به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمانشاه، فریبرز عزیزی یک فعال حوزه گردشگری در منطقه اورامانات کرمانشاه قدمت جشن انار اورامانات را مربوط به زمان ماد‌ها و تاریخ اسطوره‌ای زاگرس دانست و گفت : آیین شکرگزاری انار یکی از جشن‌های دیرینه فلات ایران است که ریشه در آیین‌های کهن این مرز و بوم دارد که ضمن شکر و سپاس به درگاه خداوند، نشان دهنده حرمت و تقدس طبیعت و جایگاه زن در میان مردم فلات ایران (کردها) است و این جشن باید به نام کرمانشاه ثبت جهانی شود.
او با اشاره به قدمت برگزاری جشن شکرانه انار در منطقه اورامانات، گفت : چند روایت برای پیداش این جشن ذکر شده و عده‌ای با توجه به شکل و موضوع این آیین بر این باورند که این مراسم بازمانده جشن مهرگان است، چرا که جشن مهرگان نیز مراسمی برای شکرگذاری بوده و، چون در منطقه هورامان میوه انار در آبان برداشت می‌شود، این آیین به آبان منتقل شده، لذا تاریخچه شکل گیری این مراسم را به اسطوره‌ها و تاریخ باستان نسبت می‌دهند.
او ادامه داد: برخی دیگر بر این باورند که آیین شکر گزاری انار بازمانده همان جشن آبانگاه است و نیایش‌ها و شکرگذاری‌های مرسوم در این جشن را به بارش باران پیاپی در این ایام (در زبان محلی پله) نسبت می‌دهند و تاریخ پیدایش این جشن در این نظریه نیز به اسطوره‌ها بر می‌گردد. در اسطوره‌های ایرانی گفته می‌شود که در این روز "زَو" پادشاه ایران بر افراسیاب پیروزی یافته و او را از سرزمین خویش می‌راند و بعد از پنج یا هفت سال خشکی باران آمده و مردم به پاس این پیروزی این روز را جشن می‌گرفتند. مراسم جشن شکرانه انار نیز بعد از بارش پاییزی (په له) برگزار می‌شود و این امر نزدیکی این مراسم را به جشن آبانگاه بیشتر از مهرگان نشان می‌دهد.
این فعال گردشگری افزود: برخی دیگر این مراسم را اسلامی دانسته و ریشه آن را به تقدس انار در قرآن بر می‌گردانند و بر این باورند که مولودی خوانی و خواندن قرآن بر روی انار‌ها و شکرگذاری این نعمت گواهی براین ادعاست و برای جشن انار تاریخچه‌ای به طول تاریخ اسلام قائل هستند.
او گفت: در مجموع این روایت‌های مختلف به نظر می‌رسد، تاریخ و پیدایش این مراسم را باید با تاریخ و پیدایش و تقدس آناهیتا یا آیین زرتشت یکی دانست و از آنجا که تاریخ پیدایش این دو آیین به دوران باستان بر می‌گردد پس می‌توان نتیجه گرفت جشن شکرانه انار و وجود این آیین نیز احتمالا به زمان‌های باستان برمی‌گردد.
عزیزی افزود: قدمت جشن انار حداکثر به اسطور‌ها و حداقل به زمان ماد‌ها برمی گردد که آن زمان مردم مناطق اورامانات برای شکرگذاری این نعمت جشنی برپا می‌کردند و در دوره‌های مختلف در کرمانشاه این میوه در بین مذاهب مختلف کرمانشاه از یارسان گرفته تا اهل تسنن و اهل تشیع جایگاهی مقدس داشته است.
او ادامه داد: در این راستا از زمان ماد‌ها هرساله در پایان فصل برداشت انار، جشنی تحت عنوان جشن شکرانه انار در منطقه اورامانات برگزار می‌شد که بعد‌ها با آمدن اسلام این مراسم رنگ و بویی دینی و مذهبی هم گرفت و با مولودی خوانی و ساز‌های عرفانی مزین شد.
عزیزی گفت: باتوجه به قدمت و پیشینه برگزاری این جشن در کرمانشاه طی سال‌های گذشته پرونده‌ای با تمام مستندات تاریخی برگزاری این جشن برای ثبت ملی آن تشکیل شد و سرانجام در سال ۱۳۹۶ به ثبت ملی رسید و در فهرست آثار ناملموس قرار گرفت.
او با اشاره به ادعای برخی استان‌های دیگر که انار را به نام خود می‌دانند، گفت: هرچند در پهنه ایران در شهر‌هایی همچون ساوه، یزد و شیراز باغات انار زیادی وجود دارد، اما جشن شکرگذاری انار از کرمانشاه سرچشمه گرفته و بعد از اینکه فضای مجازی به شکل کنونی گسترش یافت، استان‌های دیگر هم به تکاپوی برگزاری چنین جشن‌هایی افتادند که البته جشن‌های اناری که در دیگر شهر‌ها برگزار می‌شود، بیشتر در قالب نمایشگاهی است، اما در جشن انار مناطق اورامانات نمایش آداب، رسوم، فرهنگ، اصالت و نماد‌های اجتماعی مردمان کُرد را داریم که نشان از تفاوت بسیار این جشن‌ها با یکدیگر است.
مدیر اقامتگاه بوم گردی آتورگه روستای زردویی پاوه باتاکید براینکه جشن شکرانه انار مردمان اورامانات صرفا یک جشن ساده نیست، بلکه جشنی است که فلسفه‌ای کهن پشت آن نهفته، افزود: در مراسم جشن شکرانه انار اورامانات نقش بانوان پررنگ‌تر است و پیشقراولی آن‌ها در این مراسم حاکی از جایگاه خاصی است که در باغبانی دارند، چراکه در تاریخ گفته می‌شود بانوان اولین باغبانان تاریخ بوده اند، یعنی به نوعی این روز روز قداست زن و معرفی فرهنگ ناب ملی در مقابل فرهنگ غربی است. از طرف دیگر به دلیل جایگاه والای مادر در قرآن کریم و بهشتی بودن میوه انار معمولا مادران یعنی زنان حمل کننده سینی انار‌ها هستند هرچند که گا‌ها دیده می‌شود دختران دم بخت نیز این عمل را انجام می‌دهند، در این مراسم ابتدا زنان انارگردان وارد مراسم می‌شوند و هیچگاه آقایان در ابتدا نیستند، مگر در شرایطی که یک پیره مرد باشد که آن پیره مرد نیز نماد همان "میرآب" یا "کومسای" است.
او ادامه داد: در این مراسم، شش زن و شش مرد که جمعا ۱۲ نفر می‌شوند وظیفه انار گردانی را بر عهده دارند و این تعداد به معنای ۱۲ ماه سال و ۱۲ ساعت نیمروز است. سپس انارگردان‌ها با ترتیب سه خانم و یک آقا (اختلاف تعداد زنان و مردان در آخر گروه به آقایان افزوده می‌شود) یا اول شش خانم بعد شش آقا پشت سر هم قرار گرفته و انار‌ها را برداشته و وارد محوطه برگزاری مراسم آیینی جشن شکرانه انار می‌شوند.
این فعال گردشگری با بیان اینکه عدد "الله" در حروف ابجد کبیر ۶۶ است که خالق انار و تمام هستی است، افزود: تعداد دف نوازان این مراسم نیز ۶۶ نفر ۳۳ نفر خانم و ۳۳ نفر آقا است. تعداد انار‌های که بر روی سر و دست خان‌ها و آقایان است نیز از این قانون پیروی کرده و هر خانم یازده انار را داخل هر سینی حمل می‌کند که در شرایط گروهی (شش خانم و هر خانم یازده عدد انار) همان ۶۶ انار خواهد شد و آقایان نیز به همین شکل ۶۶ انار در دست دارند. عدد یازده نیز عدد ابجد صغیر کلمه خداست.
او افزود: انار گردان‌ها بعد از آنکه از بین دف نواز‌ها عبور کردند، انار‌ها را روی زمین می‌گذارند چراکه زمین رویشگاه این میوه مقدس است و پس از آن دست‌ها را برای شکرگذاری پروردگار رو به آسمان می‌برند و در نهایت بعد از مراسم شکر گذاری، انار گردان‌ها در میدان اصلی روستا تمام انار‌ها را به رسم مهمان نوازی و بخشندگی بین مردم به عنوان تبرک توزیع می‌کنند.
مدیر آژانس گردشگری کوژین اورامانات گفت: در مراسم جشن انار علاوه بر انارگردانی، مراسم رزمی اسب سواری هم برگزار می‌شود، بدان معنا که مردم این خطه همواره حتی در زمان برگزاری جشن هم آماده دفاع از وطن خود هستند، برای همین سواران چهار مرتبه به نشانه چهار فصل سال و ذکر چهار بار نام انار در قرآن کریم به دور میدان اصلی می‌چرخند و آهنگ مقامی "سوار سوار" نواخته می‌شود.
او گفت: دف و تنبور دو ساز عرفانی اند و پایکوبی و رقص در هنگام نواختن این دو ساز جایز نیست و نباید صورت پذیرد، پس، چون در این مراسم ساز غالب دف و تنبور است هیچگونه رقص و پایکوبی انجام نمی‌گیرد، حتی هَلپرکی، مگر در برنامه‌های جانبی و بعد از برنامه اصلی و آن هم بصورت جداگانه.
عزیزی ادامه داد: مراسمی با چنین غنای فرهنگی فقط در کرمانشاه وجود دارد و در هیچ جای جهان نمونه آن را نمی‌بینیم. اخیرا هم که کشور آذربایجان برای ثبت جهانی فستیوال انار اقدام کرده، اعتراض‌هایی کردیم و قرار براین شد تا جشن شکرانه انار را در قالب پرونده منظر فرهنگی تاریخی اورامانات ثبت جهانی کنند و نامه نگاری‌هایی هم بامسئولین انجام دادیم و مدیرکل میراث فرهنگی استان هم همکاری‌هایی در این رابطه داشت.
او افزود: طبق قول مسئولین برای پیگیری این موضوع قرار براین شد تا کارگروهی در استان تشکیل شود، اما متاسفانه هنوز نه تنها هیچ کارگروهی برای عملی شدن این امر مهم شکل نگرفته است.
او گفت: نه تنها از جشن شکرانه انار در پرونده ثبت جهانی منظر اورامانات خبری نیست، بلکه از ۴۸ اثر ملی ثبت شده دیگر کرمانشاه که به نام اورامانات ثبت شده نیز خبری نیست.
عزیزی افزود: متاسفانه بیشتر عرصه فرهنگی این پرونده (ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامانات) در محدوده استان کردستان قرار گرفته و در مقابل حریم اثر را در استان کرمانشاه قرار داده اند و این زیان و بی مهری بزرگ برای هورامان استان کرمانشاه است. این امر آنچنان برای ما گران آمد که پیگیری ثبت جهانی جشن شکرانه انار را از یاد برده ایم .
انتهای پیام/د