مصلح اجتماعی که برای ساختن قلم به دست گرفت

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف متخلص به سعدی شاعر و نویسنده پارسی گوی قرن هفتم هجری قمری را استادسخن، پادشاه سخن، شیخ اجل می‌خوانند.

آثار نظم و نثرش همواره مورد توجه ادیبان فارسی زبان و غیرفارسی زبان بوده و تاثیر عمیقی بر ادبیات فارسی گذاشته است، تاثیری که محدود به مرز فارسی زبان‌ها نشد.

بزرگانی چون پوشکین، گوته، شیلر، بالزاک، دیدرو، ولتر، امرسون، ویکتور هوگو و لافونتن نه تنها از آثارش تاثیر گرفتند، بلکه در ستایش او سرودند.

شگفت آن که، آثار سعدی به گونه‌ای است که علاوه بر این که مورد توجه ادیبان و فرهیختگان قرارمی گیرد برای مردم عادی هم جذابیت دارد و آن‌ها هم قهرمان‌های مردمی او در گلستان و بوستانش را شخصیت‌های قابل باوری می‌دانند و حتی بسیاری سعدی را زبان مردم می‌خوانند، زبانی که به بیان دغدغه‌های مردم با شیواترین بیان پرداخته است.

مقابل دّر بسته‌ آرامگاه سعدی که به علت کرونا تعطیل است ایستاده بود. برای چندلحظه با حسرت و البته با دقت به داخل محوطه خالی از جمعیت نگاه کرد و بعدهم چند عکس سلفی جلو دربسته سعدیه با نمای دور آرامگاه گرفت و گفت: امان از این کرونایی که تو راهم تعطیل کرد، سعدی شیرین سخن!

راننده‌ای بود که بار از جنوب کشور به شمال می‌برد و شیراز از شهر‌های محل گذر او محسوب می‌شد با حکایت‌های گلستان سعدی و قهرمان‌های مردمی سعدی به خوبی آشنا بود.

از او پرسیدم به نظر شما اگر سعدی امروز بود چه می‌گفت؟ پاسخ داد اگر به توصیه هایش عمل می‌کردیم امروزه حال و روز بهتری داشتیم. بعد هم امروز چه سخنی می‌تواند ارزشمند‌تر از این کلام سعدی باشد می‌توانیم بشنویم که "بنی آدم اعضای یکدیگرند "؟

به راستی معلوم نیست اگر سعدی امروز بود به چه جنبه‌هایی از تاثیر کرونا و بارسنگین مشکلات اقتصادی اشاره می‌کرد. اما آنچه واضح است سخنانش چنان دلنشین است که برخی مردم عادی همچون اساتید دانش آموخته ادبیات درباره اش سخن می‌گویند.

سخنانش چنان پر طراوت است که بسیاری از پندهایش را در گفتگوی روزمره به کار می‌بریم و حتی خودمان هم بعضی وقت‌ها نمی‌دانیم این ضرب المثل برگرفته از آثار سعدی است. از جمله ضرب المثل‌های سعدی می‌توان به

_ کمال همنشین در من اثر کرد
-قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید
-آن را که حساب پاک است از محاسبت چه باک است
-جور استاد به ز مهر پدر

اشاره کرد.

البته پندهای سعدی چنان است که استفاده اش محدود به مرز فارسی زبان‌ها نیست به علاوه ادیبانی که تحت تاثیر آثار سعدی قرار گرفته اند، چهره‌های صاحب نام سیاسی غیر فارسی زبان را هم می‌توان دید که به سخنان سعدی به توجه داشته اند.

پارسال تقریبا همین موقع‌ها بود که با شیوع کرونا و تلاش برای جلوگیری از نشر بیشتر این ویروس این خبر مورد توجه بسیاری از خبرگزاری‌های فارسی زبان قرار گرفت که پدرو سانچز نخست وزیر اسپانیا با استناد به شعری از سعدی گفت: قدرت ما جایی است که روی کمک یکدیگر حساب کنیم.

او با خواندن شعر «بنی آدم اعضای یکدیگرند...» خواهان اتحاد جامعه اسپانیا در مقابل ویروس کرونا شد و با بیان این شعر این مسئله را عنوان کرد کل بشریت امروز به عنوان یک بدن واحد که از سوی کرونا مورد تهدید قرار گرفته است و برای گذر از این بلا چاره‌ای جز همدلی نداریم.

البته در کلام سعدی همدلی تنها نکته‌ای نیست که سیاستمداران می‌توانند از آن پند بگیرند و به آن توجه داشته باشند.در کلام سعدی، اصلاح جامعه جز با مسئولیت پذیری مردم و مسئولان امکان پذیر نیست.

خیرالله محمودی عضو هیت علمی دانشگاه شیرازبا اشاره به این که سعدی را می‌توان یکی از پایه مستحکم ادبیات فارسی برشمرد گفت: ما نمی‌توانیم فکر کنیم اگر سعدی نبود چه می‌شد، چون سعدی را داریم و او کسی است که زبان فارسی را از پختگی به کمال رساند.

به نظر این استاد دانشگاه شیراز بعد از سعدی در نظم و نثر کسی حرف تازه‌ای نزده است و اگر چیزی گفته یا از آثار سعدی بهره برده یا همان را گفته که سعدی هم گفته است.

این پژوهشگر حوزه زیان و ادبیات فارسی افزود: سعدی یکی از مردمی‌ترین چهره‌های صاحب نام ادب فارسی است که می‌توان او را نه فقط ادیب و سخنور بلکه مصلح اجتماعی خواند.

او شرح داد: یکی از نکاتی که سعدی و بزرگانی، چون سعدی به آن اعتقاد داشتند این است که برای اصلاح جامعه و رفاه حال مردم حکومت باید اصلاح شود به همین دلیل بزرگانی مثل سعدی این اعتقاد را داشتند که باید حاکمان را به نحوه صحیح حکومت درست برمردم هدایت کرد همین امر باعث شده که ما در آثار و متون ادبی نصیحت الملوک داشته باشیم، از جمله این آثار می‌توان به نصیحت الملوک سعدی اشاره کرد.

این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز عنوان کرد: به نظر سعدی حاکمان می‌توانند با اصلاح رفتار خود و اصلاح حکومت مردم را به امنیت آسایش و رفاه برساند و در آثارش ما مطالب بسیاری را می‌بینیم که حاکمان را به اخلاق پسندیده حکمرانی دعوت می‌کند. برای مثال توصیه سعدی به حاکمان این است که برای اداره امور از خردمندان بهره گیرند برای مثال:

ملک از خردمندان جمال گیرد و دین از پرهیزگاران کمال یابد. پادشاهان به صحبت خردمندان از آن محتاجترند که خردمندان به قربت پادشاهان.

پندی اگر بشنوی‌ای پادشاه
در همه عالم به از این پند نیست
جز به خردمند مفرما عمل
گر چه عمل کار خردمند نیست
یا این که از حاکمان می‌خواهد بخشش را سر لوحه کارهایشان قرار دهند تا بنیاد حکومتشان مستحکم شود و برای رفاه و آسایش مردم از هیچ دریغ نکنند.

نمرد آن که ماند پس از وی به جای
پل و خانی و خان و مهمان سرای

از نظر سعدی حاکم باید عادل باشد و از حال مردم بی خبر نباشد
ملک صالح از پادشاهان شام
برون آمدی صبحدم با غلام
بگشتی در اطراف بازار و کوی
به رسم عرب نیمه بر بسته روی
که صاحب نظر بود و درویش دوست
هر آن که این دو دارد ملک صالح اوست

و در جایی دیگری می‌گوید
حرام است بر پادشه خواب خوش
چو باشد ضعیف از قوی بارکش

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز سعدی به عنوان مصلحی اجتماعی که غم اصلاح امور را دارد حکومت را جدا از مردم نمی‌داند و بر این نکته باور دارد برای برای اصلاح اجتماع، اصلاح حکومت لازم است و این امر با بی تفاوتی مردم امکان پذیر نیست و آن‌ها هم باید مشکلات را به حاکمان بگویند و از آن‌ها بخواهند که به اصلاح امور بپردازند و همچنین مسئولیت وظایفی را که خود در اجتماع دارند بپذیرند.

آنچه سعدی برای اصلاح اجتماع بر آن تاکید دارد مسئولیت پذیری و بی تفاوت نبودن مردم و مسئولان در انجام وظایفی است که دارند.

هر سیاستمداری، باید از مکتب سعدی، حکمت، سیاست و تدبیر بیاموزد تا کار و کارنامه اش قرین توفیق گردد.

استاندار فارس درپاسخ این که به نظر شما سعدی کیست؟ گفت: سعدی تنها یک شاعر یا نویسنده نیست بلکه یک مصلح بزرگ اجتماعی است که جانمایه‌ یک فرهنگ غنی و روح یک ملت بزرگ را در لباسی فاخر در آیینه‌ ادبیات فارسی، به جهانیان، اهدا نموده و نام خود را به نیکی بر صحیفه‌ دل ها، جاوید و ماندگار کرده است.

عنایت الله رحیمی افزود: در آثار سعدی، تصویر مردی نمایان است که بسیار ژرف بین و آشنا با احوال و نفوس بشری و فضایل و حتی نقایص انسانی است. این آشنایی باعث شده تا موضوعات دقیق و ظرایف فراوانی را در لباس حکایت و تمثیل، در قالب شعر و نثر چنان ساده و مطبوع عرضه کند که هرکس به اندازه دانش و درک خود بتواند از این خرمن معرفت، خوشه بر گیرد.

او این مطلب را عنوان کرد: صاحب نظران بر این باورند که نظریات اجتماعی و سیاسی سعدی پیش از آنکه متأثر از آرمان‌گرایی یا برخاسته از عواطف و احساسات شاعرانه باشد، از مصلحت‌اندیشی و ادراک و سیاستمداری او سرچشمه می‌گیرند و نظریات اجتماعی و سیاسی سعدی بر ادراک و درایت و حسابگری استوارند.

در قلمرو سیاست، سعدی معتقد است که در عرصه سیاست گام نهادن، امری سودمند اما همراه با خطر و دردسر است.

به نظر این سیاستمدار آثار سعدی، به ویژه گلستان از لحاظ مطالعات اجتماعی و ترسیم آئین سیاستمداری در عصر خود، کتابی قابل ملاحظه است و سعدی به عنوان فردی با تجربه حکمت و سیاست را درهم آمیخته و عصاره آن را در قالب الفاظ، حکایات و روایاتی گوناگون، عرضه، کرده است.

این الفاظ حاصل بصیرت و درایت اوست که جهانیان را در حالات متنوع و گوناگون و در مواقع و مواضع مختلف دیده و شناخته است.

استاندار فارس با اشاره با این که آئین کشورداری و سیاست در نظرگاه سعدی، براصول و مبانی خاصی استوار است و بازخوانی آثار سعدی ما را به این اصول و مبانی، رهنمون می‌سازد. گفت: از جمله اصولی که سعدی برای آیین کشور از آن‌ها گفته می‌توان به توجه به عمران و آبادانی و توسعه، خردمندی و بخشایش، دادگری و عدالت در مورد زیردستان، ناپسند داشتن گزند دیگران، پاسداشت خردمندان، پاس داشتن خاطر درویشان و درماندگان، نرم‌خویی و شکیبایی و مردمداری اشاره کرد.

او درباره اهمیت دادگری و عدالت بر زیر زیر دستان چنین می‌گوید:
خبر داری از خسروان عجم
که کردند بر زیر دستان ستم
نه آن شوکت و پادشاهی بماند
نه آن ظلم بر روستایی بماند

در نظر سعدی، خردمندان مایه جمال ملک هستند و او حکمرانی خوب را متکی بر پیوند با مردم می‌داند. بنابراین، هر سیاستمداری، باید از مکتب سعدی، حکمت، سیاست و تدبیر بیاموزد تا کار و کارنامه اش قرین توفیق گردد.

سخنان سعدی با توجه ویژه سیاستمداران پر طراوت‌تر می‌شود

قضاوت درباره عملکرد سیاستمداران کار بسیار دشواری است. اما آنچه واضح است سعدی را می‌توان صاحب نظری دانست که به عنوان مصلح اجتماعی برای همگان از جمله سیاستمداران توصیه‌های ارزشمندی دارد و سخنانش چنان پر طراوت است که گویی گرد و غبار زمان توان نشست بر روی آن را ندارد.

به طور حتم اگر مسئولان پند‌های ارزشمند سعدی را پذیرا باشند و به آن عمل کنند تاثیر طراوت ماندگار آثار سعدی افزون‌تر خواهد شد. آن‌ها می‌تواند هدایتگر مردم به سمت همان جامعه‌ای باشند که پند‌های سعدی قابل اجرا می‌شود.

گزارش از راضیه جوینده

انتهای پیام/ب