به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، در پایان سال جاری مروری بر جشنواره‌هایی که در طول سال برگزار می‌شود داشتیم. در این خصوص یادداشتی که داود یار احمدی کارشناس اقتصاد، فرهنگ و هنر در اختیار باشگاه خبرنگاران جوان گذاشته را بخوانید.
از راه اندازی اولین کارنوال نیس که به سال ۱۲۹۴ در فرانسه تا امروز که بیش از هزاران جشنواره، سالانه و دوسالانه مختلفی که هر ساله در گوشه و کنار جهان برگزار می‌شود، این سوال در ذهن مخاطب به وجود می‌آید که هدف از این اتفاقات با هزینه‌های کلان چیست؟ و چرا هر کشور سعی بر این دارد با راه اندازی این گونه جشنواره‌ها توجه بیشتر مردم جهان را به خود جلب کند؟
بنا به تعاریف آمده در کتب و فرهنگنامه‌های مختلف، جشنواره یا فستیوال به برنامه‌های شادمانی و سرور در مناسبت‌های مذهبی، فرهنگی و گاه برنامه‌های غیردینی گفته می‌شود. این نوع جشن اغلب با نمایشگاه و مسابقاتی همراه است و مناسبت آن تکرار می‌شود. جشنواره از دل جشن بیرون آمده‌است. ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد، بیشتر جنبه مذهبی داشته و به مرور زمان جنبه‌های دیگری نیز یافته‌است.
از گذشته تا به امروز این نکته حائز اهمیت بوده که هنرمندان، نویسندگان، شاعران، بزرگان علمی و ورزشی همیشه مورد توجه مردم خود بوده و هستند. به همین خاطر سیاست گذاران هر جامعه سعی بر این داشته اند که از این ظرفیت و پتانسیل موجود در راستای اهداف و شکل دهدهی خط فکر مردم جامعه چه در گستره داخلی و چه خارجی استفاده‌های لازم را ببرند.
چراکه هر هنرمند با ابزار کار، زبان بیانی اش و حساسیتش نسبت به پدیده‌ها و اتفاقاتی که اطرافش می‌افتد، نسبت به آن واکنش و رویکردی متفاوت نسبت به جامعه دارد.
از سوی دیگر نیز تاثیرگذاری هنر است که بر روح و جان جامعه، سال‌ها اثر ماندگار می‌گذارد. یعنی در حقیقت باید گفت که هنرمند در این مسیر هم تاثیر می‌پذیرد و هم تاثیر می‌گذارد.
پس این اتفاق از گذشته تا به امروز بوده و هست. زین سبب سیاست گذاران هر جامعه سعی بر این داشته اند از این دو منظر، اهداف و مطامع خود را در مسیر پیش رو برنامه ریزی کنند. حال گاهی استفاده از سلبریتی‌ها در بخش تبلیغات، گاهی سیاست و گاهی هم در تغییر نگاه فکری یک جامعه تاثیر گذار بوده است. اگر چه خیلی از هنرمندان می‌کوشند در هر شرایطی دل‌مشغولی‌ها، دغدغه‌ها و برداشت‌های خود را از محیط اطرافشان در قالب آثار هنری نشر دهند و تن به سلایق میز‌ها و سیاست گذاری‌های یک جامعه ندهند.
اما به اعتقاد جوزف‌نای، نظریه‌پرداز علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد، ایجاد جذابیت ارزشی و مشروعیت در عصر مدرن، می‌باید در قالب اندیشه در برابر اندیشه شکل گیرد و پیروز نبرد کسی است که بتواند بر اذهان عمومی تسلط یابد، قلب‌ها را تسخیر، تحسین و تابعیت مشتاقانه دیگران را برانگیزد.
بر این اساس، مهم‌ترین اقدام در این رویکرد استراتژیک، اجرای عملیات "جامعه‌سازی" است. در این اقدام، بستر‌های گوناگون جامعه‌سازی از زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند و به‌واسطۀ تغییر "سبک زندگی"، جامعه‌ای را مورد هدف قرار می‌دهند.
طبق این دکترین، تغییر در سبک زندگی می‌بایست از طریق تغییر «فرهنگ» صورت گیرد و این امکان پذیر نیست مگر در قالب تولید اندیشه‌هایی که بر روح و جان افراد تاثیرگذار باشد.
پس یکی از راه‌های به کارگیری از این توان و ظرفیت، راه اندازی جشنواره‌ها و فستیوال‌ها می‌باشد که حضور هنرمندان را با خود همراه کند. معمولا ناتو‌های فرهنگی هر کشور طی یک دکترین مشخص، یک استراتژی نفوذ ۱۵ تا ۲۰ ساله (تقریبا یک نسل) را در قالب شکل‌های مختلف از جمله جشنواره‌های فرهنگی هنری با موضوعات هدفمند، برای گام اول خود طراحی می‌کنند. در این دوره هست که با اعطای جوایز کلان، اعطای عناوین شوالیه‌های فرهنگی و هنری، دادن فرصت‌های مطالعاتی در فضا‌های کاور شده مشخص زیر نظر اساتید کارآزموده همگام با استراتژی خود، اعطای مدارکی که طی سال‌های پیشتر از طریق مراکز علمی، فرهنگی، دانشگاهی و رسانه‌های خود در بین مردم جهان به آن اعتبار دهی کرده‌اند، سعی بر این دارند که هر هنرمند را شیفته و واله خود کنند. آن طورکه هر هنرمند آرزومندی، حضور و برگزیده شدن در چنین جشنواره‌هایی را قله نهایی آمال و آرزوی خود قرار می‌دهند.
در گام دوم که یک دوره ۵ ساله می‌باشد به بازخوانی نتایج بدست آمده دور اول می‌پردازند. در این دوره سعی بر این است با بررسی کاستی‌ها، ابعاد و زوایای ماجرای تاثیرگذاری دکترین خود را بر گستره مورد نظر و همچنین تعداد مخاطبان متاثر و تاثیرگذار بر اذهان مردم جهت «جامعه‌سازی» عملیاتی نموده و به ادامه جشنواره‌ها بانگاهی دیگر بپردازند.
به همین خاطر برگزارکنندگان این گونه جشنواره‌ها سعی بر این دارند تا با توجه به اهداف و مبحث هزینه فایده و استراتژی که مد نظر دارند با دقت و کارشناسی هر چه تمام‌تر برای سوالات زیر پاسخی داشته باشند:
۱. چرایی شکل‌گیری و موضوع هر جشنواره
۲. چشم انداز و اهداف مورد نظر طی ۲۰ سال آینده
۳. توجه به جامعه هدف به لحاظ جنس و سن
۴. هزینه و فایده جشنوراه؛ چه به لحاظ معنوی و چه به لحاظ اقتصادی
۵. دکترین و استراتژی برای شکل گیری جشنواره
۶. گستره و جغرافیای مورد نظر (داخلی یا بین المللی)
۷. ردیف بودجه‌ای مصوب برای برگزاری چند سال بعدی
از سوی دیگر طی سال‌های گذشته، برگزاری جشنواره‌ها در کشور تا به امروز متاسفانه یک شو تبلیغات و اعلان حضور آماری بیش نبوده است. به همین خاطر است که اکثر این جشنواره‌ها بی هیچ پاسخی به سوالات یاد شده یک شبه شکل می‌گیرند و در ادامه مسیر، به دور دوم هم نمی‌رسند. آن دسته از جشنواره‌ها هم که طی چند سال در حال برگزاری است؛ یا هر از گاه جشنواره هستند، یا دستخوش مشکلات تخصیص بودجه تغییر مدیریتی می‌شوند. جشنواره‌هایی هم به مثابه فجر که سالهاست در حال برگزاری می‌باشند؛ نه اینکه به اهداف مورد نظر رسیده است، بلکه متاسفانه فرسنگ‌ها با اهداف پی ریزی شده در ابتدای کارش فاصله پیدا کرده است.
اینجاست که جشنواره‌ها از روند و کارکرد اصلی خود خارج شده و به یک آوردگاه مالی و اقتصادی برای برخی از مدیران، مسئولین مالی و غیره تبدیل می‌شوند. همین اتفاق باعث می‌شود که سالیان سال، دبیران ثابتی داشته و به سادگی اجازه و امکان ورود افرادی غیرخودی به جمع اجرایی آن‌ها میسر نباشد.
متاسفانه سالهاست که خیلی از جشنواره‌ها در کشور به شو‌های مناسبتی تبدیل شده اند. در این مسیر عده‌ای تخصصی آن‌ها همین ماجرا‌ها شده است. ابتدای سال منتطرند تا خبر یک موضوع، کلام، جمله یا یک اتفاقی منتشر شود که آن را دست آویز شکل دهی جشنواره کرده و از نمد، کلاهی برای خود و دیگر همراهانشان درست کنند.
یادداشت از داود یاراحمدی
انتهای پیام/