده در عرصه ادبیات کودک و نوجوان آثار ترجمه شده هستند.

او ترجمه را به نوعی تعامل فرهنگی ارزشمند می‌داند و می‌گوید: بسیاری از آثار ادبیات فارسی هم به زبان‌های دیگر دنیا ترجمه شده است ولی ما فرهنگ و ادبیات غنی داریم که تکیه و توجه به آن‌ها می‌تواند باعث شکوفایی و ارتقاء فرهنگ شود و هنگامی که فرهنگ ما مملو از آموزه‌های اسلامی و تمدن پربار ایران زمین است، چرا باید از داشته‌های خودمان غافل باشیم و دستمان را به سوی دیگر سرزمین‌ها دراز کنیم.

کامرانی درباره علت این کم توجهی عنوان می‌کند: شاید بتوان گفت که حال فرهنگ خیلی خوب نیست؛ بسیاری تمایلی برای فعالیت در این عرصه ندارند، چون نمی‌خواهند دغدغه نان را داشته باشند.

او از همه فعالان عرصه داستان نویسی، تحقیق، شعر در عرصه کودک نوجوان دعوت به همکاری با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان فارس می‌کند تا تعاملی ارزشمند در این امر صورت گیرد که هم باعث ارتقاء کیفیت آموزش‌های این نهاد فرهنگی شود و هم زمینه برای معرفی فعالان این عرصه باشد.

کامرانی یکی از چالش‌های مهم ادبیات کودک و نوجوان را تعداد فراوان ناشران در ایران و چاپ آثار را طریق ناشرانی می‌داند که به صورت غیر تخصصی به چاپ آثار عرصه کودک و نوجوان می‌پردازند.

به نظر او کودکان ارزشمندترین سرمایه برای ساختن فردایی روشن و بهترین و مهمترین شهروندان جامعه هستند که توجه برای تعلیم و تربیت آن‌ها ضروری است.

به باور مدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان فارس، قصه گویی به عنوان ابزار آموزشی باید همچون ورزش همگانی شود و در فرهنگ ما دوباره احیا شود. چون قصه، فقط برای کودکان و نوجوانان نیست بلکه قصه گویی می‌تواند تفریحی پربار و سرگرم کننده و آموزشی برای همه سنین و اقشار جامعه باشد. قصه به عنوان قالب هنری بی بدیل و رسانه‌ای قدرتمند می‌تواند نقش بسیار مثبتی را در انتقال پیام و تربیت جامعه ایفا کند.

در شرایطی که کرونا باعث تعطیلی بسیاری از مراکز آموزشی شده و آموزش‌ها از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد مطمئنا لزوم توجه به ابزار دلنشین آموزشی ضروری‌تر است.

ارائه مفاهیم آموزشی آن هم به بیانی که برای دانش آموزان قابل قبول باشد می‌تواند باعث شادی و علاقه آن‌ها به آموزش شود.
نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت کسانی که امروز در محل کار مدام نگاه به ساعت خود می‌کنند و برای پایان ساعت کاری لحظه شماری می‌کنند، همان کسانی هستند که دیروز در مدرسه برای خوردن زنگ تفریح و خوردن زنگ خانه لحظه شماری می‌کردند و جسمی در کلاس و روحی در خارج از کلاس بودند.

شاید اگر در کلاس‌های درس ساعت‌های دلنشینی را سپری می‌کردند و مدرسه برایشان فقط یک اجبار نبود می‌آموختند که برای داشتن لحظه‌های لذت بخش باید قدم در مسیری بگذارند که به آن علاقه دارند و فقط از سر اجبار و جبر روزگار شغلی را انتخاب نمی‌کردند.

گزارش از راضیه جوینده 

انتهای پیام/ب