به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، یکی از مهمترین دلایل شکوه و عظمت نصف جهان وجود بنا‌های تاریخی ارزشمندی است که از روزگاران قدیم به یادگار مانده و وجود همان آثار با ارزش تاریخی است که اصفهان را در جهان پرآوازه ساخته است.
دیاری که آسمانش را با گنبد‌های فیروزه ای، زاینده رودش را با پل‌های چشم نواز و کوچه و خیابانش با عمارت‌های خوش نقش و نگار تاریخی آراسته شده است.
در کنار همه این زیبایی، موضوع مهم پاسداری از این میراث گرانقدر است. متاسفانه این گنجینه‌های تاریخی در سال‌های اخیر دستخوش آسیب‌های فراوانی شده، از تخریب بنا‌ها و مرمت‌های غیراصولی تا ساخت و ساز‌های غیرمجاز و غیرفنی در حریم آثار تاریخی که همگی به هویت تاریخی اصفهان لطمه زده است.
گاه و بیگاه دیده می‌شود که مرمت و احیای بنا‌های تاریخی که باید با حضور استادکاران حرفه‌ای معماری و زیرنظر استادان حرفه‌ای این حوزه باشد، به دست افراد و سودجویانی می‌افتد که به نام بخش خصوصی وارد میدان می‌شوند و هویت تاریخی بنا را برای کسب سود بیشتر به تاراج می‌برند.
در این میان بحث و جدل همیشگی میراث فرهنگی و شهرداری بر سر مرمت و ساخت و ساز‌های غیر مجاز آثار و حریم تاریخی، بهانه‌ای نخ نما است که بسان نوشدارو بعد از مرگ سهراب هیچ دردی را دوا نمی‌کند.
بخش خصوصی، پیشگام در مرمت بنا‌های تاریخی
فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به خبرنگار ما گفت: بافت تاریخی شهر اصفهان با ۵۰۲ اثر تاریخی در قسمت‌های شمال، شمال شرق و مرکز شهر متمرکز است و متعلق به سده‌های پنجم، ششم و یازدهم- مصادف با پایتختی اصفهان در سلسله‌های سلجوقی و صفوی است.
او ادامه داد: طبق قانون، هرگونه ساخت‌وساز در بافت تاریخی شهر اصفهان و سایر شهرها منوط به اخذ مجوز از میراث فرهنگی است که یکی از موارد الزامی، اجرای نمای ظاهری متناسب با بافت تاریخی آن منطقه است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان افزود: میراث فرهنگی مشاوره‌های مربوط به معماری بیرون بنا و تسهیل در تهیه مصالح مورد نیاز را نیز ارائه می‌کند.
اللهیاری اظهار کرد: عمده مرمت بنا‌های تاریخی، را بخش خصوصی انجام می‌دهد و حمایت‌های میراث، بیشتر حمایت‌های تسهیلاتی آن هم در صورت درخواست سرمایه‌گذاران است، در حقیقت میراث فرهنگی به سرمایه گذاران اجازه مرمت، مشاوره و کمک‌های فنی می‌دهد و نظارت‌های لازم را برای احیای بنا‌های در چهارچوب ضوابط میراث فرهنگی بر عهده دارد تا بر ماهیت بنا‌ها آسیبی وارد نشود.
او با اشاره به برنامه میراث فرهنگی برای دیده و شناخته شدن خانه‌های مرمت‌شده بیان کرد: وقتی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به احیای بنا‌ها اقدام می‌کنند، برای آن کاربری تعریف می‌کنند و انگیزه و برنامه دارند، اگر بحث گردشگری مطرح باشد تاریخی بودن این خانه‌ها اهمیت زیادی دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان گفت: برخی سرمایه‌گذاران و احیاکنندگان خانه‌های تاریخی، چون علایق فرهنگی مهمترین انگیزه ورود آن‌ها به این کار بوده، هزینه‌های تحقیق و پژوهش درخصوص خانه‌ها را نیز می‌پذیرند.
کاروانسراها و خانه‌های تاریخی مهمترین بنا‌های در فهرست مرمت
اللهیاری ادامه داد: تاکنون بیش از ۱۰ کاروان‌سرای استان اصفهان مرمت شده که منطبق با کاربری کاروان‌سرا به لحاظ تاریخی است و تعداد زیادی طرح کاروان‌سرایی نیز در حال سرمایه‌گذاری است، کاروانسراها به دلیل قرارگیری در خارج از شهرها، آسیب‌پذیری بالایی داشتند، ولی با سرمایه‌گذاری‌ها در حال احیا هستند و به چرخه گردشگری باز می‌گردند.
او با اشاره به اینکه یکی از شاخص‌های احیای میراث فرهنگی در اصفهان، تبدیل کاروانسراها به کاربری‌های جدید است، توضیح داد: ما بیش از ۱۰ کاروان‌سرای در حال احیا داریم و چند کاروان‌سرای دیگر نیز به چرخه گردشگری اضافه شدند. ۹ کاروان‌سرا، نامزد ثبت در فهرست میراث جهانی هستند که به مدد فرهنگ‌سازی عمومی، مشارکت بخش خصوصی و اقدامات صورت‌گرفته، است.
اللهیاری ادامه داد: خانه‌های مربوط به میراث نیز به بخش خصوصی واگذار و فراخوان آن به صورت سراسری اعلام و به مزایده گذاشته می‌شود.
میراث و شهرداری تقصیر‌ها را گردن هم می‌اندازند
محمد محتشم، کارشناس مرمت بنا و بافت تاریخی گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد ساخت و ساز‌های غیر مجاز در حریم بافت تاریخی اصفهان بودیم و برخی مرمت‌های غیر اصولی هم موجب شده هویت تاریخی این ابنیه تحت تاثیر قرار گیرد.
او افزود: طرح‌های شهرداری اصفهان با دخالت در بافت‌های تاریخی به بهانه بهسازی، منجر به ایجاد پارکینگ و پاساژ‌های تجاری و زشت کردن منظر این محله‌ها شده است، بیان کرد: گذر آقانجفی که به دستور شهرداری و مجوز میراث فرهنگی، قلب بافت تاریخی پشت مسجد شیخ لطف‌الله را شکافت و سپس به دستور شورای عالی معماری و شهرداری متوقف شد، اکنون به پارکینگی برای پارک اتومبیل تبدیل شده و نارضایتی ساکنان محل را به همراه داشته است
محتشم تاکید کرد: هرنوع بازسازی و ساخت ساز ابنیه تاریخی و حریم ان باید با نظارت کارشناسان خبره میراث فرهنگی و استادکاران حرفه‌ای این عرصه اتفاق بیفتد و در غیر اینصورت هویت تاریخی حریم تاریخی از بین می‌رود.
او با تاکید بر اینکه این برنامه‌ریزی باید با همکاری شهرداری و میراث انجام شود بیان کرد: متاسفانه هراز گاهی مرمت ناشیانه و یا ساخت و ساز‌های غیر مجاز انجام می‌شود و میراث فرهنگی و شهرداری تقصیر را گردن هم می‌اندازند، برخورد با مرمت ناشیانه و ساخت و ساز غیر مجاز باید پیش از انجام کار غیر اصولی انجام شود وگرنه اقداماتی که بعد از تخلف صورت می‌گیرد، نوش دارو بعد از مرگ سهراب است.
تجربه استادکاران سنتی و نگاه علمی باید در مرمت و احیای بافت تاریخی دخیل باشد
دانایی‌نیا عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه کاشان همچنین تصریح کرد: ساخت مجتمع تجاری مجاور خانه تاریخی بروجردی‌ها دارای ۲ چالش اساسی از جمله گودبرداری‌های عمیق کنار بنا‌های تاریخی است.
او افزود: پی و مواد تشکیل دهنده سازه جدید با پی سازه قدیم نسبتی ندارد، وزن آن‌ها باهم یکی نیست و به مرور زمان پی جدید به سازه‌های سنتی فشار وارد می‌کند؛ چون لایه‌های مختلف زمین با یکدیگر مرتبط هستند و هر چقدر هم که مسائل فنی رعایت شود، به طور طبیعی نمی‌توان در حریم بلافصل اثری تاریخی یک سازه غول‌پیکر را برافراشت که به لحاظ وزن هیچ تناسبی را با سازه سنتی نداشته باشد.
دانایی نیا تاکید کرد: باید به روند احیا و ساخت و ساز در بافت‌های تاریخی علمی‌تر نگاه شود؛ به نظر می‌رسد کمی سلیقه‌های شخصی یا تکیه کردن بر تجربه‌های برخی استادکاران سنتی حاکم باشد که اگرچه خوب است، اما نگاه علمی به مرمت‌های داخل شهر ندارد و اگر این مهم وجود نداشته باشد، آرام آرام اصالت از بین خواهد رفت.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حال حاضر کار‌هایی که در قالب بازسازی انجام می‌شود، بیشتر به نوسازی شباهت دارد، مورد پذیرش نیست و باید بر این نوسازی‌ها در بافت تاریخی خط بطلان کشید؛ چون بین نوسازی و مرمت فاصله بسیار زیادی وجود دارد.
او تشریح کرد: بیشتر اقدام‌هایی که در بافت تاریخی انجام می‌شود، به یک جراحی شبیه است تا مرمت؛ بنابراین باید مجموعه اقدام‌هایی را که برای احیای بافت تاریخی انجام می‌دهیم، هدفش آرام‌سازی محله‌ها برای سکونت افراد باشد.
دانایی‌نیا با اشاره به اینکه احیای بافت تاریخی کاری گروهی به شمار می‌رود، گفت: باید به این مهم ارزش داد و از جامعه‌شناس، باستان‌شناس، روان‌شناس، مرمت‌گر و سایر تخصص‌ها برای احیای بافت بهره‌گیری کرد.
احیای بیش از ۴۰۰ بنای تاریخی در ۶ سال گذشته
امیری کارشناس میراث فرهنگی درخصوص تعداد بنا‌های تاریخی احیاشده و در دست احیا توسط بخش خصوصی خاطرنشان کرد: حدود ۴۰۸ واحد بنای تاریخی مرمت و احیاشده در دولت یازدهم و دوازدهم در استان اصفهان بوده که حجم سرمایه‌گذاری در آن‌ها که عمدتا توسط بخش خصوصی بوده، بیش از ۸ هزار میلیارد ریال است که ۲ هزار و ۸۵۶ نفر نیز اشتغال ایجاد کرده است؛ بنا‌های تاریخی در دست احیا در سطح استان ۲۰۵ بنا با حجم سرمایه‌گذاری بالغ بر ۵۴۶ میلیارد ریال است که منجربه اشتغال ۳ هزار و ۲۵۹ شده است.
او بیان کرد: جمعا حدود ۴ هزار و ۵۳۲ کارگاه مرمتی داشتیم که حدود هزار و ۹۸۴ کارگاه از آن‌ها توسط میراث فرهنگی، هزار و ۴۸۲ کارگاه توسط بخش خصوصی و هزار و ۶۹ کارگاه نیز توسط بخش‌هایی، چون شهرداری‌ها و راه و شهرسازی روی پروژه‌های میراث فرهنگی کار کردند؛ حجم کار بالا است و نهضت بزرگی شکل گرفته، ولی این در برابر تعداد آثار تاریخی که در سطح استان داریم، رقم قابل توجهی نیست.
۹ کاروان‌سرای اصفهان، کاندیدای ثبت در فهرست میراث جهانی
مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان با اشاره به این موضوع که یکی از شاخص‌های احیای میراث فرهنگی در اصفهان، تبدیل کاروانسراها به کاربری‌های جدید است، توضیح داد: ما بیش از ۱۰ کاروان‌سرای در حال احیا داریم و چند کاروان‌سرای دیگر نیز به چرخه گردشگری اضافه شدند. ۹ کاروان‌سرا، کاندیدای ثبت در فهرست میراث جهانی هستند که به مدد فرهنگ‌سازی عمومی، مشارکت بخش خصوصی و اقدامات صورت‌گرفته، است.
او در ادامه درخصوص نحوه خرید خانه‌های قدیمی اظهار کرد: در سایت اداره کل میراث، تعدادی از این خانه‌ها معرفی شده و اطلاعات خوبی در سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، جمع‌آوری شده و دفتری داریم که افرادی که مایل به عرضه خانه‌های خود یا افراد متقاضی خانه‌ها، به آن مراجعه می‌کنند؛ خانه‌های مربوط به میراث نیز به بخش خصوصی واگذار و فراخوان آن به صورت سراسری اعلام می‌شود و به مزایده گذاشته می‌شود.
اللهیاری گفت: با جلب مشارکت بخش خصوصی و در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی توانستیم ۲۰۰ خانه قدیمی در بافت‌های تاریخی شهر‌های استان را نجات دهیم و این بنا‌ها را به زیرساخت‌های میراث فرهنگی مانند موزه‌های مردم‌شناسی، خانه‌های بوم‌گردی و... تبدیل کنیم.
او بیان کرد: خوشبختانه با فرهنگ‌سازی مناسب، مردم دیگر بی تفاوت نیستند و تبدیل به شهروندان مطالبه گری شده‌اند که می‌دانند توسعه بدون در نظر گرفتن هویت تاریخی هر شهر غیر قابل قبول و مضر است.
ما به عنوان یک شهروند می‌توانیم اطرافیانمان را برای حفظ این بنا‌ها و بافت ارزشمند آگاه کنیم، بنا‌هایی که میراث چندین ساله یک ملت است، ارتقای بافت تاریخی، همکاری هرچه بیشتر شهرداری و میراث فرهنگی و حضور پررنگ‌تر مردم در این حوزه، می‌تواند اصفهان را به نصف جهانی باشکوه‌تر مبدل کند.
گزارش از سولماز محمدی
انتهای پیام/ی