به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، این روز‌ها که کرونا بر زندگی مردم غلبه کرده و همچنان می‌تازد، والدین بیش از همه نگران شیوه زندگی نامعلوم کودکان هستند، اما تبعیت از توصیه ماندن در خانه مانع از رشد جسمی و روانی و اجتماعی آنها می‌شود.
این ویروس هر بار چهره تازه‌ای از خود را نمایان می‌سازد، اما در مورد شائبه افزایش ابتلای کودکان به این بیماری هم نمی‌توان از تغییر رفتار کرونای منحوس سخن گفت چرا که مبتلا شدن در هر گروه سنی به یک اندازه احتمال دارد و هیچ‌کس حتی کودکان هم مستثنا نیستند و خطر بیخ گوش همه است.
بچه‌ها در دوران همه‌گیری وضعیتی مانند قبیلهٔ سرگردان دارند، با اینکه بیشتر آنها به طور حیرت‌انگیزی از عوارض بیماری کوویدـ۱۹ ایمن هستند، اما زندگی و روال روزانهٔ آنها زیر و رو شده است.
زندگی کودکان به خاطر شیوع ویروس کرونا دگرگون شده، تعطیل شدن مدارس و نداشتن هم‌بازی، روال عادی زندگی کودکان را به هم ریخته و در خانه ماندن سلامت جسمی و روانی آنها را با خطراتی مانند چاقی و اضافه وزن، بروز بیماری‌های غیر واگیر در آینده، افسردگی، اضطراب و ... مواجه می‌کند.
بر مبنای نظر‌سنجی‌ها و مصاحبه‌هایی که با خانواده بچه‌های متولد شده در بیمارستان امام خمینی مهاباد انجام شده است مشاهده شد که این بچه‌ها که حالا بین ۱۰ تا ۱۳ سال دارند، نگران و مضطرب و تنها و بی‌حوصله هستند و این بیمارستان فقط شاهد نوک این کوه یخ عدم سلامت روانی بوده است.
کودکان مانند سایر گروه‌های سنی نیز به کرونا مبتلا می‌شوند، هر چند کودکان علائم خفیف‌تری از تب، خستگی، سرفه را تجربه می‌کنند، اما بعضی از کودکان عوارض شدیدتری از این بیماری را نشان می‌دهند که کمتر شایع است، بنابراین نحوه مدیریت زندگی کودکان که در دستان والدین گره خورده می‌تواند از بسیاری خسارت‌های خاموش کرونا جلوگیری کند.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، احتمال ابتلا و مرگ و میر کرونا در کودکان و نوجوانان چاق بیشتر است و از هشت میلیون کودک زیر پنج سال در کشور، حدود یک میلیون و ۱۲۰ هزار نفر از کودکان زیر پنج سال (حدود ۱۴ درصد)، دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
کارشناسان اورژانس اجتماعی بهزیستی مهاباد می‌گوید: دوران قرنطینه به طور گسترده مشکلات سلامت روانی افراد را تشدید می‌کند. ترس‌ها، نگرانی‌ها، احساس جدایی و انزوا و تنهایی خود را نشان می‌دهد.
یک روان‌شناس کودک که با بخش خدمات بهداشت روانی کودکان و بزرگسالان با بهزیستی مهاباد همکاری می‌کند، می‌گوید: چنین مواردی در ابتدای همه‌گیری اوج گرفت، اما بعد به سطح معمولی برگشت" آنچه نظر او را جلب کرده است نه کمیت این موارد بلکه شدت چنین مواردی بوده است. ما شاهد پریشانی‌های شدیدتری هستیم، بچه‌ها در شرایط بدتری نسبت به روال معمول قرار دارند.
یکی از مشکلات این است که دوران قرنطینه باعث شده است افراد به روش‌های معمول تخلیهٔ روحی خود دسترسی نداشته باشند.
در این میان سری به اتاق مشاوره اورژانس اجتماعی مهاباد زدیم و کمی آن طرف‌تر پسر بچه‌ای در کنج گوشه اتاق نشسته بود.
این پسر قبلاً به ما گفته بود که چقدر دلش برای بیرون رفتن با دوستانش تنگ شده است اکنون دچار افسردگی شده و به این مرکز مراجعه کرده است.
حالا در خانه همراه با بقیهٔ اعضای خانواده اسیر شده بود و نمی‌توانست برای چند ساعت آرامش بیرون بزند، مادرش می‌گوید خود او هم از این وضع جانش به لبش رسیده است و نمی‌تواند دیگر با پسرش در خانه سر‌و‌کله بزند.
همه‌گیری نشان داده که چقدر مدرسه برای بچه‌ها مهم است. یادگیری و تحصیل فقط بخشی از آن است. بچه‌ها از زندگی اجتماعی و روال مرسوم و حد و مرز‌ها و رفتار بزرگسالان خارج از خانه هم تأثیر می‌گیرند.
معلم‌ها در یافتن مشکلاتی مانند اضطراب و خود‌آسیبی که در خانه رخ داده باشد هم مهارت دارند. خیلی از موارد از همین طریق شناسایی و درمان می‌شود.
برای بچه‌های بزرگ‌تر مدرسه درگاهی است که آنها را به دانشگاه و کار در اجتماع می‌رساند و هر کدام برای به‌دست آوردن جایگاه خود تلاش می‌کنند.
عدم آگاهی و مهارت کافی موجب شده که تاب آوری افراد در برابر مسائل و مشکلات زندگی کم شود و به محض کوچکترین مشکلی منجر به بگو و گو خانوادگی و تنش شود که این مساله آرامش روانی کودکان را بهم ریخته و آنان را در این شرایط دچار استرس و اضطراب بیشتر می‌کند.
تمرکز بر موضوعات قابل کنترل برای مراقبت از روان کودکان در دوران شیوع کرونا مهم است و از آنجایی که بسیاری از افراد به طور دائم در خانه در حال بحث و گفتگو در مورد ویروس کرونا هستند باید مراقب باشیم، زیرا آسیب به سلامت جسمی و روحی کودکان خسارت خاموش کرونا است.
او می‌گوید: تعطیلی مدارس، عدم دسترسی به مراکز خرید و بازی می‌تواند روحیه کودکان را به هم بریزد و آنها را تحت فشار قرار دهد چرا که این موضوعات نوعی وضعیت پیش بینی ناپذیر را فراهم می‌کند که زمینه‌ساز بروز اضطراب است، برای مقابله با این مشکل باید در خانه نوعی چارچوب مشخص برای زمان درس، بازی و سایر فعالیت‌های کودک تعیین کنید که جلوی آشفتگی ذهنی را بگیرد.
برای چندمین بار با زبان کودکانه اش از شهربازی و خوردن تنقلات و سرسره بازی می‌گفت، در پس ذهنش با شوق کلمات را بیان می‌کرد و در انتها با نگاهی ملتمسانه دوباره می‌گفت: "می شه فقط یه بار دیگه بریم شهربازی، بستنی بخوریم، کی کرونا شکست می‌خوره".
این روز‌ها که کرونا در شهر و خیابان حکمرانی را بر دست گرفته و مردم برای حفظ جان خود باید در خانه بمانند و در صورت حضور در جامعه باید همه موارد ایمنی و بهداشتی را با دقت رعایت کنند علاوه بر افراد سالمند و بیمار که جرات حضور در خیابان‌ها را ندارد این ممنوعیت تردد با تعطیلی مدارس، مهد‌های کودک و شهربازی‌ها برای کودکان بیشتر شده است و آنان را با توجه به نا آگاهی که نسبت به قضیه کرونا و ممنوعیت‌ها دارند، نمی‌توان به راحتی از گذشتن تفریحاتی همچون شهربازی محروم کرد.
بچه‌هایی که با تفریح و لذت در جمع همسالان خود در میان خنده و شادی و گریه در شهربازی لحظات رویایی و زیبایی در زندگی کودکانه خویش در قصر بادی و الاکلنگ و ماشین سوازی و سرسره و تاب بازی روز‌های نچندان دور سپری کرده اند حالا باید در چهاردیواری خانه به اسباب بازی‌های تکراری و فیلم و کارتون‌های تلویزیون و تبلت بازی محدود شوند.
رویا بی‌معنا نیست، پوچ و عبث نیست
یونس قادری کارشناس اورژانس اجتماعی مهاباد در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، اظهار کرد: رویا پدیده روانی کاملاً معتبر برای تحقق آرزو‌ها است. همراه با رویا، همه‌ٔ مشکلات زندگی در حالت بیداری به حالت خواب منتقل می‌شوند؛ همه چیز جز آنچه ممکن است تا حدی باعث ایجاد سازگاری و مصالحه میان شخص با زندگی شود.
قادری افزود: اما رویا‌های کودکان چطور ساخته می‌شود و از کجا می‌آید؟ کودک شما چقدر رویا می‌بیند و شما چقدر به رویاهایش گوش می‌دهید؟ در این مطلب از کلمهٔ «رویا» برای تعریف و توصیف «خواب دیدن» استفاده شده است.
«به گمان من، ساده‌ترین رویا‌ها را در میان کودکان می‌توان مشاهده کرد، کودکانی که فعالیت‌های روانی‌شان مسلماً به پیچیدگی فعالیت‌های روانی بزرگسالان نیست.
او اذعان کرد: روان‌شناسی کودکان برای روان‌شناسی بزرگسالان همان فایده‌ای را دارد که بررسی ساختار یا روند رشد حیوانات پست‌تر برای تحقیق در باب ساختار راسته‌های عالی‌تر حیوانات دارد.
تاکنون برای استفاده از روان‌شناسی کودکان به این منظور تلاش‌های آگاهانه‌ٔ معدودی صورت گرفته‌اند.».
اما آیا تا این حد در خانه ماندن خوش یمنی را به همراه دارد یا نه؟
در اینجا سری به درمانگاه خاتم الانبیاء مهاباد زدیم و با دکتری خوش کلام هم صحبت شدیم و او را به بحث در زمینه چاقی کودکان دعوت کردیم .
دکتر سلیمان حسین زاده پزشک مهاباد با بیان اینکه کرونا نیز در این زمینه تأثیر بسزایی داشته است، در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، ابراز داشت: چاقی کودکان از جمله دستاورد‌های این شرایط است و این امر زیبنده نسل آینده جهان نیست.
حسین زاده با بیان اینکه کودکان این روز‌ها به شدت تحت تأثیر آسیب‌های روانی ناشی از در خانه ماندن هستند، افزود: در این زمینه باید سیاست‌های درستی اتخاذ شود تا جلوی آسیب‌های آینده را بگیریم و باید زندگی کردن با کرونا را یاد بگیریم.
این پزشک مسئول اذعان کرد: در این شرایط باید مصرف موادقندی و شیرینی و فست فودها در منزل کاهش یابد و کودکان و نوجوانان به مصرف سبزی، میوه و مواد سبوس دار تشویق شوند.
او همچنین تصریح کرد: کودکان مبتلا به اضافه وزن در معرض خطرات ناشی از کاهش سطح سلامت هستند که عمده‌ترین این معضلات عبارتند از افزایش فشارخون و سطح کلسترول، تغییرات غیرعادی در سطح قند خون و تنش‌های روانی و معضلات اجتماعی.
الگوی غذایی درست می‌تواند چاقی کودکان کاهش دهد
برخی پزشکان بر این باورند که الگوی غذایی غلط و مصرف بی رویه فست فودها، نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی شیرین از علل اصلی برای افزایش روز به روز چاقی و اضافه وزن کودکان است و در این شرایط کرونایی کم بودن تحرک بدنی، تماشای تلویزیون، بازی با رایانه، موبایل و فعالیت‌های نشسته باعث بروز بیماری‌های مختلف جسمی و روانی می‌شود.
عزیز حاجی اسماعیل پور کارشناس تغذیه مرکز بهداشت مهاباد، در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، می‌گوید: کودکان ظرفیت روان شناختی کمتری نسبت به بزرگسالان دارند و در این برهه حساس شیوع کرونا بیشتر در معرض آسیب قرار دارند و کمتر می‌توانند رویداد‌های منفی پیرامون خود را تجزیه و تحلیل کنند.
او افزود: والدین باید اطلاعات لازم را متناسب با سن کودک به وی ارائه کنند و در برابر هجوم استرس‌ها و نگرانی‌ها از آنها مراقبت کنند، زیرا این استرس‌ها نه تنها سلامت امروز کودک را تهدید می‌کنند بلکه می‌توانند تاثیرات بلند مدتی بر روان وی گذاشته و در آینده نیز موجب بروز مشکلات مختلفی شوند.
حاجی اسماعیل پور ادامه داد: در شرایط کرونایی همه دچار استرس و اضطراب هستند. بسیاری از ما در این زمان احساس سردرگمی می‌کنیم و نمی‌دانیم باید چه رفتاری با کودکان خود داشته باشیم لازم است روحیه خود را حفظ کرده و الگوی مناسبی برای فرزندان باشید.
او اذعان کرد: کم تحرکی و مشغول بودن کودکان با موبایل و رایانه علاوه بر اینکه سلامت روانی را به خطر می‌اندازد، عوارض جسمی مانند چاقی و اضافه وزن که آفت بسیاری از بیماری‌ها در بزرگسالی است، را به وجود می‌آورد، والدین باید با یک برنامه ریزی درست، نشاط و شادی را با انجام بازی‌های گروهی، تحرک بدنی، استفاده از خلاقیت کودکان در آشپزی کردن، تعمیران وسایل خانه و ... ایجاد کنند.
زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می‌گوید: با توجه به اینکه در این شرایط کرونایی کودکان کمتر از خانه خارج می‌شوند باید حداقل سه ساعت در روز فعالیت بدنی داشته باشند، یعنی حرکت کنند که شامل بازی کردن، راه رفتن و دویدن است.
او ادامه می‌دهد: تغذیه در سلامت روان و جسم کودکان بسیار مهم است، برای کودکان بالای ۵ سال و نوجوانان تا ۱۸ سال، حداقل ۶۰ دقیقه در روز فعالیت بدنی توصیه می‌شود و اکنون که به دلیل شیوع کرونا و ضرورت فاصله گذاری اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، تحرک در خارج از منزل کاهش یافته، می‌توان در منزل به هر طریقی که تحرک کودک و نوجوان را بیشتر کند، این امکان را فراهم کرد.
فرزانه حسن زاده مددکار خانه کودکان و نوبوگان ژیوان در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت: انزوا، دوری از تعاملات، استرس، هیجان و فشار روانی ناشی از اخبار کرونا باعث می‌شود رفتار‌هایی از قبیل خشونت، ناراحتی و لکنت زبان در کودکان بروز کند.
او افزود: چندین موج از بروز جهش یافته ویروس کرونا می‌گذرد و با هر بار جهش آن، مقرراتی سفت و سخت به منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی اعلام می‌شود.
این مقام مسئول عنوان کرد: در این میان والدین به دلیل در معرض اطلاعات مختلف بودن، خواسته یا ناخواسته استرس‌ها و نگرانی‌های خود را به اطرافیان و خصوصا فرزندانشان منتقل می‌کنند.
او تصریح کرد: غافل از اینکه ممکن است زمینه‌های بروز برخی مشکلات نظیر استرس و لکنت را در آنها دامن بزنند.
حسن زاده همچنین بیان کرد: لکنت زبان از جمله اموری است که نباید آن را صرفا یک پدیده ارثی پنداشت و باید نقش عوامل دیگر را نیز بر آن مهم و موثر دانست.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: از جمله این عوامل شرایط ناشی از برخی رخداد‌ها نظیر کرونا است. از این رو لازم است مردم و خصوصا والدین با نحوه مواجهه صحیح در برابر بروز اپیدمی‌ها و رخداد‌هایی از این دست آشنا شده و چگونگی برخورد با آنها را بیاموزند.
با بازشدن مدارس، به چه نکاتی توجه کنیم؟
مریم مرادی کارشناس مسئول آموزش بهداشت مهاباد در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت: «نکته مهمی که هنگام فرستادن بچه‌ها به مدرسه باید مد‌نظر قرار دهید میزان پخش ویروس در منطقه محل زندگی شما است.
مرادی افزود: اگر میزان پخش ویروس در منطقه‌ای بالا باشد، مدارس در بازگشایی با چالش‌های متعددی روبرو خواهند شد. علاوه بر این، خطر ویروس هم برای کودکان است و هم برای اعضای خانواده آنها.
این مقام مسئول عنوان کرد: مدارس باید با برنامه‌ای دقیق باز شوند و از تعداد بچه‌ها برای رعایت فاصله اجتماعی گرفته تا استفاده از ماسک و همچنین راه‌کار‌هایی در صورت ابتلای دانش‌آموزان یا آموزگاران به ویروس را در این برنامه بگنجانند.»
از تأثیر ویروس کرونا بر کودکان چه می‌دانیم؟
چه خطراتی بچه‌ها را تهدید می‌کند؟
دکتر کریمی پزشک اطفال در مهاباد در پاسخ به این پرسش که والدین چه اقداماتی باید انجام دهند می‌گوید: «والدین باید در ارتباطی مداوم با پزشک اطفال خود باشند تا خطراتی را که کودکان و خانواده‌شان را تهدید می‌کند به خوبی دریابند.
آنها همچنین باید به کودکان خود استفاده از ماسک و فاصله‌گیری را یاد بدهند و آنها را به تمرین وادارند. حتی کودکان بسیار خردسال اگر الگوی خوبی داشته باشند می‌توانند این‌ها را بیاموزند. اگر مدرسه قوانینی برای بازگشایی دارد آن را برای کودکان خود توضیح دهند و با مسئولان مدرسه در ارتباط نزدیک باشند.»
تأیید ابتلا به کرونا در کودکانی که به این سندروم دچار می‌شوند می‌تواند از طریق تست پادتن انجام گیرد و یا پزشک متوجه شود که یکی از اطرافیان کودک به «کووید-۱۹» مبتلا بوده است.
پژوهشگران همچنین متوجه شدند ۷۳ درصد از این کودکان پیشینه بیماری نداشتند و ۷۰ درصد از آنها به کروناویروس سندروم حاد تنفسی ۲ (عامل بیماری کووید-۱۹) مبتلا بودند. متوسط سن بیماران، ۸.۳ سال بود.
آنها حالا نگران این آسیب‌های قلبی در کودکانی هستند که علائم وخیم کرونا داشته‌اند. اما رسیدن به نتیجه‌ای قطعی در این رابطه نیازمند انجام مطالعات بیشتر و گسترده‌تر است.
آیا می‌توان گفت کودکان نسبت به ویروس کرونا مصون هستند؟
کریمی گفت: برای پاسخ دادن به این پرسش باید معنای پزشکی «مصونیت» را متوجه شد.
زمانی می‌توان گفت بدن به ویروسی مصون است که در رویارویی با آن ویروس بتواند مبارزه کند و فرد را بیمار نکند. از همین رو، با توجه به موارد متعددی از ویروس کرونا که در کودکان مشاهده شده است با قاطعیت می‌توان گفت کودکان نسبت به این ویروس مصون نیستند.
اما چالش اساسی کرونا در زندگی کودکان به اینجا ختم می‌شود.
نمیخواهم فراموش کنم هنوز هم هستند کودکانی که به جای بازی مشغول کار کردن در سیاهی‌ها هستند.
حجم سیاهی به دست‌های کوچکشان سنگینی می‌کند. این روز‌ها در میان جمعیتی که ماسک به دهان زده‌اند و دستکش به دست کرده‌اند، بدون ماسک و دستکش بیشتر از هر زمان دیگری به چشم می‌آیند.
بی‌محابا به میان جمعیت می‌روند و مثل گذشته سعی در فروش اجناس خود دارند. می‌ترسند؛ نه از کرونا، که از فروش نرفتن اجناسشان. آنقدر غم نان دارند که جان برایشان بی‌ارزش است.
حدود یک سال و نیم می‌شود که پای کرونا به ایران باز شده است.
هر روز آمار و ارقامی ارائه می‌شود که بالا رفتن آنها رابطه مستقیمی با بالا رفتن هراس مردم دارد و باعث می‌شود برای حفظ جان خود و خانواده‌شان در تهیه ماسک و دستکش و محلول‌های ضدعفونی‌کننده از یکدیگر سبقت بگیرند.
حتی برخی دست به احتکار زده‌اند؛ تا جایی که شاهد کمیاب‌شدن بسیاری از این اقلام در داروخانه‌ها هستیم.
در این میان، اما در حالیکه ترس از کرونا از در و دیوار شهر آویخته شده، تا گوش می‌شنود حرف از این ویروس جدید است و تا چشم کار می‌کند ابزار جلوگیری از انتقال این ویروس را می‌بینیم، قشری به نام کودکان کار و خیابان وجود دارد که این بار هم مانند همه حوادث تلخ و شیرین گذشته در آخرین فصل این مثنوی هفتادمن هم جایی ندارند.
این قربانیان کوچک، در حالیکه روز خود را در مترو و خیابان‌ها به شب می‌رسانند، نه تنها ماسک و دستکش در بساطشان نیست، بلکه اگر برای چند دقیقه آنان را زیر نظر بگیرید متوجه خواهید شد که حتی از راه‌های پیشگیری از کرونا اطلاعی ندارند و به راحتی دست در دهان می‌کنند یا چشم‌هایشان را می‌مالند.
وقتی از آنان می‌پرسید که اصلا می‌دانند کرونا چیست، برایتان عجیب خواهد بود که جواب حداقل نصفشان «نه» است و اگر هم بگویند «آره»، هیچ چیز درباره راه‌های پیشگیری و مبتلانشدن نمی‌دانند.
«مریم» ۹ ساله که در خیابان‌های سطح شهر من جمله نزدیک پل حکمت دستمال و چسب زخم می‌فروشد، با خنده می‌گوید: «می‌دونم کرونا چیه.»
گرچه آمار‌های جهانی از کم‌بودن تعداد کودکان مبتلا می‌گوید، اما نمی‌توان بر مبنای این آمار‌ها از حفظ جان این کودکان صرف نظر کرد. از سوی دیگر با توجه به انتقال آسان و سریع کروناویروس، ممکن است این کودکان ناقل بیماری باشند و به راحتی آن را به دیگران منتقل کنند.در این روز‌ها کرونا نه تنها از حضور کودکان کار در مکان‌های عمومی کم نکرده بلکه به گفته خودشان برای جبران کاهش فروش مجبورند بیش از گذشته تلاش کنند. پس به نظر می‌رسد آگاه‌سازی این کودکان علاوه بر حفظ جان آنان، به سلامت جامعه هم کمک کند.
کلام آخر یک نتیجه‌گیری ساده برای رویا‌های کودکان
در تحقیقات علمی ممکن است راه‌حل یک مشکل، مشکلات دیگری ایجاد کند، اما افزوده شدن یک مشکل دیگر به مشکل نخست، اغلب نتیجه‌ای سودمند دارد؛ درست مانند اینکه فشردن دو فندق به هم و شکستن پوسته‌ٔ هر دو با هم، راحت‌تر و بهتر از شکستن آنها به شکل جداگانه است. پس رویا‌های بچه‌هایمان را تفسیر کنیم یا نکنیم، آنها را بفهمیم یا متوجه معنی‌شان نشویم، تحقیق کنیم یا فقط گوش بدهیم، لازم و بهتر است که:
خواب‌ها و رویا‌های کودکانمان را بشنویم.
به آنها پر و بال بدهیم.
بگذاریم با ما حرف بزنند.
اجازه دهیم از خیال‌پردازی‌هایشان برایمان بگویند.
بگذارید هر قدر می‌خواهند اغراق کنند تا تخیلشان زنده بماند.
برچسب‌های مثل «رویایی»، «رویاپرداز» و خیال‌پرداز» را در جای درستش و با بار مثبت به کار ببریم و از عناوینی مثل «خیالباف» و «خیالاتی» را از روی بار منفی‌شان به کودک نچسبانیم.
وقتی کودک به واسطهٔ قدرت تخیلش چیزی را بازگو می‌کند، او را با عنوان «دروغگو» یا عبارت «دروغ نگو!» نهی نکنیم؛ و یادمان باشد که نداشتن تخیل، اتفاقی دردناک برای تمام دنیا خواهد بود.
انتهای پیام / س خ