به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ
و چون بندگان من (از دوری و نزدیکی) من از تو پرسند، (بدانند که) من به آن‌ها نزدیکم، هرگاه کسی مرا خواند دعای او را اجابت کنم. پس باید دعوت مرا (و پیغمبران مرا) بپذیرند و به من بگروند ، باشد که (به سعادت) راه یابند.
فایل صوتی تلاوت آیه ۱۸۶ سوره بقره
بزنطی گوید به امام رضا (ع) عرض کردم: «فدایتان شوم! من چندین سال است که از خداوند متعال درخواستی دارم و از تأخیرافتادن آن در قلبم چیزی (شکّی) پدیدار گشته است». امام (ع) فرمودند: «ای احمد! از شیطان بر حذر باش! نکند که راهی به‌سوی تو پیدا کرده و خود را به تو عرضه کند.
به من بگو بدانم اگر به تو کلامی گفتم، آیا تو به سخن من اطمینان داری»؟ گفتم: «فدایتان شوم! اگر به کلام شما که حجّت خدا بر بندگانش هستید یقین نداشته‌باشم، پس به چه کسی یقین داشته‌باشم»؟ پس فرمودند: «بر خداوند مطمئن‌تر باش که او به تو وعده داده است».
آیا خداوند متعال نفرمود: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ» و فرمودند: «لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ اللهِ» و فرمودند: «وَ اللهُ یَعِدُکُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَ فَضْلًا»؛ پس شما باید به خداوند عزّوجلّ بیش از دیگران یقین داشته‌باشید و در وجودتان جز خیر قرار ندهید که [در این صورت]مورد بخشش الهی قرار می‌گیرید.
برخی از رسول خدا (ص) می‌پرسیدند:خدا را چگونه بخوانیم، آیا خدا به ما نزدیک است که او را آهسته بخوانیم و یا دور است که با فریاد بخوانیم؟! این آیه در پاسخ آنان نازل شد.
دعا کننده، آنچنان مورد محبّت پروردگار قرار دارد که در این آیه، هفت مرتبه خداوند تعبیر خودم را برای لطف به او بکار برده است:اگر بندگان خودم درباره خودم پرسیدند، به آنان بگو:من خودم به آنان نزدیک هستم وهرگاه خودم را بخوانند، خودم دعا‌های آنان را مستجاب می‌کنم، پس به خودم ایمان بیاورند ودعوت خودم را اجابت کنند. این ارتباط محبّت آمیز در صورتی است که انسان بخواهد با خداوند مناجات کند.
بیشتر بخوانید
دعا کردن، همراه وهمرنگ شدن با کلّ هستی است. طبق آیات، تمام هستی در تسبیح و قنوتند؛ «کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ» و تمام موجودات به درگاه او اظهار نیاز دارند؛ «یَسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» پس ما نیز از او درخواست کنیم تا وصله ناهمگون هستی نباشیم.
قرآن درباره دعا سفارشاتی دارد، از آن جمله:
۱. دعا و درخواست باید خالصانه باشد. «فَادْعُوا اللّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ»
۲. با ترس و امید همراه باشد. «وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً»
۳. با تضرّع و در پنهانی صورت بگیرد. «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً»
۴. با ندا و خواندنی مخفی همراه باشد. «إِذْ نادی رَبَّهُ نِداءً خَفِیًّا»
در اصول کافی، جلد دوم، صد‌ها حدیث در اهمیّت، نقش وآداب دعا، توجّه واصرار وذکر حاجت‌ها هنگام دعا ودعای دسته جمعی وایمان به استجابت آن آمده است.
سؤال:چرا گاهی دعای ما مستجاب نمی‌شود؟
پاسخ:عدم استجابت دعای ما به خاطر شرک یا جهل ماست. در تفسیر المیزان می‌خوانیم که خداوند در این آیه می‌فرماید: «أُجِیبُ دَعْوَهَ الدّاعِ إِذا دَعانِ» خودم اجابت می‌کنم دعا کننده‌ای را که فقط مرا بخواند و با اخلاص تمام، از من طلب خیر کند. پس اگر دعا مستجاب نشد، یا به جهت آن است که ما از خداوند خیر نخواسته ایم، و در واقع برای ما شرّ بوده و یا اگر واقعاً خیر بوده، خالصانه و صادقانه از خداوند درخواست نکرده ایم و همراه با استمداد از غیر بوده است؛ و یا اینکه استجابت درخواست ما، به مصلحت ما نباشد که به فرموده روایات، در این صورت به جای آن بلایی از ما دور می‌شود ویا برای آینده ما یا نسل ما ذخیره می‌شود ویا در آخرت جبران می‌گردد.
در اصول کافی می‌خوانیم:کسی که غذای حرام بخورد، یا امر به معروف ونهی از منکر نکند ویا از سر غفلت وبی اعتنایی دعا کند، دعایش مستجاب نمی‌گردد.
معنای دعا، ترک کسب وکار نیست، بلکه توکّل به خداوند همراه با تلاش است؛ لذا در حدیث می‌خوانیم:دعای بیکار مستجاب نمی‌شود.
شاید قرار گرفتن آیه‌ی دعا در میان آیات روزه به خاطر تناسب بیشتری است که ماه خدا با دعا دارد.
سؤال:با اینکه کار‌های خداوند قانون‌مند و براساس عوامل و سنّت‌های ثابت است، پس دعاچه نقشی دارد؟
پاسخ:همانگونه که انسان در سفر، حکم نماز و روزه اش غیر از انسان در وطن است، انسان دعا کننده با انسان غافل از خدا متفاوت هستند و سنّت خداوند لطف به اوّلی است، نه دوّمی. آری، دعا و گفتگو با خداوند، ظرفیّت انسان را برای دریافت الطاف الهی بیشتر می‌کند. همانگونه که توسل و زیارت اولیای خدا، شرایط انسان را عوض می‌کند. چنانکه اگر کودکی همراه پدر به مهمانی رود، دریافت محبّتش بیش از آن خواهد بود که تنها برود؛ بنابراین دعا، زیارت و توسل، سبب تغییر شرایط است، نه برهم زدن سنّت‌های قطعی الهی.
۱-دعا در هرجا ودر هر وقت که باشد، مفید است. چون خداوند می‌فرماید:من نزدیک هستم. «فَإِنِّی قَرِیبٌ» آنچه از اوقات مخصوصه، یا اماکن مقدّسه برای دعا مطرح شده برای فضیلت است.
۲-خداوند به ما نزدیک است، ولی ما چطور؟ اگر گاهی قهر او دامن ما رامی گیرد، به خاطر دوری ما از خداوند است که در اثر گناهان می‌باشد. «فَإِنِّی قَرِیبٌ»
۳-استجابت خداوند دائمی است، نه موسمی. «اجیب» نشانه‌ی دوام است.
۴-با آنکه خدا همه چیز را می‌داند، امّا دعا کردن وظیفه‌ی ماست. «فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی»
۵-دعا آنگاه به اجابت می‌رسد که همراه با ایمان باشد. «وَ لْیُؤْمِنُوا بِی»
۶-دعا، وسیله‌ی رشد و هدایت است. «لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ»
انتهای پیام/