به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، فرش دستباف، تاریخی کهن در خراسان رضوی دارد و همواره نام این سرزمین با تار و پود، نقش و رنگ زیبا و منحصر به فرد فرش عجین بوده است چنانکه امروزه نیز نام فرش خراسان را در طرح‌ها و نقش‌های جدید می‌توان از گوشه و کنار جهان شنید.
در همه دنیا فرش دستباف مشهد را به نام ایران با نام‌های پرشین کارپت Persian carpet یا پرشین راگ Persian Rugs یا سجاد الایرانیه می‌شناسند و فرش ایران مخصوصا حوزه خراسان بیانگر صنعت، تاریخ، قدمت و هنر ایرانیان است و در واقع پرچم دوم ایران در سراسر دنیاست، اما متأسفانه نسبت به آن بی مهری هایی صورت می گیرد.
خراسان رضوی تولید کننده سبک‌های متفاوتی از فرش دستبافت است
قالی بلوچ خراسان که تمام آن به صورت صادراتی است.
قالیچه کردی و سفره کردی که هنر دست مردمان سرزمین قوچان، درگز و کلات است و مصرف داخلی ندارد و تماما صادر می‌شود.
قالی‌های کلاسیک شهری در مشهد، نیشابور و سبزوار بافته می‌شود که هم برای مصارف داخلی و هم برای مصارف خارجی استفاده می‌شود.
تابلو فرش که بیشتر مصرف داخلی دارد و تعداد محدودی به چین و کشورهای عربی صادر می‌شود.
قصه پرغصه فرش دستباف ایرانی
احراری عضو انجمن فرش ایران در گفت و گو با خبرنگار ما می‌گوید: الان باتوجه به اینکه صادرات کم شده ، تولید فرش خراسان رضوی از نوع صادراتی به نوع داخلی تغییر جهت داده است؛ قالی بلوچ دیگر صادر نمی‌شود و به صورت تابلو فرش درآمده و قالی کردی تبدیل به تولید کننده فرش داخلی شده است.
بیشتر بخوانید
او افزود: متاسفانه صادرات فرش دستباف خراسان رضوی از یک سال و نیم گذشته به پایین‌ترین سطح خود رسیده است؛ بسیاری از بازارهای صادراتی فرش دستباف ایران حالا دیگر در اختیار رقبا است و مشتری‌های همیشگی فرش ایران، امروز فرش‌های هند، چین، پاکستان و افغانستان را به خانه می‌برند.
احراری ادامه داد: فرش‌هایی به نام «نایین چین» یا «کاشان چین» فروخته می‌شود! چرا ما نباید بتوانیم از برندهای فرش ایرانی دفاع کنیم؟ این ناآگاهی و نبود شناخت حتی در بازار داخل کشور هم وجود دارد؛ بسیاری از فروشندگان ما درباره مزیت فرش دستباف به فرش ماشینی هم اطلاعاتی ندارند.
حکایت عجیب فرش نایین چین !
کلالی رییس اداره فرش در اداره صنعت، معدن و تجارت در گفت و گو با خبرنگار ما می گوید: در خصوص اینکه چین با برند "نایین" فرش دستباف تولید می کند به مجامع بین المللی اعتراض کردیم، آن ها در جواب گفتند که منطقه ای در چین به نام نایین وجود دارد که فرش دستباف در آن جا تولید می شود و کپی از نام ایران نیست!
اینکه چین در ادعای خود صادق بوده یا نه جای تردید است و به هر حال، فرش دستباف ایرانی به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که دارد با همین شباهت نام مورد دستاویز بیگانگان قرار گرفته است.
جالب است بدانید برای تولید فرش حتی مالیات هم در نظر گرفته شده است، این هزینه‌ها باعث می‌شود فرش ایرانی گران‌تر از فرش هند و چین تولید شود و در نبود تبلیغات مؤثر، مشتری‌های خارجی خود را از دست بدهد.
قصه پر غصه فرش دستباف خراسان رضوی به اینجا ختم نمی شود در این تحقیق سعی دارم بر طبق شواهد عینی و مصاحبه با دست اندرکاران در این حرفه، به علل سقوط بازار فرش دستباف در خراسان رضوی بپردازم.
رقابت فرش‌های ماشینی با فرش‌های دستباف
کلالی رئیس اداره فرش در صنعت و معدن و تجارت می گوید: با توجه به هدف گذاری صورت گرفته در وزارت صمت جهت تولید فرش دستباف در سال ۹۹ به میزان چهار میلیون متر مربع و با در نظر گرفتن میانگین بافت عمده بافندگان ۶ متر مربع در سال تقریبا می‌توان نتیجه گرفت بافندگان فعال در طول سال باید فعالیت کنند که تحقق این موضوع مستلزم وجود بازار فروش پر رونق و مهیا بودن شرایط دستمزد متناسب با تورم و سطح مهارت قالیباف است.
بیشتر بخوانید
او می افزاید: رقابت فرش ماشینی با دستباف به دلیل قیمت ارزان و وجود تحریم های ظالمانه محدودیت هایی را در زمینه ایجاد و توسعه بازارهای سنتی و جدید خارجی ایجاد کرده است که می تواند در میزان فروش و عرضه محصولات تولیدی موثر باشد.
مشکلاتی که فرش دستباف خراسان رضوی را زمین گیر کرد
مخملی رئیس اتحادیه فرش دستباف ایران در گفت وگو با خبرنگار ما در این باره می گوید: در دهه ۷۰ تا دو میلیارد دلار صادرات فرش داشتیم الان این رقم به ۱۵ میلیون دلار رسیده است و تا آخر سال هم قطعا افت شدیدی خواهیم داشت.
مشکلات فرش دستباف در خراسان رضوی
فرش قبلا کالای سرمایه ای بوده اما الان تبدیل به کالای مصرفی شده است وقتی مصرفی باشد مردم ترجیح می دهند با همان فرش ماشینی مصرف خود را تامین کنند.
بالا رفتن نرخ ارز هزینه خرید مواد اولیه را افزایش می‌دهد و تورم و گرانی باعث افزایش دستمزد بافندگان شده، هرچند این قشر هنوز هم از محروم‌ترین اقشار کشور محسوب می‌شوند. اما قیمت بالاتر تنها عامل کاهش صادرات نیست.
نبود تبلیغات و عدم برند سازی مناسب؛ با اینکه بازار فرش مشهد یکی از مهم ترین بازارهای فرش در سطح کشور است هیچ کتاب، بروشور و تبلیغات و حتی سایت مرجعی که فرش استان را توصیف کند نداریم .
چرا قیمت نخ ابریشم در عرض ۱۰ روز حدود دو برابر می‌شود؟ (قیمت نخ ابریشم از یک میلیون و ۳۰۰ به ۲ میلیون رسیده است) آیا ناظری نیست تا بر این نابسامانی‌ها تابلوی ایستی نشان دهد؟
تولید کننده فرش با این نوسانات اقتصادی و سیاست های پولی جرات گرفتن سفارش را ندارد؛ چرا در حوزه فرش هیچ تشکیلاتی وجود ندارد؟ ترکمنستان در حوزه فرش نه تنوع دارد و نه کیفیت اما با این وجود، وزارت فرش و روز فرش دارد؛ چرا ما نباید برای این کالای فاخر ملی که در حکم پرچم کشورمان است متولی و تشکیلاتی داشته باشیم؟ چرا در حوزه فرش دستباف برند سازی صورت نمی گیرد؟
مگر نه اینست که جوانان ما به دنبال اشتغال پر سود هستند؟ چرا شرایطی فراهم نمی شود تا از این کالای با ارزش به عنوان منبعی برای اشتغال زایی بالا استفاده شود ؟
چرا کسی که ۶۰ تخته فرش بافته است باید الان تحت حمایت کمیته امداد امرار و معاش داشته باشد؟
شرایط خاص بین‌المللی و سیاست خارجی کشور درهای صادرات را بر روی بسیاری از کالاهای ایرانی بسته و واقعیت این است که تحریم‌های اقتصادی عرصه را برای صادرکنندگان تنگ کرده و بازار آمریکا را به عنوان بزرگ‌ترین خریدار فرش دستباف ایران به روی آنها بسته است.
ما قبلا رقیب جدی فرش دستباف نداشتیم اما الان افغانستان، پاکستان، چین و هند رقبای جدی ما در فرش دستباف هستند.
خود تحریمی فرش، دلیل اصلی رکود بازار
با احدیان صادر کننده فرش دستباف که مصاحبه می کنم مشکلات را از زاویه صادرات نمی بیند، او حتی برای آمریکا که فرش ایران را تحریم کرده است، سهمی نمی بیند.
به گفته او بعد از تحریم ما حتی با خود تجار فرش اروپا در ارتباط هستیم و خرید و فروش انجام می شود.
این صادر کننده فرش دستباف به کشورهای اروپایی ادامه می دهد: ما در خود تحریمی فرش هستیم اگر بازار داخلی راه بیفتد مشکلات فرش حل می شود.
به دلیل عدم تبلیغات ، حمایت دولتی و تسهیلات بانکی و عدم قوانین تسهیل کننده برای تولید ملی و نبود مشوق های صادراتی و تغییر سبک ذائقه همگی دست به دست هم داد تا بازار فرش دستباف خراسان رضوی در خواب سنگین فرو رود.
اشتغال زایی بالای فرش دستباف
مخملی رئیس اتحادیه فرش دستباف می گوید: ما در فرش دستباف به دنبال ارز آوری نیستیم بلکه اصل هدف ما اشتغال زایی است، ما با کمترین سرمایه و امکانات ابتدایی می توانیم در داخل خراسان رضوی تولید فرش دستباف داشته باشیم.
او می افزاید: تولیدات فرش دستباف باید دانسته و با شناخت انجام شود در غیر اینصورت مزیت رقابت در بازارهای جهانی را از دست می دهیم.
رئیس اتحادیه فرش دستباف ادامه می دهد: رقابت فرش ماشینی با دستباف به دلیل قیمت ارزان آن دلیلی دیگر بر رکود فرش است .
وقتی فرش ایرانی به نام و کام رقبا گره زده می شود
و حالا در نبود نظارت و بی مدیریتی صداهایی از قاچاق به گوش می رسد.
احراری رئیس انجمن فرش دستباف ایران در این باره می گوید: فرش های افغانستان و پاکستان به صورت قاچاق به وسیله خود تولید کنندگان و فعالان فرش به کشور وارد می شود و به نام فرش دستباف افغانی با نصف قیمت فرش دستباف به فروش می رسد تا فرش دستباف خراسانی را به حاشیه ببرند.حالا مهر داغ این قضیه وقتی نمایان می شود که همین فرش های بی کیفیت قاچاق از افغانستان و پاکستان این بار به نام فرش ایرانی به بازارهای جهانی صادر می شود ،صادراتی که بی اعتباری فرش خراسانی را در پی دارد.
در بازار جهانی هم فرش های دستباف هند و چین با ریسکوز بافته می شوند و چون ارزانتر از ایران است اروپا از این ها می خرد و بازار فرش دستباف خراسان رضوی در صادرات هم به حاشیه می رود.
در شرایط فعلی هنر صنعت فرش دستباف خراسان رضوی حال و روز خوشی ندارد به ویژه در حوزه صادرات و ارزآوری نه تنها در شرایط بهینه نیست، بلکه در شرایط هشدار قرار دارد و به دلیل مسائل سیاسی و تحریم‌های ظالمانه همواره متحمل ضرر و زیان شده است و در حال حاضر شاهد سیر نزولی صادرات فرش دستباف هستیم.
وقتی صادرات فرش دستبافت دچار افت شود به تبع آن تولید و اشتغال در این صنعت هم متأثر می‌شود مشکل اصلی فرش دستباف ایران بازار فروش آن است، و لازمه توسعه صادرات فرش ایرانی بهبود قوانین صادراتی، بازاریابی و مارکتینگ است.
به دلیل فاصله بین ارزش دلار و ریال، شرکت ها تمایل بیشتری به صادرات دارند و جذابیت های صادراتی برای آن ها افزایش یافته است؛ امروز صنعت فرش ایران در تحریم جهانی نیست بلکه در خود تحریمی ما قرار گرفته است به طوری که از خانه خودمان گرفته تا محل کار فرش ایران را تحریم کرده ایم.
گرچه تحریم ها هست ولی می توان با رونق بازار داخلی و همچنین به وجود آوردن بازارهای جدید خارجی دوباره نام ایران زمین را به فرش های صادراتی گره بزنیم .
ضرورت تقویت مارکتینگ، اشتغال زایی حرفه ای و ایجاد انقلاب صنعتی در حوزه فرش در کشور باید مورد توجه قرار گیرد ، تولید فرش دستباف به ایجاد اشتغال فراوان در کشور کمک می‌کند و همچنین از ارزش افزوده بالایی در مقایسه با سایر صنایع برخوردار است؛ زیرا با سرمایه اندک ایجاد می‌شود و به تولید یک اثر ماندگار می‌انجامد که علاوه بر جنبه هنری، کالا نیز محسوب می‌شود و قابلیت مصرفی دارد.
البته باید عزمی جزم شود تا جلوی خام فروشی و قاچاق و همچنین واردات بی رویه گرفته شود تا با ظرفیت های موجود در خراسان رضوی دوباره هویت ایرانی و خراسانی فرش را چه در بازارهای داخلی و چه در بازارهای خارجی به دست بگیریم.
گزارشگر: فاطمه غلامی
انتهای پیام// ف.غ