به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ، استان خراسان شمالی با اینکه بخش کوچکی از پهنه سرزمین خراسان است، ولی تنوع طبیعی و فرهنگی، آن را به سرزمینی غنی بدل کرده است.
آداب و سنن، موسیقی، پوشاک و صنایع دستی متنوعی مانند منبت و ساخت ساز موسیقی و زیورآلات علاوه بر جذابیتی که برای گردشگران دارند، بیانگر قدمت و تاریخ کهن این خطه است.
خراسان شمالی از استان‌هایی است که زبان و لهجه‌های زیادی در آن متداول است و همین امر نشان از تنوع قومی دارد که می‌تواند بر جذابیت منطقه بیفزاید.
مردم خراسان شمالی سالیان سال است که با پراکنش متفاوت با گویش‌های ترکی، فارسی، تاتی، بلوچی، کردی، کرمانجی، ترکمنی و فارسی دری با هم ارتباط داشته و دارند.
شبیه این تفاوت گفتاری، تفاوت‌هایی در مذهب و فرهنگ، صنایع دستی و سوغات اهالی نیز دیده می‌شود.
کشک، قره قروت، ماست خشک و انواع خشکبار نظیر گردو و کشمش سوغات شهرستان‌های فاروج، شیروان، مانه و سملقان، بجنورد، جاجرم و گرمه را تشکیل می‌دهد.
سفره کردی، لباس‌های محلی، قالی، گلیم، چارق پشتی و قالیچه‌های مرغوب ترکمنی، قره قوروت، کشک و انگور در بجنورد قالیچه و 'خرسگ'، جاجیم، نمد، پوستین، خشکبار و سیب بهاره در شیروان، چادر شب روئین، حوله دستی در اسفراین، کلاه کرکی جاجرمی در جاجرم، جل و زیور آلات اسب اصیل ترکمن و کشمش و آجیل از دیگر سوغات خراسان شمالی هستند.
کشمش بیدانه که از انگور‌های مرغوب تولید می‌شود سوغات شهرستان‌های شیروان و فاورج است و انگور کلاهداری که تا عید نیز در سردخانه ماندگاری دارد شیرین و قرمز رنگ و سوغات پرطرفدار شهرستان بجنورد به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید
آبنبات بجنورد سوغات پرآوازه خراسان شمالی
مدت هاست که با طعم دلپسندش بر بساط چای خانواده‌ها راه یافته و با شناساندن خود در شهر‌های دور و نزدیک و حتی آنسوی مرز‌ها به هر شیوه کام‌ها را شیرین و طرفدارانی پر و پا قرص پیدا کرده است
امروزه اکثر بجنوردی‌ها هنگامی که قصد مسافرت و دیدار دوستان و عزیزان ساکن در شهر‌های دیگر را دارند همچون گذشته‌ها به رسم سوغات، چند بسته آبنبات آن هم از نوع سفارشی همراه خود می‌برند، افزون بر این مسافرانی که به بجنورد می‌آیند یا در سر راه زیارت امام رضا (ع) از این شهر می‌گذرند نیز از طعم دلچسب آبنبات بجنورد بی نصیب نمی‌مانند و خود را میهمان این سوغات شیرین میکنند.
در شهرستان بجنورد ساخت سه نوع آبنبات هلدار، دارچینی و زنجبیلی نسبت به سایر انواع آن از قدمت بیشتری برخوردار است.
در حال حاضر آبنبات با طعم‌های مختلفی مثل کاکوتی، زرشکی، گل محمدی، پسته‌ای، نارگیلی، گردویی و... در کارگاه‌های مختلفی در حال تولید و بسته بندی است که به شهر‌های مجاور مثل سبزوار، مشهد، اسفراین و... صادر می‌شود.
کشک محلی سوغاتی سرشار از کلسیم و ادویه‌های معطر
کشک، یکی دیگر از سوغاتی‌های محلی و سنتی استان خراسان شمالی است که از جوشاندن ماست تهیه می‌شود، کشک کلسیم بسیار بالایی داشته و با طعم و مزه‌ای بی نظیر رضایت مصرف کنندگان و مشتریان را کسب کرده است.
این محصول ارزش غذایی بالایی دارد در نتیجه بهترین استفاده درمانی کشک جلوگیری و پیشگیری از بیماری پوکی استخوان است.
در تهیه کشک از ادویه‌های مفید نظیر شیرین بیان، زیره سبز و زرد چوبه استفاده می‌شود که به خواص درمانی و سلامتی کشک می‌افزاید.
قره قورت سوغات ترش و شیرین خراسان شمالی
وجود مراتع و چراگاه‌های مناسب در خراسان شمالی رونق خوبی به بخش دامداری داده و قره قروت هم یکی از تولیدات وابسته به دامداری است.
قره قروت یک فرآورده لبنی به رنگ سیاه یا قهوه‌ای و گاهی سفید یا زرد است که مزه‌ای ترش دارد و از دوغ یا ماست به دست می‌آید که یکی از سوغات‌های استان خراسان شمالی محسوب می‌شود.
قره قورت خام و بدون افزودنی بسیار ترش است و تولیدکنندگان برای ایجاد مزه و طعمی ملایم‌تر از شیربیان و زیره استفاده میکنند. این محصول در کنار چای عصرانه و در مواردی برای پایین آوردن فشار خون استفاده می‌شود.
در برخی مناطق استان هم از قره قورت در مزه دار کردن نوعی آش سبزی استغاده می‌شود.
نان قتلمه سوغات اصیل خراسان شمالی
نان قتلمه از نان‌های شیرینی است که در بجنورد، قوچان و شیروان بیشتر پخت می‌شود و در اصل یکی از نان‌های محلی این مناطق به شمار می‌رود، این نان از خمیر آرد سفید به همراه زردچوبه و کره درست می‌شود.
پس از پخت در بعضی از مناطق روی آن را با شکر و دارچین می‌پوشانند، طعم و عطر بی نظیر این نان باعث می‌شود شما مجذوب آن شوید.
کارگاه‌های شیرینی پزی بجنورد آن را در فر می‌پزند، اما پخت آن در تنور گِلی طعم و مزه دیگری دارد. این نان مقوی و خوشمزه بعنوان میان وعده و در ماه مبارک رمضان در وعده افطار مورد استفاده هم استانی‌ها قرار می‌گیرد.
سمنو میراث کهن خراسان شمالی
سمنو غذای سنتی مردم خراسان شمالی است و دانش منحصر بفردی که در پخت این غذا به کار برده می‌شود سبب شده تا ماندگاری این محصول بدون نیاز به نگهداری در یخچال، بالا رود.
پخت سمنو در استان بویژه شهر درق از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است وامروزه بعنوان یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین نوع سمنو در کشور معرفی می‌شود. سمنوی درق در میان مسافران نیز کاملا شناخته شده و بعنوان سوغاتی مقوی و لذیذ با استقبال بسیار مسافران روبرو شده است.
سمنو از جوانه گندم با پخت زمان دار درست می‌شود و پس از جوشیدن و بخار آب آماده می‌شود و بیشتر در ایام عید نوروز مصرف می‌شود.
البته این روز‌ها پخت سمنو اختصاص به نوروز ندارد و در تمام ایام سال انجام می‌شود.
ماست، اما خشک
ماست خشک را شاید بتوان سنتی‌ترین سوغات خراسان شمالی نام برد که در سفره تمام خانواده‌های شهری و روستایی استان یافت می‌شود.
ماست دارای ارزش تغذیه‌ای قابل توجهی به‌ویژه از نظر پروتئین و کلسیم بوده و پاره‌ای از خواص درمانی را نیز به سبب تخمیری بودن در بر دارد، به طوری‌که در سال‌های گذشته و در طب سنتی، برای درمان برخی بیماری‌ها و مسمومیت‌ها مصرف ماست به اشکال گوناگون را به دلیل وجود باکتری‌های مفید در آن به‌عنوان غذای فراسودمند تجویز می‌کردند.
نبود ماست خشک بر سر سفره برای بسیاری از خانواده‌ها بخصوص قدیمی تر‌ها نشان از خالی بودن سفره دارد وجای خالی آن احساس می‌شود.
ایمانی یکی از از ساکنین بجنورد است که در یکی از روستا‌های نزدیک بجنورد بزرگ شده و بعداز ازدواج به شهر مهاجرت کرده است.
از او درباره ماست خشک پرسیدم، خانم ایمانی با لبخند دلنشینی گفت:ماست خشک در مناطق مختلف استان عناوین، طعم‌ها، مخلفات و مزه‌های متنوعی دارد.
ایمانی می گوید:در برخی روستا‌ها ماست خشک ساده بدون افزودنی را چکلی (Chekally) می‌گویند. این ماست بسیار شور است، در مشک نگهداری می‌شود و هنوز آماده خوردن نیست، اما بسیاری از قدیمی‌تر همان مزه را می‌پسندند.
مشک (Mashk):کیسه‌ای از جنس پوست گوسفندکه برای نگه داری هر چه بهتر ماست استفاده می‌شود همچنین برای به عمل آوردن کره هم از پوست حیوانی یا همان مشک استفاه می‌شود که اندازه بزرگتری دارد و امروزه بیشتر مورد استفاده عشایر است.
او در ادامه به افزودن سبزیجات معطر اشاره و عنوان کرد:برای ایجاد طعم ملایم‌تر و شوری کمتر، ماست چکلی را با کمی ماست شیرین ترکیب کرده و با افزودن سبزیجاتی مانند شوید تازه، کاکوتی، آنخ و در مواردی نعنا خشک طعم دلپذیری را ایجاد می‌کنیم، البته از شوید تازه استقبال بیشتری می‌شود، این مرحله ماست چکلی مزه دار شده را سیزمه (sizmah) می‌نامند.
سیزمه را شاید بتوان جایگزین پنیر دانست که در وعده‌های صبحانه و عصرانه به همراه گردو و گوجه، خیار و سبزی خوردن میان وعده‌ای سالم و مقوی برای اهالی خراسان شمالی است.
ایمانی از پسرش گفت که ساکن بندرعباس است و در هر بار مراجعت به بجنورد و یا سفر به آنجا چمدانی از سوغاتی‌های منطقه که ماست سیزمه هم جزئی از آن است را همراهش میکنند.
آلو بخارای شوقان
برند سازی محصولات یکی از اصول تجارت است که به طور معمول هزینه‌های هنگفتی را متوجه صاحبان صنایع میکند. اما گاهی پیش می‌آید که این برند سازی نه با هزینه‌های زیاد که در سایه کیفیت بالای یک محصول خود به خود ایجاد می‌شود.
آلوی بخارای شوقان و روستای دوبرجه از توابع شهرستان جاجرم که در فاصله ۷۰ کیلومتری مرکز خراسان شمالی قرار دارد، یکی از این نمونه‌ها است.
تولیدکنندگان آلو بخارا در استان وقتی می‌خواهند کیفیت بالای آلو بخارای خود را نشان دهند سر خود را بالا می‌گیرند و به مشتری می‌گویند: این آلو بخارای شوقان است، ملس و خوشمزه؛ به صورت سنتی هم خشک شده است.
کمالی از تولیدکنندگان آلوی بخارا ساکن روستای شوقان است.
تولید آلو برای این خانواده برکت زیادی داشته و منجر به ایجاد کسب و کار خانوادگی شده است. پاییز که فصل برداشت و تولید آلو بخارا می‌رسد کار اعضای خانواده آقای کمالی سکه است.
کمالی گفت:اوایل پاییز فصل برداشت آلو فرا می‌رسد بسیاری از خانواده‌ها در شوقان و روستا‌های اطراف زیر آفتاب کم رمق پاییز به همراه اعضای خانواده مشغول به چیدن آلو می‌شوند.
کمالی افزود:آلوی شوقان یکی از بهترین نمونه‌های آلوی بخار در کشور است و در استان‌های دیگر نیز آلوی شوقان خراسان شمالی نام آشناست.
او عنوان کرد:در این منطقه خشک کردن آلو کاملا طبیعی و با نور طبیعی آفتاب انجام می‌شود و از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است.
کمالی افزود:چند سالی است که آلو شوقان به جهت کیفیت بالا در دسته سوغات جایگاه ویژه‌ای دارد و طرفدارن بسیاری درمیان هم استانی‌ها و مردم سایر نقاط کشور کسب کرده است.
عسل اسفراین
دشت‌های پرگل اسفراین عسلی خوشمزه و مقوی و خوش طعم بوجود می‌آوردکه از شهد و عصاره این گل‌ها به دست می‌آید. این استان با طبیعت بکر و پرگلش، توانسته است تولیدکننده یکی از مرغوبترین عسل‌های ایران باشد.
این سوغات خراسان شمالی را بر اساس گل‌هایی که زنبور‌ها بیشتر از آن تغذیه کرده‌اند دسته‌بندی میکنند مثلا: عسل گون و آویشن، عسل چهل گیاه، عسل مریم گلی، عسل بابونه و …. هر کدام از این عسل‌ها رنگ و طعمی خاص دارد و برای درمان بیماری‌های ویژه‌ای مناسب‌تر است. منطقه اسفراین بیشترین تولید عسل استان را دارد.
مدیر جهادکشاورزی شهرستان اسفراین در گفتگو باخبرنگار ما با اعلام اینکه این شهرستان دارای ۱۱۴ هزار کلنی و بیش از ۸۰۰ زنبوردار است گفت:با توجه به اینکه اکثر زنبورداران اسفراین مهاجر هستند و در هر فصل، زنبورستان خود را در بهترین مزارع و مراتع با پوشش گیاهی مناسب در اقصی نقاط کشور مستقر میکنند به همین دلیل عسل اسفراین را با کیفیت دانست
تاج آبادی افزود:با توجه به تغذیه زیاد زنبور‌ها از شهد گل‌ها، می‌توان به جرأت گفت عسل" رویین "و "شاه جهان" اسفراین جزء مرغوبترین عسل‌های کشور است.
تخمه سیاه اینجا فرق داره!
تخمه سیاه شاید یکی از خوشمزه‌ترین تنقلات در کشور محسوب می‌شود که تنوع بسیاری دارد.
در این سرزمین کسی نیست که تابحال تخمه نخورده باشد، تخمه یادآور دورانی است که مغازه داران درون قیف‌های کاغذی با قیمتی بسیار ناچیز آن را به مشتریان عرضه می‌کردند.
در خراسان شمالی نوعی تخمه‌ی مخصوص وجود دارد که در خارج از استان کمتر به چشم می‌خورد.
به گفته حمیدی که چند روزی میهمان استان ما بود، تخمه سیاه اینجا فرق داره!
حمیدی ساکن شهر هشتگرد است و سالی یکبار برای دیدار با خانواده به بجنورد سفر می کند.
او در هر بار مراجعه به شهر مادری خود یک روز را برای خرید سوغات اختصاص می‌دهد.
حمیدی گفت:من بخاطر شرایط کاری همسرم در شهر‌های مختلفی از کشور ساکن بودم و علیرغم وجود سوغاتی‌های خوشمزه در استان‌های دیگر برخی خوراکی‌های اینجا را نمی‌توان در جای دیگری یافت.
طعم بی نظیره زیره و شیرین بیان در قره قورت، ادویه‌های مخصوص کشک، سمنوی با کیفیت درق، ماست خشک مادربزرگ، آبنبات بجنورد که امروزه در کشور پرآوزه است و جدا از همه این‌ها تخمه سیاهی که اینجا عرضه می‌شود متفاوت است.
حمیدی چنان مشتاقانه از سوغات استان نام می‌برد که من را مجاب کرد سری به میدان کارگر – خیابان شهید بهشتی بزنم تا چشم کار میکند مغازه‌های آبنبات فروشی و مغازه‌هایی که کشک و قره قورت را در ظرف‌هایی سلفون کشیده به مشتریان عرضه میکنند.
خودم را میهمان یک بسته آبنبات گل محمدی، ظرف کوچکی قره قورت و مقداری هم کشک کردم. همه چیز مهیای یک چای عصرانه دلپذیر بود.
در ادامه گزارش به سراغ سوغات حوزه کشاورزی رفتم که شنیده بودم ارگانیک است و تا حد ممکن از سموم کمتری استفاده می‌شود و البته طرفداران بسیاری هم در در داخل و خارج از استان دارد.
انگور کلاهداری سوغات خراسان شمالی در بازار‌های بین المللی
خراسان شمالی مهد تولید انواع متنوعی از انگور از جمله کلاهداری، کشمشی، عسکری، لعل و یاقوتی، انگور سیاه و پیکامی است. انگور کلاهداری جایگاه ویژه‌ای در میان سایر ارقام انگور تولیدی در استان دارد و به نوعی خراسان شمالی بخش عمده‌ای از انگور کلاهداری کشور را تولید میکند.
اواسط تابستان که سری به خراسان شمالی بزنید جعبه‌های پربار انگور کلاهداری زینت بخش خیابان‌ها و فروشگاه‌های میوه فروشی است. تقریبا محال است که مسافران و گردشگران این سوغات خوش رنگ و لعاب را با خود همراه نکنند، علاوه براین اهالی خراسان شمالی که باغدار هستند دوستان و خویشاوندان خود را در سایر نقاط کشور از این سوغات دلپذیر بهره مند میکنند.
انگور کلاهداری به رنگ قرمز و مزه‌ای بسیار شیرین دارد، البته برخی افراد طعم کال و نسبتا ترش این شاه میوه را دوست دارند.
ربانی از باغداران روستای گلی، باغات و زمین‌های آبا و اجدادی فراوانی دارد که مملو از درختان مو (درخت انگور) است.
او چند سالی است که در بجنورد سنگ فروشی دارد و باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی را به برادر کوچکتر سپرده است.
ربانی در گفتگو با خبرنگار ما گفت:در گذشته روستای گلی بخاطر فراوانی باغات انگور کلاهداری، به نام این انگور شهرت داشت و قبل از احداث جاده بجنورد به جنگل گلستان مسیر اصلی مراجعت به تهران را شامل می‌شد.
او در ادامه عنوان کرد:تابستان که می‌شد؛ رانندگان و مسافران عبوری از این جاده به حوالی روستا که می‌رسیدند، توقفی چند لحظه‌ای برای خرید جعبه‌ای انگور کلاهداری داشتند و از همان زمان این میوه در حال معرفی به مردم دیگر نقاط کشور شد.
ربانی افزود:کاشت میم (Meym) از اسفند ماه آغاز می‌شود و در بهار شاهد جوانه زدن برگ‌ها و خوشه‌های انگور خواهیم بود.
میم (Meym): در اصطلاح محلی نهال انگور را میم (Meym) می‌گویند، میم‌های انگور بخصوص انگور کلاهداری در منطقه بدرانلو فراوان است که روستای گلی هم در این منطقه قرار دارد.
او تابستان و چیدن انگور را بهترین اوقات دانست و عنوان کرد:تابستان که می‌شود دوستان و آشنایان در شهر‌های دور و نزدیک منتظر تحفه‌ای ناقابل هستند، در نتیجه برای ما که تاکستان داریم بهترین سوغات، انگور است آنهم نوع کلاهداری که در شهر‌های دیگر به ندرت یافت می‌شود، اگر هم باشد صادر شده از منطقه ما است.
البته شهرت انگور کلاهداری در روسیه هم به گوش می‌رسد و در یکی دو سال اخیر میزان قابل توجهی انگور کلاهداری به این کشور صادر شده است.
سیب بهاره شیروان،ارگانیک
سیب پس از انگور بیشترین تولید محصولات باغبانی استان را به خود اختصاص داده است و به نوعی سوغاتی دیگر این خطه محسوب می‌شود.
شهرستان شیروان با حدود ۲ هزار هکتار باغ سیب بیشترین سطح زیر کشت و تولید این محصول را در استان دارد؛ و یکی از صادر کنندگان سیب استان است.
سیب بهاره همانطور که از نامش پیداست، اواخر فصل بهار در استان یافت می‌شود این سیب جایگاه خاص خود را در میوه فروشی‌ها و در خانه‌ی اهالی دارد.
سیب بهاره ترکیبی از رنگ‌های قرمز و زرد است، نرم ومزه‌ای شیرین و بوی خوشی دارد.
هلوی درکش ،شیرین و آبدار
درکش (Darkesh) روستای توریستی و تفریحی خراسان شمالی دارای باغات فراوان هلو است. اواخر بهار تا اواخر تابستان مردم استان میهمان طعم بینظیر هلوی درکش هستند.
بیشتر بخوانید
هلوی درکش از لحاظ طعم مثال زدنی است و به جهت خاک مرغوب و آب و هوای وصف نشدنی این منطقه محصولی باکیفیت و ارگانیک به ثمر می‌نشیند.
کلاه نمدی، سفره کردی، فرش و قالی ترکمنی، چارق، جاجیم /گلیم و بسیاری از هنرهای دیگر در دسته صنایع دستی قرار دارند و البته بعنوان سوغات هم ارائه می‌شوند.
گیلاس روئین سرشار از خوشمزه گی
گیلاس یکی از مهم‌ترین میوه‌های مناطق کوهستانی است که دارای مواد مغذی فراوان، خواص آنتی اکسیدانی بالا و منابع سرشار کلسیم، پتاسیم، منیزیم است.
در استان خراسان شمالی دره بازخانه، دهستان بدرانلو، روستای رئین شهرستان بجنورد و روستای روئین اسفراین بهترین نقاط گسترش تولید گیلاس در استان هستند.
برداشت گیلاس در استان خراسان شمالی بسته به نوع ارقام متفاوت است و معمولاً از اوایل خردادماه آغاز و تا اواسط تیرماه ادامه دارد. ارقام مورد کاشت شامل گیلاس تکدانه مشهد، گیلاس شیشه ای، گیلاس دم بلند فرانسه، دم کوتاه فرانسه با پایه‌های بذری است.
تنوع قومیتی خراسان شمالی تنوع سوغات را به همراه دارد و بازار بسیار مطلوبی را فراهم آورده البته در این بین، بخش سوغات نیازمند همت بیشتر مسئولین، در امر برند سازی و معرفی سوغات شاخص استان است.
استان خراسان شمالی یکی از قطب‌های مهم تولید محصولات ارگانیک در کشور محسوب می‌شود اما، این محصولات تولیدی برای مصرف کننده ناشناخته مانده یا به عبارت دیگر (برند سازی) نشده است.
محصولات لبنی خراسان شمالی به جهت تعلیف دام‌ها در مراتع سرسبز دارای گیاهان دارویی فراوان از عطر و بوی خوشی برخوردار است و کیفیت بسیار مناسبی نیز دارد.
سوغات ذکر شده این استان نظیر کشک، ماست خشک، قره قورت و ... پاک و سالم و حتی ارگانیک تولید می‌شود که نیاز است سرمایه گذاران در حوزه صنایع غذایی با برند سازی این تولیدات را به کشور معرفی کنند.
داوود زاده معاون توسعه و تجارت داخلی سازمان صمت خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار گفت:استان خراسان شمالی به جهت تنوع اقلیمی و جغرافیایی در بخش سوغات گستردگی بسیاری دارد.
داوود زاده افزود:آبنبات، فتیر (نان محلی قتلمه)، آلوی شوقان، عسل اسفراین، گردو، گیلاس روئین، انگور کلاهداری، گیاه دارویی آنخ از جمله سوغات شناخته شده‌ی استان است.
او با بیان اینکه این سوغات بصورت کاملا سنتی تولید می‌شود، افزود:متاسفانه در استان هیچ اقداماتی جهت برندسازی و معرفی محصولات انجام نشده است.
معاون توسعه و تجارت داخلی سازمان صمت خراسان شمالی در ادامه عنوان کرد:آبنبات بجنورد علیرغم اینکه قدمت صدساله دارد و از کیفیت بسیار مطلوبی برخوردار است، اما در سطح کشور برندسازی نشده و هنوز مانده تا به اندازه گز اصفهان و سوهان قم و. شناخته شود.
او در پاسخ به این سوال که چرا برندسازی سوغات استان اینگونه مظلومانه مغفول مانده است، عنوان کرد:برند سازی در الویت اقدامات قرار ندارد علاوه براین برندسازی نیازمند همت همه‌ی دستگاه‌های متولی است.
داوودزاده گفت: دستگاه‌های متولی در امر برند سازی میراث فرهنگی، اتاق بازرگانی، سازمان صنعت و معدن و تجارت، اصناف و در راس همه استانداری باید جهت برندسازی سوغات پای کار بیایند.
معاون توسعه و تجارت داخلی سازمان صمت خراسان شمالی در پایان گفت:برندسازی و معرفی سوغات خراسان شمالی نیازمند ایجاد کارگروه مستقل و همچنین تخصیص اعتبار است که همت مضاعف دستگاه‌های ذیربط را می‌خواهد.
برگزاری جشنواره‌ها، حمایت هر چه بیشتر از تولیدکنندگان، ارتقا نوع بسته بندی، دریافت نشان استاندارد و سیب سلامت بسیاری از تولید کنندگان را برای معرفی و صادرات هر چه بیشتر امیدوار میکند.
استان خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که تنوع بالایی در بخش سوغات دارد و به جهت اقلیم و منطقه بکر آب و هوایی محصولات تولیدی عطر و طعم بخصوصی دارند و خاطرات خوشی برای مسافران و گردشگران فراهم می‌آورد.
نویسنده گزارش اکرم دانش طلب
انتهای پیام/د