به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، توسعه پایدار جزایر خلیج فارس و موانع و راه های تحقق این موضوع چندی است که با تاکید مجدد رهبر انقلاب به سردار علیرضا تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران مبنی بر ایجاد زیرساخت های مسکونی برای سکونت مردم رنگ و بوی جدی تری به خود گرفته است. به همین دلیل به سراغ امیر سرتیپ دوم ستاد مجید فخری رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رفتیم تا چند و چون توسعه پایدار جزایر از آغاز این طرح و فواید و مضرات آن را از رئیس این سازمان جویا شویم.
متن زیر حاصل گفت‌وگوی باشگاه خبرنگاران جوان با امیر سرتیپ فخری در خصوص توسعه پایدار و مسکونی کردن جزایر ایرانی خلیج فارس است.
باشگاه خبرنگاران جوان: با توجه به فرمان مقام معظم رهبری هدف و ضرورت مسکونی کردن جزایر خلیج فارس چیست؟
فخری: به این موضوع از چند منظر می‌توان نگاه کرد، از بعد راهبردی و استراتژیک جزایر ما در لبه مرز‌های ایران قرار دارند و از این منظر در حوزه راهبردی کشور باید به آن‌ها پرداخته شود. پس لازم است تا با توجه به استراتژی دفاعی کشور که دفاع مردمی است، جمعیتی از مردم کشورمان هم در این جزایر ساکن شوند.
از منظر دیگر هم استقرار مردم در جزایر در تمام دنیا موجب کاهش آسیب پذیری‌های استراتژیک می‌شود. این جزایر سال‌ها مورد استفاده بخشی از مردم ما بوده، اما از پتانسیل آن‌ها به طور کامل بهره برداری نشده است؛ پس لازم است تا برای بهره برداری کامل از این جزایر که به نوعی برخی از آن‌ها هم ناشناخته مانده است مردم در آن جزایر مستقر شوند.
از بُعد اقتصادی هم باید به این نکته توجه کنیم که این بخش از کشور ما در استراتژیک‌ترین منطقه دنیا قرار دارد و ما باید بهره مندی لازم را از این منطقه داشته باشیم. بنابراین فعال کردن پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های نهفته هم از ابعاد مهم این موضوع است.
از بُعد اجتماعی و فرهنگی هم کاهش بیکاری، فقر و محرومیت یکی از اهدافی است که به دنبال این موضوع می‌آید. توزیع مناسب جمعیت در کشور ما به شکل صحیح انجام نشده و جمعیت در برخی از مناطق کشور به صورت انبوه مستقر شده‌اند که لازم است با توجه به سیاست‌هایی که نظام دارد مقداری از پراکندکی جمعیت را به سواحل و به ویژه جزایر خلیج فارس منتقل کنیم.
باشگاه خبرنگاران جوان: آیا همه جزایر ایرانی ظرفیت مسکونی شدن دارند؟
فخری: باید به این نکته توجه کرد که همه جزایر ظرفیت مسکونی شدن ندارند و باید با بررسی های کارشناسی ظرفیت ها، اولویت بندی و کارکرد هر جزیره را مشخص کرد. به طور مثال برخی جزایر مانند قشم با کم ترین سرمایه گذاری می توانند جمعیت زیادی را در خود اسکان بدهند، برخی دیگر فقط برای ژئوتوریسم (گردشگری جغرافیایی) و برخی هم مناسب گردشگری در فصول خاصی از سال هستند.
باشگاه خبرنگاران جوان: الزامات مسکونی کردن جزایر ایرانی مانند ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج فارس چیست؟
فخری: اگر به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نگاه بیاندازیم، آن‌ها در حال ساخت جزایر مسکونی مصنوعی با صرف میلیارد‌ها دلار هزینه هستند؛ یعنی برای اینکه بتوانند از این عرصه مهم و ذخیره ارزشمند در خلیج فارس استفاده کنند، در حال صرف هزینه‌های بالا هستند. در حالی که ما جزایر طبیعی داریم که استعداد بسیار زیادی را در خود ذخیره کرده‌اند؛ بنابراین منطقی است که ما به فکر توسعه جزایر به ویژه مسکونی کردن آن‌ها باشیم.
اتفاقاً جزایری که شما اشاره کردید از جمله جزایری هستند که سیل جمعیت پذیری خوبی دارند. یعنی نسبت وسعت به جمعیت و سایر مولفه‌های لازم را دارند و به لحاظ بُعد مسافت تا سرزمین اصلی وضعیت مناسبی دارند. اما تاکنون آن طور که باید و شاید به آن‌ها توجه نشده، ولی اکنون بررسی‌های مناسب در دست انجام است که به مسکونی شدن این جزایر کمک خواهد کرد. از سال ۹۳ که مقام معظم رهبری سفری را برای رونمایی از ناو جماران به بندرعباس انجام دادند، دستورات اکیدی برای توسعه سواحل مکران و افزایش جمعیت در سواحل و جزایر داشتند. بنابراین از آن موقع تاکنون مطالعات بسیار خوبی توسط مراکز مهمی همچون وزارت کشور و استانداری‌های ساحلی ما برای تحقق این موضوع انجام شده است. این مطالعات در سال ۹۶ به نتیجه رسید و مصوبات آن ابلاغ شد و کار‌های اجرایی آن هم توسط بخش‌هایی از دستگاه‌ها در حال اجراست.
باشگاه خبرنگاران جوان: آیا برای مسکونی کردن جزایر خلیج فارس برنامه و طرح مشخصی وجود دارد؟
فخری: ما از نظر اسناد بالادستی، اسناد خوب و مهمی در ارکان نظام داریم. بند ۱۰ سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری، فرمایشات فرمانده کل قوا در بندرعباس در سال ۹۳، سند چشم انداز ۲۰ ساله نظام جمهوری اسلامی ایران اقتصادی بند ۴۴ به این موضوع اشاره می‌کند. سند ملی آمایش سرزمین جمهوری اسلامی ایران در بند‌های ۵ و ۱۳ به موضوع اشاره کرده است. ماده ۲۰۳ قانون برنامه پنجم توسعه کشور، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با محوریت توسعه اقتصاد دریایی در جنوب کشور به ویژه سواحل مکران که محور اصلی برنامه ششم توسعه محسوب می‌شود، مصوبات سفر‌های استانی رئیس جمهور، مصوبات ستاد توسعه سواحل مکران، برنامه‌های ساماندهی سواحل بنادر و جزایر وزارت کشور همه و همه به دنبال نتیجه رسیدن همین موضوع هستند.
آخرین سند هم سند توسعه پایدار جزایر نام دارد که در استانداری هرمزگان و در سال ۱۳۹۶ برای ۱۴ جزیره تصویب شده است. در این سند برای بسیاری از دستگاه‌های اجرایی تکالیف مشخصی تعیین شده و ما از بهمن ۹۶ عملاً وارد فاز اجرایی برای توسعه بنادر و جزایر شده‌ایم.
باشگاه خبرنگاران جوان: موضوع مهم بعدی که در حوزه مسکونی کردن جزایر باید به آن توجه کرد، اقتصاد دریامحور و راهکارهای توسعه آن است. چه الزامات و یا موانعی در راه توسعه اقتصاد دریامحور وجود دارد؟
فخری: این موضوع یک بُعد تاریخی دارد. تاریخ و فرهنگ ما نشان می‌دهد که ما خیلی مردم دریایی نبوده‌ایم. مقام معظم رهبری هم چندین بار این موضوع را مطرح کردند که ما در تاریخ خود هنگامی که به دریا رسیده ایم، متوقف شده ایم. در واقع ما فقط در مقاطع کوچکی در تاریخ کشورمان به اقتصاد دریا و دریانوردی توجه داشته‌ایم. در واقع اگر شما با مطالعه و بررسی مشاهده می‌کنید، کشور‌هایی مانند هلند و پرتغال که مناطق ساحلی آن‌ها از مناطق ساحلی ایران کم تر است، در طول تاریخ از کشورهای خود به سوی هند و حتی سواحل ما آماده‌اند و سواحل ایران را اشغال کرده‌اند تا علاوه بر سواحل خود از سواحل ما نیز استفاده کنند؛ بنابراین ما با این طول ساحل در خلیج فارس و دریای عمان آن طور که شایسته موقعیت ایران است در دریا حضور نداشته‌ایم.
ما با بررسی آمار‌های پراکندگی جمعیت در جهان مشاهده می‌کنیم که ۴۰ درصد جمعیت دنیا در محدوده ۱۰۰ کیلومتری سواحل سکونت دارند. از طرفی هم ۶۰ درصد بزرگترین شهر‌های دنیا در سواحل و یا نزدیک سواحل قرار دارند. یعنی ۸ شهر از ۱۰ شهر بزرگ دنیا ساحلی هستند، در حالی که جمعیت ساکن در نوار ۱۰۰ کیلومتری ساحل شمالی و جنوبی ایران در حدود ۱۷ میلیون نفر هستند که معادل ۲۰ درصد از جمعیت ایران است. این آمار‌ها نشان می‌دهد که فعالیت‌های ما نسبت به آمار‌های جهانی فاصله دارد و جمعیتی که باید در سواحل ساکن شوند، در آن جا اسکان ندارند.
بیشتر کشورهای توسعه یافته دنیا کشور‌هایی هستند که به ساحل و دریا دسترسی دارند. پتانسیل جمهوری اسلامی ایران نیز در این حوزه بسیار قوی است و باید به این موضوع توجه جدی داشته باشیم. البته در سال‌های اخیر گام‌ها و اقدامات مناسبی در این خصوص آغاز شده و به تصمیمات مناسبی در این زمینه منجر شده و امیدواریم که در آینده هم بخش عمده‌ای از اقتصاد ما به سوی اقتصاد دریامحور رفته باشد.
بیشتر کشورهای توسعه یافته دنیا کشور‌هایی هستند که به ساحل و دریا دسترسی دارند. پتانسیل جمهوری اسلامی ایران نیز در این حوزه بسیار قوی است و مسئولان امر هم باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند. البته در سال‌های اخیر گام‌ها و اقدامات مناسبی در این خصوص آغاز شده که منجر شد تا تصمیمات مناسبی در این زمینه اتخاذ شود و من هم امیدوارم که در آینده هم بخش عمده‌ای از اقتصاد ما به سوی اقتصاد دریامحور رفته باشد.
باشگاه خبرنگاران جوان: تاکنون چه راهکارهایی برای مسکونی کردن جزایر پیش بینی شده است؟
فخری: اگر بخواهیم این موضوع را به صورت ریشه‌ای بررسی کنیم باید به مقوله فرهنگ سازی بپردازیم که بخشی از آن بر عهده رسانه‌هاست. مردم ساکن در سواحل و جزایر باید به این دیدگاه برسند که توسعه سواحل و جزایر موجب رونق اقتصادی و توانمندشدن آن‌ها و برخورداری از امکانات بیشتر می‌شود. از سوی دیگر این گفتمان سازی باید برای بخش داخلی کشور به ویژه شرکت‌ها و سرمایه گذاران بخش خصوصی انجام شود تا آن‌ها را ترغیب کند که در سواحل و جزایر خلیج فارس سرمایه‌گذاری کنند. البته با توجه به زیرساخت‌ها، امکانات و پتانسیل طبیعی که می‌تواند در آنجا وجود داشته باشد. بنابراین مردم محور کردن توسعه جزایر یکی از نکات اصلی این موضوع است که در اصل ۴۴ قانون اساسی هم به آن توجه شده است.
باید به این نکته هم توجه کرد که الگوبرداری از بسیاری از کشورهای دیگر در دنیا که با مساحت‌های کم تر از جزایر ما، اقتصاد‌های شکوفا‌تر و پویاتری دارند می‌تواند در کشور ما هم چنین توسعه ای را محقق کند. البته این مهم باید به صورتی انجام شود که ضمن مشارکت مردم و بخش خصوصی، با توجه به حفظ محیط زیست و در نظر گرفتن نکاتی همچون توان جمعیت پذیری جزایر و اینکه در قالب یک طرح کلی متوازن و مشارکتی، آن را طراحی و توسعه را عملیاتی کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان: نگاه کشورهای فرامنطقه ای که در خلیج فارس حضور دارند به موضوع مسکونی کردن جزایر چگونه است؟
فخری: کشورهای فرا منطقه به این موضوع نگاه‌های متفاوتی دارند، اما اگر از منظر غرب به سرکردگی آمریکا به این موضوع نگاه کنیم و با وجود اینکه آن‌ها پیوسته در حال تحلیل مسائل جمهوری اسلامی ایران هستند؛ به این نتیجه می‌رسیم که آن‌ها هر گونه توسعه و پیشرفت ما را بر نمی‌تابند؛ بنابراین توسعه جزایر و اسکان مردم در آن‌ها که موجب پیشرفت و آبادانی کشور‌ها می‌شود و اقتصاد دریا محور را ارتقا می‌دهد که یکی از جنبه های آن بهره‌برداری از منابع خدادادی کشور ماست هیچ گاه برای آن‌ها خوشایند نیست. به همین دلیل هم تلاش می‌کنند تا به هر وسیله‌ای از جمله استفاده از رسانه‌ها تلاش کنند تا این موضوع را به صورت یک موضوع منفی جلوه دهند.
از طرفی ما در خلیج فارس با کشورهای حاشیه خلیج فارس رقابت داریم و آن‌ها هم حتماً به این موضوع به یک موضوع مشتاقانه نگاه نمی‌کنند. یعنی عواملی مانند جذب سرمایه خارجی که با تمرکز در آن‌ها موجب شود تا آن‌ها روز به روز پیشرفت کنند را می‌پذیرند و از آن نیز استقبال می‌کنند. اما هر چه این سرمایه‌ها به سمت سواحل و جزایر ما سرازیر شود، حتماً با آن به صورت یک موضوع منفی برخورد می‌کنند و از این موضوع خوشحال نخواهند شد. البته این نگاه در سایر کشور‌ها مثل چین، هند و پاکستان و شرق آسیا متفاوت است و آن ها موضعی مخالفی به این موضوع ندارند و حتی می‌توانند در مسکونی کردن جزایر مشوق ما هم باشند.
باشگاه خبرنگاران جوان: امیر لطفاً درباره جزئیات اقدامات انجام شده درباره مسکونی کردن جزایر خلیج‌فارس بیشتر توضیح دهید.
فخری: برنامه مهمی تحت عنوان سند توسعه پایدار جزایر مصوب سال ۱۳۹۶ برای ۱۴ جزیره مهم ما که بیشتر آن ها در استان هرمزگان واقع شده‌اند تدوین و اقدامات اجرایی آن‌ها نیز اجرایی شده است. این برنامه یک برنامه طراحی شده و منظم بر اساس توسعه متوازن و متعادل جزایر است. در این حوزه نهادهایی مانند بنیاد مستضعفان، بنیاد علوی و بنیاد برکت ورود کردند و برنامه های توسعه ای را هم در دست اجرا دارند. بنیاد علوی در جزیره لارک فعالیت خود را آغاز کرده و در آن جزیره ۲۹ برنامه اجرایی را طراحی کرده است که تعدادی از آن‌ها اجرا شده و تعدادی هم در دست اجراست. بنیاد برکت هم فعالیت‌های خود را در جزیره هرمز آغاز کرده که ۹۷ پروژه را در آنجا تعریف کردند که بخشی از پروژه‌ها عملیاتی شده و بخشی را هم در دستور کار قرار دارند.
باشگاه خبرنگاران جوان: با توجه به اینکه نیروهای مسلح در سال‌های اخیر در حوزه‌های مهم مردم یاری هم حضور پیدا کردند و حتی به دستگاه‌های دولتی هم آمدند و یا با فرمان رهبر انقلاب به نیروهای مسلح دستور دادند تا به مردم کمک کنند؛ می توانند چه نقشی در توسعه جزایر و مسکونی کردن آن ها داشته باشند؟
فخری: مقام معظم رهبری می‌فرمایند سرمایه گذاری در یک کشور در بستر امنیت فراهم می‌شود و امنیت کلیدی‌ترین موضوع و به عنوان زمینه‌ساز و بسترساز مولفه‌های توسعه است. نیروهای مسلح از سال‌های دور و در شرایطی که کم ترین امکانات در جزایر وجود نداشته برای حفظ کیان اسلامی در این جزایر مستقر شده‌اند و زیرساختی را هم ایجاد کردند و آمادگی همکاری با بخش دولتی و خصوصی را هم دارند و از توسعه جزایر حمایت می‌کنند، زیرا توسعه جزایر به نیروهای مسلح هم کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری ماموریت خود را انجام دهند.
مهدی طلوع‌وند
انتهای پیام/