چگونه حس ارزشمندی و اعتماد به نفس را در کودکمان پرورش دهیم؟

به گزارش خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، «در سن پایین ازدواج کرده بود و هیچ تجربه ای از بچه داری نداشت. کسی هم نبود که درست راهنمایی‌اش کند و چون در خانواده‌ خودش، با بچه‌ها تند رفتار می‌شد، همیشه فکر می‌کرد سخت گیری و تند بودن برای تربیت بچه‌ها لازم است. همین رفتار را با بچه‌های خودش داشت. دخترهایش کم کم منزوی شده بودند و اعتماد به نفس نداشتند. فکر می‌کردند هرکاری کنند خراب می‌شود و از عهده انجام دادن هیچ کاری برنمی‌آیند. در مدرسه هم گوشه گیر بودند و با هم کلاسی‌ها اصلا ارتباط برقرار نمی‌کردند. یک روز در جلسه اولیا مربیان، مدیر مدرسه، مادر بچه ها را ملاقات کرد و در مورد دختر‌ها از او سوالاتی پرسید تا بتوانند با کمک یکدیگر، دلیل نداشتن اعتماد به نفس دختر‌ها را پیدا کند. مادر با مشاور مدرسه صحبت کرد و متوجه شد که به خاطر رفتار‌هایی که در دوران کودکی با بچه ها داشته، آن‌ها منزوی و گوشه گیر شده‌اند. مدام به خودش می‌گفت: ای کاش یکی بود راهنماییم می‌کرد تا بچه هام را درست تربیت کنم و دخترام ارزش واقعی خودشون را میدونستن و اونقدر منزوی نبودند.»

یکی از عواملی که باعث موفقیت کودکان در آینده می‌شود، احساس اعتماد به نفس است. یعنی قبل از ارزشمندی بحث اعتماد به نفس مطرح می‌شود. اعتماد به نفس به معنای ارزشمندی است. یعنی من، خودم را توانمند بدانم. احساس مثبت نسبت به خود و قابلیت هایم داشته باشم؛ که نهایتا احساس ارزشمند بودن می‌شود.

همه پدر و مادرها، بهترین‌ها را برای فرزندان خود می‌خواهند، اما در عین حال که نیت خیرخواهانه دارند، روش‌هایی را به‌کار می‌برند که با ایده‌آل‌های فرزندشان مطابقت ندارد و آن‌ها را از رسیدن به هدف‌هایشان دور می‌کنند.

زینب و امیرمحمد زوج جوانی هستند که چند سالی از زندگی مشترک آن‌ها نمی‌گذرد و اکنون صاحب دو فرزند یک دختر ۵ ساله و یک پسر ۷ ساله هستند. نرگس و علی هم زوج دیگری هستند که زندگی مشترک خود را چند سالی می‌شود که آغاز کرده اند و اکنون یک دختر ۸ ساله دارند. از این دو خانواده پرسیدم که برای اینکه فرزندمان در آینده و دوران بزرگسالی احساس ارزشمندی و عزت نفس داشته باشد باید چکار کنیم؟

امیر محمد در این باره گفت: کار‌های کوچک را به دختر و پسرم می‌سپارم تا از همان ابتدا احساس مسئولیت پیدا کنند و اگر دچار خطا شدند به آن‌ها تذکر می‌دهم  و می‌گویم که برای انجام هر کاری عجله نکنند و هر چیزی را برای خودشان نخواهند. یعنی اینکه آن چیزی که برای خودشان می‌خواهند برای دیگران هم بخواهند. باهاشون صحبت می‌کنم که در همین سن کم این اخلاقیات درونشان پایه ریزی شود. اگر من به طور ناگهانی در مورد اعتماد به نفس و اخلاقیات خوب صحبت کنم به دلیل سن کم، درک درستی از این موضوع پیدا نمی‌کنند. پس به نظر من بهتر است در قالب کار‌هایی که به آن ها می سپارم، متذکر موضوعات شوم.

زینب هم نظر خودش را این گونه بیان کرد: همیشه به نورا و ماهان می‌گویم انسانیت داشته باشید، وقتی درسی می‌خوانید و به جایی می‌رسید، به مردم خدمت کنید و کمکشان کنید. انسانیت اولین و مهمترین نکته ای است که سعی می‌کنم به دختر و پسرم یاد بدهم. همیشه تشویقشان می‌کنم، اگر یک کار کوچک خلاقانه انجام دهند خیلی آن‌ها را تشویق و حمایت می‌کنم. مثلا نورا اوایل برای درست کردن کاردستی از من کمک می‌گرفت. کم کم با گذر زمان به کمک من نیاز نداشت و خودش به صورت خلاقانه کاردستی درست می‌کرد و من و پدرش او را تشویق می‌کردیم و این باعث شد روز به روز خلاق‌تر شود.

نظر نرگس مادر رزا هم به این صورت بود: نظر من و همسرم به این است که نباید فرزند را شرطی بزرگ کرد، یعنی اگر یک کار خوبی فرزندمان انجام داد، از ما توقعی داشته باشد. متاسفانه خیلی از خانواده‌ها به این صورت هستند. کودک فکر می‌کند هرکار خوبی انجام دهد، باید در قبال انجام آن کار، پاداشی بگیرد، در صورتی که من و همسرم به رزا یاد دادیم که اگر کار خوبی انجام می‌دهد آن کار وظیفه‌اش بوده است. به می‌گوییم: «اگر یک کاری فراتر از کارت انجام دهی آن کار قابل ستایش و تقدیر است. آن وقت است که برایش جایزه ای در نظر می‌گیریم».

بیشتر بخوانید

• پیشرفت شخصی در سایه مهارت‌ها و اهداف

تربیت کودک کار مهمی است به خصوص در سال‌های اولیه زندگی که کودکان بسیار تاثیرپذیر هستند و هویت آن‌ها در حال شکل گیری است، به همین دلیل بیشتر نیاز به دلگرمی و راهنمایی دارند.

در همین رابطه مینا مجتبایی روانشناس بالینی در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: وقتی که کودکی متولد می‌شود، هر طور ما با او ارتباط برقرار کنیم و هر دیدی  نسبت به او داشته باشیم، این رفتار را به کودک منتقل می‌کنیم و کودک براساس دیدی که به او داریم دیدگاهش نسبت به خودش شکل می‌گیرد.

چگونه ارزشمندی را در کودک افزایش دهیم؟

وی تاکید کرد: اگر ما با رفتار، مراقبت‌ها و حمایتی که از کودک داریم در کنار او باشیم، می پندارد که موجودی ارزشمند است. احساس امنیت پیدا می‌کند؛ بنابراین اگر والدین در همان ابتدا به نیاز‌های کودک توجه و محبت بدون قید و شرط کنند و نیاز‌های چه عاطفی و چه جسمی او را به موقع رفع کنند و حس امنیت را با بودن خود به کودک انتقال دهند، ذهن کودک آماده این می‌شود که من موجودی ارزشمند هستم. همین عمل در آینده باعث می‌شود که کودک عزت نفس بالایی پیدا کند و برای خودش احترام قائل شود و خود را دوست داشته باشد.

مجتبایی افزود: اگر در ارتباطمان این پیام را به کودک برسانیم که ما وجودت را دوست داریم و اگر رفتار‌های اشتباهی از او سر زد، به او بفهمانیم که کارش اشتباه بوده است و برای جبران کار اشتباهش به او فرصت دهیم، این کار باعث می‌شود که چیزی از ارزشمند بودنش کم نشود.

این روانشناس بالینی گفت: حس ارزشمندی با خودشیفتگی فرق دارد. حس ارزشمندی یعنی من به نقاط مثبت و منفی خود آگاه هستم و در جهت نقاط قوت خود تلاش کنم و قابلیت‌های خود را افزایش دهم. دوران کودکی برای افزایش اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی بسیار مهم است.

مجتبایی گفت: اگر ما کودک را بدون قید و شرط دوست داشته باشیم، یعنی اینکه نگوییم، چون رفتارت خوب بود دوستت دارم یا برعکس چون این کار را انجام می‌دهی دوستت ندارم. این گونه رفتارها موجب می‌شوند که ما برای دوست داشتن او و نشان دادن اینکه کودک شخص مهمی برای والدین است، شرط قائل شویم.لذا لازم است کار‌های خوب کودکان را تشویق و اشتباهاتشان را گوشزد کنیم، البته نکته ضروری این است که نباید کودک را تحقیر کنیم و به خاطر اشتباهاتش او را مورد سرزنش و سرکوب قرار دهیم،به همین منظور باید برای کودکمان وقت بگذاریم، در حالی که اکنون این اتفاق صورت نمی‌گیرد، چراکه والدین وقت کمی را با کودکان خود سپری می‌کنند.

شرط قائل شدن چه تأثیری بر کودک می‌گذارد؟

وی افزود: شرط قائل شدن باعث می‌شود که فرد چه در کودکی و چه در آینده احساس ارزشمندی نکند. وقتی احساس ارزشمندی نکند آسیب‌های جدی می‌بیند و دیگر توانایی‌ها و استعداد‌هایی که دارد، برایش مهم نیست، زیرا از دید و باور او، آدم ارزشمندی نیست.

مجتبایی گفت: این رفتارها باعث می‌شود که کودک احساس ناتوانی و عجز کند و به یک فردی که حالش با خودش خوب نیست و رها است، تبدیل شود. این کودک دائم به دنبال آن است که تأیید و ارزشمندی را از دیگران بگیرد. ممکن است این افراد هر کاری کنند تا اینکه ارزشمند دیده شوند. از درون احساس ضعف و خلا می‌کنند؛ بنابراین باید در دوران کودکی که هویت و شخصیت آن‌ها شکل می‌گیرد، کمکشان کرد. شما وقتی یک فردی برایتان مهم است با رفتارتان آن را نشان می‌دهید. سعی می‌کنید اگر نیازی دارد، سریع برای طرف مقابلتان رفع کنید. یا به او نشان می‌دهید که چقدر برای شما ارزشمند و مهم است.

وی افزود: سعی می‌کنید تحت هر شرایطی کنارش باشید و دوستش داشته باشید و او را حمایت کنید. وقتی این پیام را به طرف مقابل می‌دهید، او این پیام را می‌گیرد و درونیش می‌کند و این گونه فرد دیگر احساس خلا و ضعف نمی‌کند؛ بنابراین ما با رفتارهایمان فرد را به سمت و سویی هدایت می‌کنیم که یا باعث سعادت و رشد او می‌شود یا متاسفانه او را دچار مشکلات عدیده ایی می‌کند به گونه ای که دیگر احساس رضایت در زندگی خود نداشته باشد و علت این آسیب را نداند چیست.

وی در ادامه گفت: کودک برای ارزشمند بودن، می‌تواند تحت تاثیر نگاه دیگران و هم سن و سالان خودش قرار گیرد و برای اینکه بگوید من ارزشمند هستم، دنبال آن است که دیگران او را چگونه می‌بینند و تأییدش می‌کنند.

این روانشناس بالینی گفت: با این کار فرد در آینده به مصرف موادمخدر یا به انجام رفتار‌های ضد اجتماعی گرایش پیدا می‌کند. پس خوب است که بدانیم والدین با رفتارهایشان می‌توانند کودکان را به اوج یا به قهقرا ببرند؛ بنابراین ما باید از این موجود آسمانی، مراقبت و حمایت کنیم و بدون قید و شرطی محبت خود را نثارش کنیم و نیاز‌های عاطفی و جسمانیش را رفع کنیم تا احساس ارزشمند بودن به او منتقل شود.

انتهای پیام/