به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخچه طب گیاهی به اندازه قدمت بشر است یعنی با پیدایش نخستین بیماری‌ها انسان به طور غریزی شروع به درمان با آن‌ها کرد و این درمان را با مواد اطراف و البته گیاهان فراوان و متفاوتی که در اختیارش بود، آغاز کرد. انسان با گذشت زمان به تدریج با قدرت معجره آسای گیاهان در درمان بیماری‌ها و امراض آشنا و آن‌ها را به کار بست.
گیاهان دارویی به گیاهانی گفته می‌شود که تمام یا اجزایی از آن به صورت تازه، خشک شده یا فرآوری شده برای تشخیص، درمان، پیشگیری، کمک به اعمال فیزیولوژیکی و حفظ بهداشت بدن انسان به کار می‌رود. گیاهان دارویی حاوی مواد مؤثره، بر خلاف عموم گیاهان کشت شده مانند غلات و سبزی‌ها که به صورت روزمره استفاده می‌شوند، در موارد خاصی قابل استفاده هستند.
سالانه صد‌ها هکتار از زمین‌های زراعی کشور‌های غربی و آمریکا برای کشت گیاهان دارویی اختصاص می‌یابد به طوریکه در سال ۱۹۸۸ در آمریکا ۶۵ هزار هکتار از زمین‌های زراعی فقط برای کشت نعناع اختصاص یافت. فلور ایران یکی از منابع داروخیز جهان و دارای شرایط مناسبی برای فعالیت در این زمینه است. در واقع ایران با شرایط جغرافیایی ویژه ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم موجود در جهان را در خود جای داده است.
طبق گزارش مسئول امور باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان ملایر، سطح زیر کشت گیاهان دارویی در سال ۹۸ در این شهرستان ۲۷۸ هکتار بوده که از این میزان، بیش از ۳۰۶ تن محصول برداشت شده است. این گیاهان دارویی کشت شده شامل گل محمدی، زعفران، گشنیز، بادرنجبویه، زوفا، نعناع فلفلی، بابونه، سنبل الطیب، اسطوخودوس، گل گاوزبان، قدومه، رزماری، کدو طبی، خاکشیر، پونه، همیشه بهار، زیره سبز، خار مریم، سرخارگل، گلرنگ و سیسالیس است.
در این میان گل محمدی با داشتن ۱۵۰ هکتار سطح زیر کشت، رتبه نخست تولید این گیاه دارویی در سطح استان همدان را به خود اختصاص داده است. پس از گل محمدی، زعفران با داشتن ۱۰۳ هکتار سطح زیر کشت، بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده و از این میزان بیش از ۱۶۴ کیلوگرم محصول برداشت شده است. گل گاوزبان، قدومه و زیره سبز با داشتن هر کدام سه هکتار سطح زیر کشت در رده‌های بعد قرار گرفته اند.
در سال ۹۹ در مجموع ۴۱ هکتار به سطح زیر کشت گیاهان دارویی در شهرستان ملایر اضافه شده که سال زراعی آینده به مرحله برداشت می‌رسد. با توجه به بحران آب و لزوم کشت گیاهان کم‌آب بر، چهار هکتار سطح زیر کشت گیاهان زیره سبز و خار مریم در ملایر به صورت دیم، یک تن محصول تولید کرده و ۳.۸ هکتار به سطح زیر کشت دیم این گیاهان در سال ۹۹ افزوده شده است.
گل محمدی یا گل سرخ نام نوعی گل رز است که از برخی نمونه‌های آن گلاب می‌گیرند و اغلب در مناطق کوهپایه‌ای و اقلیم خشک و نیمه خشک با تابستان‌های معتدل و خشک و زمستان‌های سرد کشت می‌شود. این گونه از رز مقاومت بالایی در مقابل کم‌آبی دارد.
بیش از ۱۵۰ هکتار سطح زیر کشت گل محمدی در ملایر
به گفته حبیب‌الله عابد، از ۱۵۰ هکتار سطح زیر کشت گل محمدی در شهرستان ملایر، سالانه بیش از ۱۲۰ تن گلبرگ تر و بیش از ۱۵۰ کیلوگرم گلبرگ خشک برداشت می‌شود. روستا‌هایی همچون خوش آباد، خردمند، پیهان، علوی، حرم آباد، بابلقانی و طجر سامن بیشترین میزان تولید گل محمدی را دارند.
او میانگین برداشت متوسط گل محمدی را در هر هکتار، یک تن و ۲۰۰ کیلوگرم عنوان کرد و گفت: بخشی از گل‌ها به صورت تر برداشت و به منظور گلابگیری به فروش می‌رسند به طوریکه از هر هکتار حدود ۲۰۰ لیتر گلاب استحصال و بخش دیگر به صورت گلبرگ خشک برای مصارف خوراکی و نیز تزئینی استفاده می‌شود.
مسئول امور باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان ملایر گفت: بازار مصرف این گیاهان دارویی به جز گل محمدی که به شهر‌هایی مانند اصفهان و کاشان به منظور گلابگیری صادر می‌شود، در خود شهرستان و بازار‌های محلی هم جوار است.
بوته گل محمدی توسط برخی تجار از ملایر به کاشان برده شد
مجتبی طاهری در مدت ۱۰ سال فعالیت در حوزه کشت گیاهان دارویی در شهرستان ملایر موفق به ترویج و افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی مانند زعفران، گل محمدی و زرشک شده است. او درباره کشت گل محمدی در شهرستان ملایر گفت: طبق گفته کارشناسان بهترین بوته‌های گل محمدی در این منطقه وجود دارد به طوریکه به جرأت می‌توان گفت این بوته توسط برخی تجار از ملایر به کاشان برده شد و با توجه به سازگاری خوب این محصول با منطقه، به خوبی در بین کشاورزان جایگاه خود را پیدا کرد و متقاضیان بسیاری در کاشان و روستا‌های اطراف آن به کشت این گیاه کم آب بر روی آوردند.
این کارشناس کشاورزی که با راه‌اندازی یک عطاری سعی کرده محصولات تولیدی خود را بدون واسطه و با قیمت مناسب عرضه کند، به سفر معاون وزیر جهاد کشاورزی به شهرستان ملایر در دوره نهم مجلس شورای اسلامی اشاره و بیان کرد: در آن جلسه مصوب شد، با توجه به شرایط آب و هوایی شهرستان ملایر، این منطقه به عنوان پایلوت گیاهان دارویی، بتواند گام‌های مؤثری در جهت گسترش سطح زیر کشت و افزایش تنوع در نوع گیاه کشت شده بردارد، اما متأسفانه مصوبات آن جلسه و پیگیری آن توسط مسئولان ذی ربط به دست فراموشی سپرده شد و لازم است در این زمینه اقدامات و پیگیری‌های لازم انجام شود.
کشاورزان زمانی تسهیلات را دریافت می‌کنند که عملاً هیچ کاربردی برایشان ندارد
طاهری مطرح کرد: کشاورزان فعال در این زمینه با آورده شخصی خود و بدون هیچ حمایت جدی از سوی دستگاه‌های ذی ربط، اقدام به کشت و تولید گیاهان دارویی می‌کنند و اگر هم تسهیلاتی به همکاران داده شود پس از کش و قوس‌های فراوان، زمانی تسهیلات مصوب می‌شود که با توجه به عدم ثبات اقتصادی موجود در کشور، عملاً کاربردی برای تولید کننده ندارد و باید گفت حمایت و پیگیری مشکلات تولید کنندگان باید در سطح استانی و کشوری انجام شود.
او فروش محصولات و بازاریابی آن را یکی از مهمترین ارکان تولید و لازمه بقای کار دانست و ادامه داد: هر واحد تولیدی باید حداکثر تلاش خود را برای حفظ جایگاهش در بازار و رقابت با سایر تولید کنندگان به کار گیرد، از طرفی در کشور ما وجود ظرفیت مناسب برای کشت و تولید بیش از ۹۰ درصد گیاهان دارویی دنیا، می‌تواند فرصتی مناسب برای ورود به بازار‌های جهانی ایجاد کند.
تازه کاران از تجربیات کارشناسان کشاورزی استفاده کنند
این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه زعفران، گل محمدی و گل گاوزبان در شهرستان ملایر جزء پرطرفدارترین گیاهان دارویی هستند، گفت: داشتن اطلاعات دقیق و نیز گذراندن دوره‌های آموزشی از الزامات اولیه شروع هر کاری است، نکته دیگر درباره کشت گیاهان دارویی، خرید نهاده اولیه و آماده سازی مناسب زمین برای کشت است البته توصیه می‌کنم یک جوان در ابتدای کار خود حتماً از تجربیات یک کارشناس کشاورزی در حوزه گیاهان دارویی استفاده کند. خوشبختانه در کشت گیاهان دارویی، کمترین ریسک و خطر وجود دارد و با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از کارشناسان مجرب و داشتن اطلاعات کافی حتما می‌توان موفق شد.
یکی از تولید کنندگان عرقیات گیاهی در شهرستان ملایر که با راه اندازی یک کارگاه از سال ۹۲ به صورت صنعتی به تولید بیش از ۴۰ نوع عرقیات می‌پردازد، نیز معتقد است که از گیاهان دارویی می‌توان برابر مواد نفتی درآمد کسب کرد و گفت: این درآمد می‌تواند در زمینه‌های کشت، اصلاح فیزیولوژیک، تولید نهاده‌های بذری و نیز فرآوری محصولات شامل تولید دارو، استحصال روغن‌های گیاهان دارویی، شربت‌های دارویی، اسانس‌ها و عطرها، کرم‌ها و شامپو‌ها است.
مهدی پیریایی از ظرفیت ۵۰ تنی این کارگاه خبر داد و اضافه کرد: اگر از صد در صد ظرفیت خود استفاده کنیم، تولید محصولات کارگاه به ۲۰۰ تن در سال خواهد رسید که ۳۰ درصد محصولات در سطح استان و ۷۰ درصد آن خارج از استان به فروش می‌رسد و متأسفانه به علت عملکرد ضعیف این حوزه در نوع بسته بندی تاکنون صادراتی نداشتیم.
او بازار فروش خوب عرقیات گیاهی را علت فعالیت کارگاهش در این حوزه دانست و برنامه‌هایی در زمینه ورود به صنعت بسته بندی نیز داشت و گفت: این شرکت اشتغال بیش از ۲۰ نفر را در فصل کار ایجاد می‌کند و در فصول سرد سال نیز که کار فقط به تولید و بسته بندی معطوف می‌شود، هفت نفر مشغول به کار هستند.
این کارشناس تولید و فرآوری گیاهان دارویی با بیان اینکه مواد اولیه برخی عرقیات شامل خارشتر، پونه کوهی، گزنه، شاه‌تره و یا کاسنی از گیاهان خودرو موجود در منطقه تهیه می‌شود، ادامه داد: گل محمدی مورد نیاز برای تولید گلاب از خود شهرستان و کشاورزان منطقه تأمین می‌شود، برای تولید عرق نعنا نیز از نعنا فلفلی کشت شده در منطقه خود استفاده می‌کنیم و اگر مازاد تولید داشته باشیم، مواد اولیه آن از شهر‌های اطراف مانند قصر شیرین تهیه می‌شود، اما برای تولید عرقیاتی مثل بهار نارنج، بیدمشک و یا تارونه از گیاهان کشت شده در شیراز، همدان، بروجرد و یا شهر‌های جنوبی استفاده می‌کنیم.
تولید محصولات حاصل از فرآوری گیاهان دارویی نیازمند برنامه‌ای مدون از سمت دولت
پیریایی معتقد است که تولید بسیاری از محصولات حاصل از فرآوری گیاهان دارویی نیازمند برنامه‌ای مدون از سمت دولت و ارائه تسهیلات کم بهره به کشاورزان است تا بتواند جایگزین صادرات غیرنفتی شود و به علت اینکه تاکنون دولت به طور جدی روی این موضوع کار نکرده، چالش‌های بسیاری ممکن است سر راهش قرار بگیرد که با برنامه ریزی مناسب و هدف گذاری می‌تواند به نتیجه دلخواه برسد.
او از وجود دستگاه کلونجر به منظور عصاره گیری از گیاهان دارویی در کارگاه خود خبر داد و گفت: در حال حاضر حدود پنج کارگاه صنعتی و نیمه صنعتی در شهرستان ملایر به طور عمده در حوزه تولید عرقیات گیاهی فعالیت می‌کنند و نزدیک به ۱۰ تا ۲۰ کارگاه سنتی به صورت فصلی تولید عرقیات گیاهی را دارند.
گل محمدی یا گل سرخ نام نوعی گل رز است که به آن ورد احمر و احمر بستانی نیز می‌گویند. مدارک تاریخی نشان می‌دهد تهیه آب مقطر گل سرخ (گلاب) که طبیعتی گرم و تر دارد، نخستین بار از ایران آغاز شد و بعد به نواحی دیگر سرایت کرد. بوی اسانس گل سرخ خیلی قوی است، اما اگر به حالت رقیق شده درآید بسیار مطبوع می‌شود. اسانس گل سرخ باید در ظروف در بسته به حالت مملو و دور از نور و در جای سرد نگهداری شود. از این اسانس برای معطر ساختن و خوش طعم کردن فرآورده‌های دارویی و غذایی استفاده می‌شود.
گلبرگ‌های آن اثر ملین دارد. از این جهت برای رفع یبوست کودکان، اشخاص مسن و بیماران در دوران نقاهت مصرف می‌شود. غنچه‌های گل سرخ مقوی، مفرح و لطیف کننده اعضای بدن است و ضعف قلب را نیز بر طرف می‌کند. همچنین بوییدن آن سبب تقویت اعصاب و قلب و سایر اعضای بدن می‌شود. در طب سنتی به عنوان مصلح به همراه لبنیات به ویژه دوغ استفاده می‌شود.
گاو زبان، لسان الثور و دیم حاج از نام‌های دیگر این گیاه با برگ‌هایی زبر است و چون زبری روی برگ‌ها شباهت به زبری زبان گاو دارد، از این جهت آن را گاو زبان نامیده اند. گل‌های آن که به تناسب محل رویش در فاصله ماه‌های فروردین و تیر ظاهر می‌شود رنگ آبی زیبا و به ندرت سفید یا گلی دارد. قسمت مورد استفاده این گیاه گل، برگ و یا سرشاخه گلدار آن است. برگ گاوزبان دارای بوی ضعیف و طعم بدون مزه است، اما گل هایش طعم لعابی دارد.
این گل که طبیعتی گرم دارد دارای لعاب نسبتاً فراوان حدود ۳۱ درصد است. اعضای سبز گیاه دارای نیترات پتاسیم و مواد دیگری نظیر زرین ها، مالات کلسیم، مقدار بسیار جزئی اسانس، املاح منگنز، منیزیم و اسیدفسفریک است.
گل و برگ گاوزبان اثر نرم کننده، معرق، مدر، آرام کننده و تصفیه کننده خون را دارد. مصرف آن در تمام مواردی که احتیاج به تقویت اعمال کلیه، برونش‌ها و پوست باشد، مانند زکام، سرفه، نزله، برونشیت و بی اختیاری ادراری توصیه شده است. در رفع التهابات و ورم کلیه (نفریت) و تسکین درد‌های ناشی از آن مؤثر واقع می‌شود.
آنچه مسلم است این است که از گاوزبان نباید در درمان بیماری‌های ذکر شده اثری قاطع و سریع انتظار داشت. در استعمال خارج، له شده برگ‌های تازه گاوزبان اگر بر روی آبسه‌ها و سوختگی‌های بدن قرار گیرد حالت تسکین درد و بهبودی ظاهر می‌شود همچنین برای برطرف کردن وسواس، کاهش التهابات کلیه، ضعف قلب، تنگی نفس و نیز به عنوان آرام بخش استرس ناگهانی توصیه می‌شود.
منبع: ایسنا
انتهای پیام/ح