به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، شاخه‌های اکوتوریسم و گردشگری در طبیعت بسیار گسترده و متنوع است، آن قدر که شما با هر نوعی از سبک زندگی مورد علاقه‌تان می‌توانید وارد دنیای آن شوید و خودتان را عضوی از این خانواده بزرگ بدانید. پرنده نگری (bird watching) یکی از این شاخه‌هاست که کمتر به گوش فردی حتی علاقه‌مندان به طبیعت و سفر خورده و برای‌شان آشناست.
امروزه به واسطه آپارتمان‌نشینی و زندگی در شهر‌های شلوغ و پر از دود، تعداد پرندگانی که می‌شناسیم از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رود. پرنده نگری فرصت خوبی است که ضمن گذران هدفمند اوقات فراغت در طبیعت بکر و خلوت بدون ترس از کرونا و ...، از کشف پرندگان زیبا و آواز دل‌انگیزشان لذت ببرید. همچنین حفظ آرامش و سکوت که در حین پرنده‌نگری ضروری است، برای آرامش ذهن و روان و تقویت تمرکز مفید است.
هنگام تجربه این تفریح جذاب و لذت‌بخش، حتی می‌توانید کودکان و نوجوانان را با خود همراه کنید، زیرا برای پرنده‌نگر بودن به اطلاعات حرفه‌ای و قدرت بدنی خاصی احتیاج نیست و ابزار لازم هم به آسانی قابل تهیه است و به جز دوربین، هزینه زیادی هم در بر نخواهد داشت. توجه داشته باشید در پرنده‌نگری سعی بر این است تا گونه‌های مختلف پرنده‌ها شناخته و مکان و روش زندگی آنان بررسی شود. در ضمن دستیابی به این هدف، از دیدن زیبایی‌های طبیعت نیز لذت برده شود. پرونده امروز زندگی سلام درباره این شاخه از اکوتوریسم است، نکات جالبی که به احتمال زیاد تا حالا چیزی درباره‌اش نشنیده‌اید و گفتگو با یک پرنده‌نگر موفق.
تنوع‌زیستی پرندگان در ایران بیشتر از تمام اروپا
تنوع شرایط جغرافیایی و اقلیمی سرزمین‌مان بستر مناسبی برای پرنده‌نگری فراهم کرده است. ایران دارای اقلیم‌های متفاوت خشک و نیمه خشک، بیابان‌های مرکزی، جنگل‌های پرباران و نخلستان‌ها در جنوب است که موجب تنوع زیستی بالای پرندگان شده است. حتی در فصول مهاجرت، پرندگان بومی نقاط دیگر جهان نیز در کشورمان قابل مشاهده هستند. ایران دارای بیش از ۱۰۰ زیستگاه مناسب است، به همین دلیل می‌توان در ایران به اندازه تمام قاره اروپا شاهد حضور گونه‌های فراوانی از پرندگان بود. در ضمن برای تماشای پرندگان می‌توانید همراه تور‌های پرنده‌نگری به زیستگاه طبیعی آن‌ها سفر کنید تا به صورت تخصصی‌تر پا به این عرصه جذاب گذاشته باشید.
منحصر به فردترین زیستگاه‌های پرندگان در ایران
در شمال ایران تالاب میانکاله، شبه جزیره‌ای در جنوب شرقی دریای خزر قرار دارد. این منطقه از زیباترین و بکرترین تالاب‌های جهان است. تالاب میانکاله از سمت یونسکو به عنوان تالاب ذخیره‌گاه طبیعی زیست کره و تالاب فریدونکنار به عنوان تالاب بین‌المللی به ثبت رسیده اند و تحت حفاظت قرار دارند. این مناطق هر ساله در فصل مهاجرت میزبان پرندگان گوناگون بسیاری هستند که امید، آخرین درنای سیبری از آن جمله است. همچنین تالاب چغاخور، رودخانه چشمه کیله و منطقه حفاظت شده تالش از دیگر زیستگاه‌های دیدنی پرندگان بومی و مهاجر در شمال کشور هستند. آذربایجان غربی از جمله غنی‌ترین و منحصر به فردترین زیستگاه‌های پرندگان را در خود دارد. این استان با داشتن ۷۰ تالاب دایمی و فصلی و ۹۰ زیستگاه آبی محل زندگی بیش از ۳۰۰ گونه از پرندگان ایران است. علاوه بر آن سالانه هزاران پرنده مهاجر در این منطقه فرود می‌آیند. تالاب کانی برازان، سلدوز و حسنلو از جمله تالاب‌های آذربایجان غربی است. تالاب کانی برازان نخستین سایت پرنده‌نگری در کشور است که تلسکوپ‌هایی هم برای تماشای پرندگان دارد. همچنین دریاچه‌های ارومیه، زریبار، سیران گولی و اطراف رود ارس از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی پرندگان هستند که گردشگران برای سفر انتخاب می‌کنند.
تالابی که میزبان ۱۵۰ گونه پرنده از اروپا و سیبری است
در جنوب ایران هم، خوزستان اکوسیستم متنوعی از اقلیم‌های متفاوت دارد. تالاب‌ها و رودخانه‌های این استان گونه‌های مختلفی از جانوران و پرندگان را به خود جذب می‌کند. در فصل پاییز و زمستان تالاب شادگان میزبان گونه‌های بسیاری از پرندگان مهاجر است که حدود ۱۵۰ گونه از اروپا، کانادا و سیبری به این منطقه می‌آیند. تالاب‌های هورالعظیم، بامدژ، میانگران و رودخانه‌های آب شور و شیرین با هوای معتدل مقصد تماشایی برای پرنده‌نگرهاست.
پرنده‌نگری نیاز به سفر ندارد
اگر این روز‌ها فرصت و امکان سفر (به خاطر شرایط کرونایی و ...) نداشته باشید، در شهر و محل زندگی خودتان نیز پارک‌های طبیعی، کنار رود‌ها و دریاچه‌ها و لابهلای شاخه درختان در مراتع بیرون شهر مناطقی هستند که سوژه‌های خوب و دیدنی برای پرنده‌نگری دارند.
چه لوازمی همراه ببریم؟
همان‌طور که گفته شد، برای پرنده‌نگر بودن به قدرت بدنی خاصی احتیاج نیست و ابزار لازم نیز به آسانی قابل تهیه است.
دوربین دوچشمی
برای یافتن سوژه‌ها و تماشای آن‌ها به یک دوربین دوچشمی نیاز دارید، زیرا اغلب نمی‌توانید به پرندگان نزدیک شوید یا ممکن است در ارتفاع بالاتری از دید شما قرار داشته باشند. به همین دلیل دوربین دوچشمی یا تلسکوپ از ضروریات پرنده‌نگری محسوب می‌شود. یک دوربین دوچشمی سبک تهیه کنید تا بتوانید در تمام طول مدت پرنده‌نگری از گردن‌تان آویزان کنید. می‌توانید در ابتدا با بودجه کمی یک دوربین دوچشمی ساده تهیه کنید و بعد با توجه به میزان حرفه‌ای شدن در این رشته، سراغ گزینه‌های تخصصی بروید.
کتاب راهنما
زمانی که تصمیم گرفتید به کدام منطقه بروید، قبل از حرکت درباره گونه‌های ساکن آن‌جا تحقیق کنید. همچنین کتاب راهنمای پرندگان منطقه مدنظر را تهیه کنید و همراه داشته باشید. به کمک کتاب راهنما شما مطلع می‌شوید که انتظار حضور کدام گونه‌ها وجود دارد و با بررسی زمان حضور و موقعیت‌تان در منطقه می‌توانید آن‌ها را پیدا کنید. سپس با دیدن پرنده‌ها مشخصات‌شان را با اطلاعات کتاب تطبیق دهید و نام گونه را بشناسید.
دفترچه یادداشت و مداد
با هر بار مشاهده پرندگان و شناختن نام گونه، جزئیات را جایی ثبت کنید. این عمل در تجربه‌های بعدی پرنده‌نگری برای شما مانند راهنما عمل و کمک می‌کند با استناد به نوشته‌ها، مشاهدات‌تان از پرنده‌ها را دسته‌بندی کنید. همچنین می‌توانید با پایه قرار دادن اطلاعات مشاهده پرندگان و یادداشت‌های روزانه برای علاقه‌مندان دیگر گزارشی از سفر‌ها و مشاهدات خود ارائه دهید.
لباس همرنگ یا پوشش استتار
بیشتر پرندگان در صورتی که متوجه حضور شما شوند، آن محل را ترک می‌کنند. اگر رنگ لباس شما با محیط در تضاد و از رنگ‌های تند و شاخص باشد، پرندگان احساس خطر و فرار می‌کنند. رنگ لباس خود را با توجه به محیطی که برای پرنده‌نگری رفته‌اید و طبیعت اطراف‌تان انتخاب کنید. همچنین می‌توانید لباس‌های مخصوص استتار با فرم مخصوص تهیه کنید که رنگ‌شان با ترکیب شاخ و برگ محیط‌های طبیعی مخلوط می‌شود و به شما اجازه می‌دهد بدون برهم خوردن آرامش به فعالیت خود ادامه دهید.
کفش مناسب، کلاه آفتابگیر، عینک آفتابی، خوراکی مقوی، چراغ قوه و پاوربانک از دیگر ملزومات سفر‌های پرنده‌نگری است.
اشتباهات نابخشودنی در پرنده‌نگری
به هیچ وجه برای عکاسی، پرندگان را تعقیب نکنید و به لانه آن‌ها نزدیک نشوید. اشتیاق شما برای مشاهده دقیق‌تر پرنده‌ای که در نزدیکی شماست، طبیعی است، اما این کار به آن‌ها استرس وارد می‌کند و انواع مشکلات را برای آن‌ها ایجاد خواهد کرد. مثلا ممکن است با وحشت بیش از حد از لانه و جوجه‌ها دور شوند وگاهی هم پرندگان مهاجری که قبلا هزاران کیلومتر پرواز کرده و فرود آمده‌اند، به استراحت و تغذیه در آرامش نیاز دارند.
سکوت را رعایت نمی‌کنید
تلفن همراه‌تان را در حالت پرواز قرار دهید تا صدای بلند و ناگهانی آن آرامش طبیعت و پرندگان را برهم نزند. مراقب باشید فعالیت‌های شما در زمان جابه‌جایی و صحبت با همراهان نیز موجب ایجاد سروصدا نشود. از پخش کردن صدای ضبط شده پرندگان و دیگر آوا‌های طبیعی خودداری کنید. فریب پرندگان با صدای مصنوعی آن‌ها را آزار می‌دهد و به مدت طولانی عصبی و سردرگم می‌کند.
به قوانین احترام نمی‌گذارید
اگر منطقه مد نظر شما از مناطق حفاظت شده است، قبل از حضور مجوز‌های لازم را از سازمان محیط‌زیست دریافت کنید و در زمان حضور از اجرای قوانین آن محل سرپیچی نکنید. همچنین درصورت مشاهده مورد خاصی از تلف شدن موجودات یا حضور شکارچیان غیرمجاز به نهاد‌های محیط زیستی منطقه اطلاع دهید.
حواس‌تان به محافظت از طبیعت نیست
حافظ طبیعت باشید و با احتیاط عبور و مرور کنید. در مناطق پوشیده از گیاهان اگر از قبل رد پا یا مسیری وجود دارد، از همان جا عبور کنید تا به پوشش گیاهی آسیب وارد نشود و وضعیت منطقه تا جای ممکن بکر باقی بماند. از شکستن شاخه‌ها و کندن بوته‌هایی که سر راه قرار دارند، پرهیز کنید. در صورت برافروختن آتش در منطقه طبیعی، از خاموش شدن کامل در هنگام ترک مطمئن شوید تا بعد‌ها موجب آتش‌سوزی نشود.
زباله‌هایتان را دفن نمی‌کنی
زباله‌تر و پسماند باقی‌مانده از غذا و میوه را در طبیعت رها نکنید یا در عمق مناسب دفن کنید. بطری خالی و زباله‌های خشک دیگر را همراه خود از منطقه خارج کنید تا باعث خطر برای سلامت پرندگان نشود.
از کودکی مجذوب پرنده‌ها شدم
گفتگو با «علی علی‌اسلام»، پرنده‌نگر و تورلیدری که موفق به عکاسی از ۲ گونه جدید پرندگان برای اولین بار در ایران شده است.
«علی علی اسلام» یکی از پرندهنگرهای باتجربه و موفق ایرانی است که سال‌هاست در این زمینه به عنوان تورلیدر فعالیت دارد. او تاکنون راهنمای گردشگر‌های بسیاری از کشور‌های مختلف جهان بوده است که برای پرنده‌نگری به ایران سفر کرده‌اند. سفر‌های مداوم پرنده‌نگری برای او ارمغان جالبی داشته است و مثلا «علی اسلام» در جنوب ایران نزدیکی لیردف، موفق به مشاهده پی‌در‌پی دو گونه جدید برای اولین بار در ایران شده است. در گفت‌و‌گویی با او خواستیم که به سوال‌هایمان جواب بدهد.
بیشتر بخوانید
از چه زمانی پرنده‌نگری را آغاز کردید و اولین تجربه‌ای که شما را به این حیطه علاقه‌مند کرد، چه بود؟
مسیر زندگی من در پرنده نگری شاید کمی متفاوت از دیگران در این زمینه باشد. در زمان کودکی با خانواده به شمال ایران مهاجرت کردیم. آن جا خانه‌ای که ما در آن زندگی می‌کردیم، دقیقا در کنار جنگل بود و اصلی‌ترین بازی دوران کودکی من کشف و شناخت طبیعت بود. جالب‌ترین بخش هم برای من زندگی پرنده‌ها بود که همیشه شاهد حضورشان بودم و آوازشان را می‌شنیدم. امکان ندارد شما در طبیعت باشید و پرنده‌ها توجه‌تان را جلب نکنند. پرنده‌نگری از همان سن برای من شروع شد و هر زمان تنهایی یا همراه دوستانم به طبیعت می‌رفتم، مجذوب پرندگان می‌شدم. کم کم پرنده‌ها را شناختم و یادگرفتم مثلا وقتی صدایی در لابهلای بوته‌های تمشک به گوشم می‌رسد احتمال این که یک توکای معمولی آن جا باشد بیشتر است تا این که یک گراز.
رکورد بین پرنده‌نگر‌ها چه معنایی دارد و چطور محاسبه می‌شود؟
اگر شما در پی دیدن گونه‌های گربه‌سانان باشید کار سخت و زمان‌بری نیست، اما در باره پرندگان ماجرا فرق می‌کند. تنها در ایران بیش از ۵۵۰ گونه پرنده وجود دارد. دیدن تمام این گونه‌ها کار آسانی نیست و در مدت کوتاه امکان ندارد بتوانید همه‌شان را ببینید. این گونه‌ها برحسب اقلیم‌های مختلف تکامل یافته‌اند و در مناطق و شرایط مختلفی از هم دیده می‌شوند. رکورد بین پرنده‌نگر‌ها به معنای دیدن یک گونه برای اولین بار هست. وقتی پرنده‌نگر‌ها گونه‌ای را که تا قبل از آن مشاهده نکرده بودند برای اولین بار ببینند، در واقع آن گونه را رکورد کرده‌اند و به رقم رکوردشان که یک لغت معمول بین پرنده‌نگرهاست، اضافه می‌شود. البته رکورد را به معنای مشاهده یک گونه در جا‌های مختلف یک اقلیم یا جغرافیا هم می‌توان تفسیر کرد. با این حال به نظر من پیدا کردن شناخت بیشتر از طبیعت و پرندگان و لذت بردن از این فعالیت ارزشمندتر است تا پر کردن فهرست رکورد و تیک زدن نام گونه‌ها.
در هنگام مشاهده پرنده‌های مختلف با دقت در چه ویژگی‌هایی می‌توانیم پرنده را بشناسیم؟
هر پرنده از لحاظ ریخت شناسی متفاوت از گونه دیگر است مثلا رنگ پرها، اندازه دم، شکل منقار و اجزای بدن در هر گونه‌ای فرق دارد. همچنین باید دقت کنید چطور پرواز می‌کند؟ آواز و صدای هشداری پرنده چگونه است؟ افراد باتجربه در پرنده‌نگری به رفتارشناسی پرندگان نیز تسلط می‌یابند. علاوه بر آن توجه به ویژگی‌های محیط و زمان حضور در منطقه هم به شما کمک می‌کند. در نظر بگیرید پرنده را در اقلیم سردسیر می‌بینید یا گرمسیر؟ آیا در مناطق مرتفع کوهستانی هست یا نزدیک زمین و جلگه دشتی؟ آیا در جنگل زندگی می‌کند یا در کویر؟ و .... با این اطلاعات، خیلی راحت‌تر می‌شود گونه پرنده را تشخیص داد.
پرنده‌نگری و فعالیت پرنده‌نگر‌ها در ایران با کشور‌های دیگر چه تفاوتی دارد؟
پرنده‌نگری در ایران یک فعالیت و تفریح بسیار نوپاست و افرادی که بالای ۱۵-۲۰ سال در پرنده‌نگری مشغول باشند بسیار کم هستند. اما در خارج از ایران به خصوص کشور‌های اروپا و آمریکای شمالی بعضی افراد بدون دغدغه مسائل مالی به سرگرمی‌ها و فعالیت‌های جانبی می‌پردازند. پرنده‌نگری هم از جمله شاخه‌های پرطرفدار در این کشورهاست که جایگاه قابل توجهی دارند. به علت وجود آمار بالای پرنده‌نگری در این کشور‌ها و تجربه زیادی که از سال‌های دراز دارند، پرنده‌نگری با روش‌های صحیح‌تری سامان دهی شده است، اما در ایران تعداد پرنده‌نگر‌ها و عمر فعالیت این شاخه کوتاه است و بسیار کم تجربه هستیم. به‌همین دلیل حتی می‌توانم بگویم راه‌های اشتباه هم در مسیر فعالیت پرنده‌نگری وجود دارد.
برای افرادی که با خواندن این مطلب به پرنده‌نگری علاقه‌مند شدند و تصمیم دارند وارد این حوزه شوند، چه توصیه‌ای دارید؟
توصیه می‌کنم در این مسیر به تدریج پیش بروند و ابتدا طبیعت را خوب بشناسند. شناخت طبیعت به اندازه شناخت پرنده‌ها در سبک زندگی پرنده‌نگر‌ها اهمیت دارد. متاسفانه اغلب کمتر به این موضوع توجه می‌شود، چون زمانی که سرگرمی جدیدی معرفی می‌شود بیشتر مخاطبان جذب هیجان‌انگیزترین قسمت آن می‌شوند. مثلا در پرنده‌نگری مشاهده گونه‌های جدید و رکورد کردن جذاب است، اما متمرکز شدن روی این جنبه و اکتفا به آن می‌تواند شما را از تبدیل شدن به یک پرنده‌نگر خوب بازدارد. برای این که پرنده‌نگر خوب باشید این مسیر نیازمند سفر زیاد و شناخت بسیار خوب از اجزای مختلف طبیعت است. با شناخت درست طبیعت و توجه به اقلیم و آب و هوا و ارتفاع و ... شما پرنده‌نگر بهتری خواهید شد. هر چند کسب این تجارب ۱۰ سال طول بکشد، زیرا تجربه شناخت پرنده مقوله پیچیده‌ای است که به مرور زمان به دست می‌آید.
منبع: روزنامه خراسان
انتهای پیام/