چراغ سبز کشورهای عربی برای تجدید روابط دیپلماتیک با سوریه؛ برنده میدان کیست؟

به گزارش گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان، برای نخستین بار در ده سال گذشته یک هواپیمای خصوصی سعودی چند روز پیش در فرودگاه دمشق به زمین نشست و خالد الحمیدان، رئیس دستگاه اطلاعات عربستان سعودی برای دیدار با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه وارد این کشور شد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که موضوعات زیادی در دیدار رئیس جمهور سوریه و مقام سعودی مطرح شده که مهمترین آن‌ها نقش سوریه در حل مشکلات خاورمیانه عنوان شده است. روابط دیپلماتیک بین سوریه و عربستان سعودی از سال ۲۰۱۲ همزمان با شروع بحران در داخل این کشور قطع شد.

به گفته منابع خبری پیش از این هم عربستان سعودی با وساطت کشور‌هایی مانند روسیه تمایل خود را برای از سرگیری روابط با دولت سوریه عنوان کرده بود. اما حالا دیدار مستقیم مقامات سعودی با شخص بشار اسد و درخواست جدی آن‌ها برای بازگشایی سفارت عربستان سعودی در دمشق بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهان داشته است.

تجدیدنظر عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک در منطقه

در سال‌های اخیر در پی شکست‌های پی در پی عربستان سعودی در منطقه از جمله بن بست جنگ یمن، سیاست‌های شکست خورده در سوریه و نیز سردی ارتباط کشور‌های عربی با شاهزاده‌گان سعودی موجب شده محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به ویژه در یکی دو هفته اخیر علناً به بازگشت عربستان سعودی به روابط دیپلماتیک خود با کشور‌های منطقه اذعان کند.

در روز‌های گذشته ولیعهد عربستان از تمایل کشورش به داشتن روابطی خوب با ایران صحبت کرده است. حالا هم نوبت به سوریه رسیده؛ عربستان در خلال مذاکراتی که بیشتر آن‌ها رسانه‌ای نشده عنوان کرده مایل است دست از خواسته‌های خود در سوریه بردارد. این روز‌ها زمزمه‌های بازگشت مجدد سوریه به اتحادیه عرب هم مطرح شده است. مذاکرات اخیر با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه هم در همین راستاست.

به گفته برخی تحلیلگران، پادشاهان سعودی در سال‌های اخیر از وابستگی اقتصادی خود به نفت ضربه‌های زیادی خورده اند و حالا به فکر افتاده‌اند از طریق احیای روابط دیپلماتیک خود در منطقه این وابستگی را تقلیل دهند. برخی‌ها معتقدند امارات که  در دسامبر ۲۰۱۸ سفارت خود در دمشق را بازگشایی کرد و نیز دولت کنونی مصر نقش مهمی در از سرگیری رابطه عربستان سعودی با دولت بشار اسد داشته اند.

سوریه از روابط منطقه‌ای حذف شدنی نیست

در ماه‌های گذشته این طور به نظر می‌رسد که تقریبا تمامی کشور‌های حاشیه خلیج فارس نظر مساعدی برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب دارند؛ اتفاقی که اگر حادث شود می‌تواند بازتابی گسترده در روابط دیپلماتیک سوریه داشته و دستاوردی بزرگ برای بشار اسد باشد. یک دیپلمات عرب که خواست نامش فاش نشود عنوان کرده در تمام سال‌هایی که سوریه از حضور در اتحادیه عرب کنار گذاشته شد، جای خالی این کشور در تمامی پیشرفت‌های منطقه‌ای و مبادلات اقتصادی حس می‌شد. این خلاء در این سال‌ها و با تلاش‌های سایر کشور‌های عربی پر نشد تا  در نهایت کشور‌های عربی به این نتیجه رسیدند که از مواضع خود درباره سوریه عقب نشینی کنند و اتحادیه عرب را با حضور سوریه دوباره احیا کنند، زیرا در غیر این صورت عمده فعالیت‌ها در منطقه به دست ایران و ترکیه اداره خواهد شد.

حالا با توجه به هراسی که سران عربی از پیشرفت‌های ایران در منطقه دارند تصمیم گرفته اند با تجدیدنظر در سیاست‌های خود در قبال سوریه به خیال خود مقابل این موج بایستند و دست دوستی به سمت دولت بشار اسد دراز کنند. دولتی که نزدیک به یک دهه تلاش کردند با استفاده از ابزار‌های اقتصادی و اعمال تحریم‌های مختلف و نیز از راه‌های سیاسی و استراتژیک آن را دچار مشکل و دولت بشار اسد را ساقط کنند.

سران عربی شکست استراتژیک خود در قبال بشار اسد را پذیرفتند

دیدار میان مقامات سعودی با بشار اسد در کنار اهمیت استراتژیک خود از نظر زمانی هم حائز اهمیت است. تقریبا دو هفته مانده به انتخابات ریاست جمهوری در سوریه، حالا عقب نشینی کشور‌های عربی و در راس آن عربستان سعودی نشان از آن دارد که سران عربی، بشار اسد را در صورت پیروزی در انتخابات به عنوان رئیس جمهور سوریه به رسمیت می‌شناسند.

عربستان سعودی از زمان آغاز ناآرامی‌ها در سوریه با تسلیح گروه‌های افراطی و تروریستی در تلاش بود دولت بشار اسد را ساقط کند. حالا پس از آزادسازی بیشتر خاک سوریه از اشغال تروریست‌ها و قطعی شدن عدم سقوط دولت سوریه، بسیاری از کشور‌های عربی برای برقراری روابط دیپلماتیک با دمشق ابراز تمایل کرده اند.

دولت امارات در ششم دی ۱۳۹۷، سفارت خود را در سوریه بازگشایی کرد. یک هفته پس از آن نیز بحرین دست به اقدامی مشابه زد. در ۱۴ مهر ۱۳۹۹ نیز سفیر عمان استوارنامه خود را تقدیم «ولید المعلم» وزیر خارجه فقید سوریه کرد.

در ادامه تلاش‌های کشور‌های عربی برای حضور مجدد سوریه در اتحادیه عرب، قرار است در هفته‌های آینده دیداری بین سران کشور‌های مصر، عراق و اردن به منظور بررسی همه جانبه این اقدام برگزار شود. به گفته برخی منابع خبری، پیوستن دوباره سوریه به اتحادیه عرب البته با شرط و شروط‌هایی هم همراه است. این که بشار اسد باید اقداماتی در جهت کاهش نفوذ ترکیه در منطقه ادلب انجام دهد و در ازای آن امارات وعده داده وضعیت مهاجران و آوارگان آسیب دیده در جنگ در این منطقه را سر و سامان دهد و اردن هم به عنوان یک شریک اقتصادی وارد مراودات مالی با دولت بشار اسد شود.

در این میان به نظر می‌رسد که کشور‌های عربی در نظر دارند روابط سال‌های گذشته دولت بشار اسد را با سایر کشور‌های منطقه تحت شعاع قرار دهد؛ از جمله ارتباط سوریه با ایران که یکی از دلایل نگرانی کشور‌های حاشیه خلیج فارس است؛ اما سوریه در تمام این سال‌ها دوستان و دشمنان خود را خوب شناخته و حالا که آن‌ها از طُرق دیپلماتیک به شکست خود در قبال سیاست‌های مقاومتی سوریه اذعان کرده اند؛ بشار اسد به خوبی می‌داند که درخواست همکاری‌های سیاسی از طرف کشور‌های عربی تا چه حد در راستای منافع سوریه است و تا چه میزان از سر ناچاری کشور‌هایی است که حدود ده سال بر مواضع خود در منطقه پافشاری کردند.

انتهای پیام/

منابع:

https://www.arabnews.com/node/۱۸۱۹۳۲۶

https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/rehabilitating-assad-arab-league-embraces-pariah

https://www.arabnews.com/node/۱۰۸۳۷۹۶/world

https://www.lorientlejour.com/article/۱۲۶۰۷۰۳/riyad-amorce-un-rapprochement-avec-damas.html

https://www.radioj.fr/۲۰۲۱/۰۵/۰۴/larabie-saoudite-rouvrira-son-ambassade-a-damas-cherchant-le-degel-des-relations-avec-la-syrie/