حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، فاطمه زهرا نصراللهی؛ چهار سال گذشته بود که محمدجواد ظریف برای نقش‌آفرینی بیشتر دستگاه دیپلماسی در حوزه اقتصادی کشور از تغییر ساختار وزارت امور خارجه هم خبر داد و گفت دو معاونت جدید اقتصادی و سیاسی ایجاد و سه معاونت منطقه‌ای حذف خواهد شد و بر سه اولویت صادراتی و سه اولویت وارداتی تمرکز خواهیم کرد.
اکنون چهار سال از آن صحبت می‌گذرد و دستگاه دیپلماسی معتقد است: وزارت امور خارجه در تمامی سفارتخانه‌ها کارشناس اقتصادی دارد، حتی در برخی از سفارت‌ها بیش از یک کارشناس اقتصادی دارد و در هیچ برهه‌ای به اندازه دوره کنونی، موضوع همکاری‌های اقتصادی با جدیت پیگیری نشده است. به منظور بررسی عملکرد معاونت اقتصادی وزارت خارحه با علیرضا شیرانی صادرکننده خدمات فنی و مهندسی به گفت‌وگو نشستیم.
باشگاه خبرنگاران جوان: عملکرد بخش معاونت اقتصادی وزارت خارجه را در شرایط کنونی و در کمک به بخش صادرات به کشورهاى هدف چطور ارزیابی می‌کنید؟ آماری دارید در اختیار ما بگذارید؟
شیرانی: از زمانی که معاونت اقتصادی تاسیس شد که قریب به سه سال گذشته است، شرکت ما جزء نخستین شرکت هایی بود که با این معاونت جلسه داشت؛ در آنجا بحث بر این بود که سفرای کشورمان برای حمایت از بخش‌های صنعتی، متاسفانه دید اقتصادی ندارند، لذا معاونت اقتصادی از ما درخواست کرد تا قبل از اعزام سفیر به کشور مورد نظر، آنها دوره‌ای را در شرکت ما حضور پیدا کنند و آموزش ببینند تا درک مناسب تری از فرصت‌هایی که برای تجار و صنعتگران در کشور‌های هدف داشته باشند.
جلسات خوبی بین دو طرف برگزار شد. در جلسات دیگر هم به طور مشخص یکی از بحث‌ها امکان انتقال تجارت خارجی به وزارت خارجه بود، رایزنی‌ها اولیه انجام شد اما نیاز به بررسی‌های جامعی در این حوزه است، همچنین این معاونت از ما درخواست داشت که برنامه جامعی را برای تربیت سفرا و وابسته‌های بازرگانی سفارتخانه‌ها داشته باشیم، لذا این قرارداد در دست مبادله است تا این اقدامات را انجام دهیم.
از نظر آمار و ارقام، کشور ما در فضای صادرات رشد نکرده است و بیشتر به درآمد‌های نفتی متکی بود، لذا پیشرفت صادرات از نقطه کنونی به نقطه‌ای که بتوانیم کالای صنعتی و ارزش افزوده بالا را داشته باشیم، مستلزم یک حرکت همگانی است و نمی‌شود تنها از مسئولان توقع داشت و صنعتگران هم باید استاندارد‌ها و خروجی کالاهایشان را به نحوی بالا ببرند که محصولات و کالاهایشان در بازار قابل عرضه باشد.
اگر بهترین روابط دیپلماسی را ایجاد کنیم، اما کالای قابل عرضه در بازار نداشته باشیم، نمی‌توانیم موفقیت زیادی داشته باشیم، لذا نیاز است که همکاری همگانی شکل بگیرد، البته در این عرصه تلاش می‌شود، اما آمار و ارقام ما این را نشان نمی‌دهد، اکنون از لحاظ میزان صادرات غیر نفتی در سال ۱۳۹۹، ۲۵ میلیارد دلار بوده است که مانند سابق درصد عمده آن را محصولات پتروشیمی به خود اختصاص داده است، اما نکته جالبی که در سال ۹۸ شاخص است، این است که در برخی از زیر بخش‌ها رشد قابل قبولی داشتیم، به طور مشخص در بخش برق و الکترونیک ۱۲ درصد رشد در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ داشتیم یا شرکت‌های دانش بنیان برای اولین بار ۲ درصد صادرات داشته است، این نوید را می‌دهد که ما به سمت کالا‌های با ارزش افزوده بالاتر حرکت می‌کنیم.
بازار‌های هدف ما کوچک است، درحالی که نزدیک به ۱۹۰ کشور در جهان داریم، اما کل معاملات و تبادلات ما تنها با ۱۷ کشور است که ۱۵ کشور آن همسایه‌های ما هستند و تنها ۲ کشور هند و چین با فاصله بیشتر با ما کار می‌کنند.
در خصوص صادرات خدمات فنی و مهندسی که پر رنگ‌تر است و ارزش افزوده‌های خیلی بالاتری دارد، خوشبختانه تحولات خوبی در حال شکل گیری است، شاید فضای کرونا یک فرصتی را هم ایجاد کرده است چراکه دیگر اختلافی بین شهروند ایرانی و اروپایی برای انجام کار وجود ندارد، چراکه در معاملات قبلی ضرورت حضور فیزیکی و مباحث ویزایی می‌توانست دردسر‌هایی را ایجاد کند، اما در شرایط کنونی بسیاری از جلسات حضوری به جلسات مجازی تبدیل شده است، این یک فرصت است که می‌تواند یک سری از ضعف‌هایی که پیش از این با آن مواجه بودیم، مرتفع شود.
باشگاه خبرنگاران جوان: کمکی از معاونت اقتصادی وزارت خارجه خواستید که اون رو عملی نکرده باشند؟
شیرانی: تا این لحظه در همه شرایط که نیاز‌های مان را به وزارت خارجه منتقل کردیم، همراهی‌های بسیار خوبی را در حد بضاعت و محدودیت‌های موجود با ما داشتند، به ویژه از وقتی که این معاونت ایجاد شده فضایی ایجاد شده که درک مشترکی روی ادبیات وجود دارد، اما در گذشته این درک وجود نداشت که دو طرف بخواهند صحبت کنند. سفارتخانه متاسفانه در ایام قدیم زیاد در جریان کار‌های اقتصادی نبودند و خودشان را درگیر نمی‌کردند، اما اکنون شخص سفیر در بسیاری از سفارتخانه‌ها راس هستند. در واقع احساس افتخار هم می‌کنند، چراکه هنگامی که یک شرکت ایرانی توانسته پروژه بزرگی بگیرد یک حالت برد_بردی هم اتفاق می‌افتد.
ضعف‌هایی در خصوص صادرات داریم و برخی از بخش‌های گمرکی به طور مشخص بخش‌های گمرکی مستقر در استان خراسان و سیستان و بلوچستان عملکرد‌های قابل قبولی نداشتند و در آنها نتوانستیم به دلیل بروکراسی‌های زیاد از ظرفیت‌های بالقوه استفاده کنیم، اما وزارت امور خارجه اعلام کرد اگر کاری از دستگاه دیپلماسی بر می‌آید این مشکل را برطرف کند. بعضا حتی رد و بدل نامه را هم وزارت خارجه برای ما انجام داده است، چراکه به دلیل محدودیت کرونایی امکان ارسال نامه، محموله و قرارداد برای ما وجود نداشت و پروازی وجود نداشت، اما، چون پرواز دیپلماتیک بود نامه‌ها را از ما تحویل می‌گیرند و به سفارتخانه ما تحویل می‌دهند و در آنجا به کارفرما تحویل داده می‌شود، و چیزی نبوده است که تا حالا درخواست کرده باشیم و تمام سعی خود را برای به عمل رساندن آن کار در حد بضاعت خود به کار نگرفته باشند.
باشگاه خبرنگاران جوان: از صادرکننده‌های دیگر خبر دارید شاید برخی از صادرکننده‌ها هنوز دیده نشده باشند، آیا تاکنون کمکی در بخش صادرات خواسته‌اند که انجام نشده باشد؟
شیرانی: تقریبا یک هفته قبل از عید نوروز یک جلسه با حضور ظریف وزیر امور خارجه برگزار شد و حدود ۲۰ نفر از صادرکننده‌های بزرگ در خدمت او بودیم و به عنوان شنونده بودند تا مشکلات صادرکننده‌ها مطرح شود، عمده مشکلات صادرکنندگان به مسائل بانکی و ضمانت نامه‌ها برمی‌گشت که خارج از چارچوب قلمرو مجموعه وزارت خارجه است. موضوع دیگری که شرکت‌ها درگیر شده بودند، به طور مشخص در افغانستان بود که برخی از قراداد‌ها را علی رغم اینکه برنده شده بودند و همه کارهایشان را انجام داده بودند، اما به این خاطر که ایران عضو FATF نبود قرارداد به آن شرکت‌ها ابلاغ نشده بود، در آنجا قرار شد که وزارت خارجه پیگیری کند و طرح مسئله کند. بیشترین مشکلی که اکنون صادرکننده‌ها دارند از این قبیل است. وزیر خارجه کشورمان هم اعلام کردند که از سفارتخانه‌ها می‌خواهند تا در جا‌هایی که بتوانند از منابع ایران کمک کنند برای اینکه ضمانت نامه‌ها راه بیفتد و این موضوع در عمان محقق شد؛ میزان تبادلات تجاری ما در سال گذشته با عمان هزار درصد افزایش پیدا کرد و این صرفا به دلیل ارتباطات خوبی که بین منابع ایران و عمان ایجاد شد که بتوانند این سرویس را ارائه دهند.
باشگاه خبرنگاران جوان: معاونت اقتصادی وزارت خارجه عملکرد خودش رو خوب ارزیابی می‌کند، آیا نمی‌توانست بهتر از این عمل کند؟ تحلیل شما از این موضوع چیه؟ در چه موضوعاتی کم کاری داشتند؟
شیرانی: به عنوان یک فرد همیشه فکر می‌کنم که خیلی عقب هستیم و همه ما در حال تلاش می‌کنیم، اما واقعیت‌ها همان چیزی است که می‌بینیم وقتی می‌توان گفت که خوب عمل می‌کنیم که نتایج ملموس و قابل ارائه‌ای داشته باشیم. تلاش خیلی زیادی انجام شده است، اما باید تلاش بسیار بیشتری انجام شود و تابع هدف را باید تعریف کردیم و ببینیم دنبال چه چیزی بودیم و چه چیزی عایدمان شد، اینکه بگوییم خوب و بد هستم باید بر اساس معیار و هدف باشد، قطعا مسئولان وزارت خارجه یک خط کشی دارند که بر اساس آن برنامه‌هایی برای خود گذاشتند اما ما به عنوان یک شرکت که در این نوع فعالیت‌ها کار می‌کنیم سرویس خیلی خوبی را از این مجموعه گرفتیم، اما شاید بتوان با برنامه ریزی‌های بهتر سرویس‌های بهتری هم دریافت کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان: از مجموعه وزارت خارجه انتقادی دارید؟ در چه حوزه‌ای کم کاری شده است و در چه حوزه‌ای بهتر می‌توانستیم عمل کنیم؟
شیرانی: روابط دیپلماتیک و صادرات یک روابط تنگاتنگی است، هنگامی که با یک کشور روابط دوستانه داریم به واسطه رابطه دوستانه و اعتماد به ما پروژه‌ای محول می‌شود که به واسطه انجام خوب آن پروژه، پروژه‌های بهتری نصیب مان می‌شود، اکنون ارگان‌هایی داریم که تاثیر گذاری لازم را در صادرات ندارند، به طور مشخص کمیسیون‌های مشترک‌های بین کشورها.
در حال حاضر با بسیاری از کشور کمیسیون‌های مشترک داریم، این کمیسیون‌های مشترک با وزارت امور خارجه هم در ارتباط است، اگر در این کمیسیون‌ها بتوانند با یک برنامه درست، منسجم و بر اساس منطق نقشه راهی را ترسیم کنند و صرفا به یک سری اعداد و ارقامی که در کمیسیون تصویب می‌شوند، بسنده نکنند و مشخص کنند که برای رسیدن به این اعداد و ارقام چه زیر ساخت‌هایی باید انجام شود، قطعا کمک کننده خواهد بود.
علاوه بر این ایران در برخی از نهاد‌ها حق عضویت پرداخت می‌کنیم، مانند بانک جهانی و توسعه اسلامی. بسیاری از پروژه‌های بزرگ در دنیا توسط این نهاد‌ها تامین اعتبار می‌شوند، ایران هم در آنها حضور دارد، اما کمترین استفاده از این بانک‌ها گرفتن وام از بانک است. اما بیشترین استفاده نصیب افرادی می‌شود که در لیست کوتاه این بانک‌ها قرار می‌گیرند و پروژه‌ها به آنها ارجاع می‌شود، بنابراین تلاش‌های خیلی خوبی را می‌توانیم انجام دهیم تا شرکت‌های ایرانی را در لیست این بانک‌ها قرار دهیم تا زمانی که پروژه‌ها در کشوری می‌خواهد انجام شود این شرکت در مناقصات در لیست کوتاه قرار بگیرند تا بتوانند در آن پروژه‌ها حضور داشته باشند.
آخرین قراردادی که در شرکت مان مبادله کردیم، مشاور سازمان ملل متحد شدیم، سازمان ملل متحد یکی از برنامه‌های بزرگش تامین آب و غذاست، اینکه یک شرکت ایرانی به عنوان مشاور سازمان ملل متحد انتخاب شد، یک فرصت است و نشان می‌دهد که حتما این فرصت برای سایر شرکت‌های ایرانی هم می‌تواند محیا شود که بتوانند به عنوان شرکت‌های اجرا کننده پروژه‌ها وارد شوند، بنابراین باید حضورمان را در نهاد‌های بین المللی با دید صادرات پررنگ‌تر کنیم.
انتهای پیام/