حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، سال ۹۹ با همه فراز و فرودهایش به پایان رسید. حال نوبت آن است که نقاط قوت و ضعف عملکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان در سال گذشته توسط کارشناسان مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
در سال گذشته ایران هم مانند تمام دنیا با ویروسی نا خوانده به نام کووید-۱۹ دست و پنجه نرم می‌کرد، اما داستان به همین جا ختم نمی‌شود، ایران علاوه بر این با ویروس دیگری که در برخی از موارد بسیار مرگبار‌تر و زیان آور‌تر از کرونا بود هم روبه رو بود، ویروسی به نام تحریم که کار مسئولان کشور را برای مدیریت این وضعیت دشوار سخت‌تر هم می‌کرد. با این وجود به باور کارشناسان دستگاه دیپلماسی ما هم مانند سایر نهاد‌ها در برخی از موارد ضعیف و در برخی دیگر قوی عمل کرده است.
کیومرث یزدان پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره عملکرد وزارت امور خارجه کشورمان در یک سال گذشته، اظهار کرد: وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به عنوان شناسنامه بین المللی کشورمان در عرصه نظام بین المللی، مسلما ماموریت‌ها بسیار حساس و ویژه‌ای را در تحقق اهداف، آرمان و منافع ملی کشور در خارج از مرز‌ها دارد. سفیران منتخب این وزراتخانه به عنوان نمایندگان دولت و مردم جمهوری اسلامی ایران نقش محوری را در تنظیم، سامان دهی، ارتقاء، تثبیت و تبیین راهبرد‌های سیاست خارجی در خارج از مرز‌ها دارند.
او افزود: دفاع از حقوق شهروندان ایرانی در تمام نقاط دنیا در همه عرصه‌ها به عهده وزارت امور خارجه ایران است، طبیعتا هرکدام از دستگاه‌ها به فراخور شرایط خود ارزیابی می‌شوند و عملکرد آن‌ها مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد، اما وزارت خارجه از آن دستگاه هایی است که از چشم تیز بین صاحب نظران، تحلیلگران و حتی مردم عادی مغفول نمی‌ماند و نگاه ویژه‌ای به عملکرد این وزرات خانه وجود دارد.
یزدان پناه ادامه داد: صرف نظر از اینکه وزارت امور خارجه در کدام کشور‌ها حضور دارد و نحوه حضور آن چگونه است، بخواهیم عملکرد این وزرات خانه بسیار مهم و استراتژیک را در سال ۹۹ مورد ارزیابی قرار دهیم، سه نکته حائز اهمیت است؛ نکته اول موضوع حضور وزارت امور خارجه در نهاد ها، کنوانسیون‌ها و کنفرانس‌های حساس بین المللی با محوریت نظام بین الملل است که در سال ۹۹ این موضوع تحت تاثیر چند مسئله بود؛ موضوع فراگیری جهانی ویروس کرونا که به طور طبیعی بسیاری از فعالیت‌ها را تحت الشعاع قرار داد و شاهد رونق سیاستمداران عرصه سیاست خراجی و در راس آن وزیر امور خارجه در نقاط مختلف دنیا نبودیم، البته این موضوع تنها مربوط به کشور ایران نیست و همه کشور‌ها را به نوعی درگیر خود کرده بود.
دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران اضافه کرد: مسئله دوم به دلیل بحث تحریم‌ها و فشار‌های متعدد بین المللی که بر دوش جمهوری اسلامی ایران است محدودیت کمی نیست و به طور طبیعی عمده وظایف و ماموریت‌های وزارت امور خارجه را تحت الشعاع خود قرار داد و مسئله سوم هم بحث سال پایانی دولت بود که این موضوع برای همه دولت‌ها صدق می‌کند که در پایان هر دولتی سقف فعالیت‌ها با محدودیت‌هایی مواجه می‌شود و شرایط را سخت‌تر می‌کند.
او افزود: نکته دوم در ارزیابی عملکرد دستگاه دیپلماسی به بحث تغییرات در نظام بین المللی برمی‌گردد، به ویژه بحث تغییر قدرت در ایالات متحده آمریکا و فضایی که نسبتا مطلوب فراهم شد و امید‌هایی را به وجود آورد که شاید دولت جدید آمریکا به برجام برگردد و این مسئله باعث شد که وزارت امور خارجه در ماه‌های پایانی و بعد از روی کار آمدن دولت بایدن تلاش‌های زیادی را شروع کند و با کشور‌هایی که در مسئله برجام تاثیرگذار بودند و به ویژه طرف‌های اروپایی و سپس روسیه و چین مذاکرات فشرده‌ای را انجام دهند تا دولت آمریکا متقاعد کنند به برجام برگردد.
یزدان پناه در ادامه ارزیابی عملکرد وزارت امور خارجه تصریح کرد: نکته سوم هم تاثیر پذیری عمده فعالیت‌های سفارت خانه‌های ما در خارج از کشور از مسئله برجام و بلاتکلیف ماندن اینکه آیا بایدن به برجام برمی‌گردد یا نه در روابط خارجی تاثیرگذار بود و به تبع آن در ماموریت و انجام وظایف محوله وزرات امور خارجه هم اثرات خاص خود را گذاشته است که می‌تواند فعالیت‌های این وزراتخانه را در سال ۹۹ تحت الشعاع قرار دهد.
دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران گفت: نکته حائز اهمیت در بحث عملکرد وزارت امور خارجه در نظر داشتن این نگاه کلی است که تمام دیدگاه‌ها و نظرات الزاما باید از مجرای وزارت امور خارجه به عنوان نماینده رسمی کشور به دنیای پیرامون مخابره شود. از این منظر بخشی از مسائل کشورمان در بحث حوزه وزرات امور خارجه تحت تاثیر یک سری شرایط است و آن هم دوکانگی و اقدامات موازی توسط برخی از نهاد‌ها و سازمان هاست که معمولا اجازه نمی‌دهد این نهاد رسمی و قانونی بتواند در ماموریت‌های خود با قدرت عمل کند و به نظر می‌رسد که این ضعف یکی از ضعف‌هایی است که همه دولت‌ها باید به آن توجه کنند و برای آینده حداقل این موضوع را رفع کنند.
او افزود: همین مسئله در سال ۹۹ در بسیاری از حوزه‌ها ماموریت‌های وزارت امور خارجه را در ایران تحت تاثیر خود قرار داده بود که به نظر می‌رسد اگر این بحث‌های محوری به درستی مورد تجزیه و تحلیل قرار نگیرند و در آینده فکری برای ایجاد وحدت رویه در موضوع سیاست خارجی اتخاذ نشود همچنان ما در عرصه سیاست خارجی و برای تحقق اهداف دراز مدت و تامین ملی خود دچار مشکلات عدیده باشیم.
یزدان پناه گفت: در مجموع سه عامل کرونا، تحریم‌ها و سال پایانی دولت دوازدهم عوامل اصلی تاثیر گذار در فعالیت‌های وزرات امور خارجه برای پیگیری ماموریت‌های مهم و حساس این وزراتخانه در خارج از کشور بود، اما تمرکز مدیران عالی رتبه وزرات خارجه بر مسئله پافشاری بر رفع تحریم و اصرار بر مواضع بر حق ایران برای خروج از این شرایط نقطه عطف و ارزشمند عملکرد وزارت خارجه در سال ۱۳۹۹ بود که امیدواریم با استمرار عقلانیت سیاسی معطوف به منافع ملی در این وزارتخانه در سال ۱۴۰۰ شاهد پوست اندازی و تحول اساسی در ساختار این وزارت خانه برای تحقق اهداف ارزشی و مهم کشورمان در ساختار نظام بین الملل باشیم.
انتهای پیام/