کلات نادری کجاست؟

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، کلات نادر یا کلات، مرکز شهرستان کلات و شهری است مرزی در شمال شرقی استان خراسان رضوی. کلات در لغت به معنی ارگ، بارو و قلعه است. شهرت کلات مرهون نام نادر شاه افشار است که پسوند کلات نادر از نام این پادشاه دوره افشاریه گرفته شده‌است. کلات نادر در میان کوه‌های هزار مسجد قرار گرفته و از مشهد تا آن ۱۵۰ کیلومتر جاده کوهستانی است. این شهر، از شمال به وسیله تپه ماهور‌های نسبتاً پست به طول ۱۸۰ کیلومتر با کشور ترکمنستان همجوار است. از جنوب به کوه هزارمسجد و شهرستان مشهد، از شرق به شهرستان سرخس و از سمت غرب به شهرستان درگز محدود می‌شود.

قلعهٔ طبیعی کلات محوطه‌ای بیضی شکل است با طول بیش از ۳۰ کیلومتر و عرض ۲۵ کیلومتر که در میان رشته کوه هزار مسجد قرار گرفته و این رشته کوه از جانب جنوب غربی حائلی طبیعی است که این شهر را از مشهد و چناران جدا ساخته‌است.

هنگامی که نادرشاه افشار در خراسان به حکومت رسید، ایران با آسیب جدی ضعف حکومت مرکزی روبه‌رو بود، اما نادر نه تنها این اتحاد را برای ایرانیان به ارمغان آورد، بلکه مهاجمان ایران را نیز به عقب راند و کشورگشایی را تا هندوستان ادامه داد. در این خلال کلات به عنوان پایگاهی نظامی و دژی نفودناپذیر برای نادر دارای اهمیت بود. او پس از فتح هند و حدود سال ۱۱۲۰ خورشیدی دستور ساخت عمارتی را در کلات نادر داد که هم‌اکنون به عمارت خورشید یا کاخ خورشید مشهور است. از شواهد پیدا است که این بنا با نیت آرامگاهی برای نادر ساخته می‌شده‌است و دلیل آن نوع سازه و استفاده از آیات سوره نبا قرآن در کتیبه‌ای که دور تا دور سالن اصلی داخل عمارت که دربارهٔ معاد و زندگی پس از مرگ می‌باشد است. این عمارت تا پایان عمر نادر تکمیل نشد؛ اما با همین شرایط در مدت زمان حکومت نادر و حتی پس از آن نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.

تاریخچه

کلات محل تلاقی تاریخ و جغرافیا است. شهر کلات نادر با توجه به این که در میان کوه قرار گرفته، به سرزمین دژ‌های نفوذ ناپذیر یا دژ خدای آفرین شهرت دارد. این شهر در دل خود لایه‌های تمدنی بسیاری از دوران تاریخ پیش از اسلام تا دوران معاصر را جای داده‌است. در ضلع شمالی شهر کنونی آثار برج و باروی قلعه‌های دوران ساسانیان کشف شده و دلیل انتخاب کلات توسط نادر نیز همین نفوذناپذیری آن بوده‌است. به عبارت بهتر کلات و عمارت خورشید آن بهترین محل ذخیره گنج‌های نادر بوده‌است. تخت طاووس، الماس کوه نور، الماس دریای نور و گنج‌های حاصل از جهانگشایی او به هندوستان که فراوانی آن و گران بهایی‌اش در تاریخ شهره عام است جایی برای نگهداری نیاز داشت و به گفته برخی مورخان کلات برای این منظور و برای پناه گرفتن در دوران خطر مناسبترین مکان بوده.

مهمترین اثر باقی مانده از سلسله افشاریه با عنوان عمارت خورشید یا در گفته عموم کاخ خورشید در شهر کلات نادر قرار دارد و بنایی ۳ طبقه است که بخشی از حجاری‌های آن توسط معماران هندی انجام شد. این کاخ در مجموع ۱۲ اتاق دارد که داخل هر اتاق تزییناتی از نقاشی و گچ‌بری دیده می‌شود. در میان این تزیینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز به چشم می‌خورد. در وسط این بنای ۸ ضلعی، برج‌های استوانه‌ای مانند در دوطبقه قرار دارد که به گفته برخی شاید محل اقامت شاه و خانواده‌اش بوده‌است. زیبایی این عمارت بیشتر در آرایش نمای خارجی کنگره‌دار ساختمان است که در آن معماری مغولی-هندی به چشم می‌خورد. در وسط این بنا نیز از سطح پشت‌بام برجی مدور با ترک‌های شبیه نیم ستون معروف به خیاری احداث شده‌است. کاخ خورشید در طول زمان، دچار آسیب‌های فراوانی شد؛ ازجمله این که هم‌اکنون ارتفاع بنای ۲۵ متری آن به ۲۰ متر کاهش پیدا کرده‌است.

دیدنی‌های اطراف کلات

مسجد کبود گنبد
قره سو
بند نادری
اورتکند
کاخ خورشید

کاخ خورشید

کاخ خورشید، بنایی ۳ طبقه است که اسرای هندی آن را بنا کردند. این کاخ مجموعاً ۱۲ اتاق دارد که داخل هر اتاق تزییناتی از نقاشی و گچبری دیده می‌شود. در میان این تزیینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز به چشم می‌خورد. در وسط این بنای ۸ ضلعی، برج‌های استوانه‌ای مانند در دوطبقه قرار دارد که محل اقامت شاه و خانواده‌اش بوده‌است.

زیبایی این کاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی کنگره‌دار ساختمان است که در آن معماری مغولی – هندی به چشم می‌خورد. داخل اتاق‌ها با نقاشی و گچبری تزیین شده‌اند. در وسط این بنا نیز از سطح پشت‌بام برجی مدور با ترک‌های شبیه نیم ستون معروف به خیاری احداث شده‌است. کاخ خورشید در طول زمان، دچار آسیب‌های فراوانی شد ازجمله این که هم‌اکنون ارتفاع بنای ۲۵ متری آن به ۲۰متر کاهش پیدا کرده و طبقه سوم آن به شکل مخروبه درآمده‌است.

ارتکند

ارتکند تنها ۱۸ کیلومتر با کلات نادری فاصله دارد. برای رسیدن به آبشار ارتکند، ابتدا وارد جنگل انبوهی می‌شویم که در سمت چپ آن رودخانه‌ای با آبشار‌هایی زیبا به چشم می‌خورد. پس از عبور از جنگل و دره‌ای زیبا به غاری می‌رسیم که در سوی دیگرش آبشار ۱۰ متری ارتکند قرار گرفته است.

دقت داشته باشید که راه دسترسی به آن دشوار است و بهتر است صبح زود را برای حرکت انتخاب کنید تا بتوانید نهایت بهره را از سفر خود ببرید و به موقع برگردید. در واقع حدود یک ساعت و چهل دقیقه در هر سمت از مسیرتان پیاده روی در پیش خواهید داشت.

آبشار قره سو

آبشار قره سو در کیلومتر با کاخ هورشید فاصله دارد و گفته می‌شود به دلیل نامناسب بودن آب کاخ نادرشاه دستور داده بود که آب آن را به نحوی به کاخ منتقل کنند. ان‌ها یک شبکه مهندسی شده و خارق العاده طراحی کردند که به وسیله لوله‌های سفالی به قطز ۵۰ سانتی متر آب را به کاخ منتقل می‌کردند. امروز بقایای این لوله‌ها قابل مشاهده است.

آبشار‌های قره سو در فاصله ده کیلومتری جنوب غربی شهرستان کلات نادری با ارتفاع حدود ۱۱۹۰ متر از سطح دریا واقع شده اند. قره سو یکی از مهم‌ترین آبشار‌های این استان به شمار می‌آید. بر دیوار‌های دره نردبان‌های فلزی نصب شده تا مسیر رفت وآمد به آبشار را برای گردشگران آسان‌تر سازند.

شما باید هشت نردبان را طی کنید تا به سرچشمه این ابشار زیبا برسید.. قره سو واژه‌ای است ترکی و به معنی “آب سیاه” است و، چون بستر و کف رودخانه را سنگ‌های سیاه پوشانده، وقتی آب روی آن‌ها حرکت می‌کند، مسیر رودخانه سیاه دیده می‌شود.

مسجد کبود گنبد

کافی است تنها ۲۰۰ متر از کاخ خورشید به سمت شرق بروید تا به مسجد کبور گنبد برسید که به دلیل کاشی‌های کبود رنگش این نام را برای آن انتخاب کرده اند. گفته می‌شود بنای اصلی مسجد در دوران سلجوقیان (سده‌های پنجم و ششم هجری) در کلات نادری ساخته شده است و پس از آن نادر شاه آن را مرمت کرد و برخی از قسمت‌ها مانند بیتوتات و ایوان‌های اطراف را به بنای اصلی اضافه کرد. پسر فتحعلی خان جلایر، یلنگتوش خان نیز یک بار این بنا را بازسازی کرد.

جلایری‌ها خاندان بزرگی بودند که از دیرباز از طرف پادشاهان ایران ماموریت حکومت بر کلات نادری را بر عهده می‌گرفتند و بزرگشان فردی است به نام تهماسب قلی خان جلایر که در دستگاه نادرشاه از جایگاه بالایی برخوردار بود. اکنون هم زیر گنبد مسجد کبود گنبد کلات نادری سه سنگ قبر قدیمی به چشم می‌خورد که یکی از آن‌ها متعلق به گور حمید محمد خان برادر یلنگتوش خان مرمت گر مسجد است.

بهترین زمان بازدید

بهترین زمان بازدید از این شهر نیمه دوم فصل بهار و فصل تابستان است. در اوایل بهار و پاییز با اینکه هوا خوب است، ولی گه گاه باران‌های سیل آسایی در این شهر می‌بارد. همچنین زمستان این شهر بسیار سرد و نامناسب است.

منبع:تابناک باتو

انتهای پیام/