از همین رو با یکی از شخصیت‌های سیاسی در این باره گفت‌وگو کردیم تا علت این امر را از زبان او جویا شویم.
محمدعلی الفت پور تحلیلگر مسائل سیاسی فردی است که به سراغ او رفته و در این باره با او به گفت‌وگو پرداختیم.
باشگاه خبرنگاران جوان: با عرض سلام و احترام؛به عنوان سوال اول نقش و کارکرد امروز احزاب را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
الفت‌پور: ما در کشورمان حزب‌های بسیاری داریم که فرایند قانونی خود را طی کرده‌اند؛ برخی از تشکل‌ها هم با یکدیگر ترکیب شده و حزب را تشکیل داده‌اند، اما باید دید که چه تعداد از آنها واقعا کارکرد حزبی خود را حفظ کرده‌اند؛ بنابراین موضوع اصلی بحث بر سر این مسئله است.
البته قانون برای احزاب یک سری شاخصه‌هایی را تعیین کرده که امروز هم بسیاری از احزاب ما این شاخص‌ها را داشته و تبدیل به حزب شدند، اما باید دید که این‌ها همان کارکرد حزبی که در سایر کشورها وجود داشته را دارند یا خیر؟ اختلاف نظرهایی هم در این زمینه وجود دارد، مثلا برخی معتقدند که کارکرد همان است، اما ما معتقدیم اینکه مردم ما احزاب را صرفا به عنوان یک کنش سیاسی، جناحی و باندی متمرکز در دوره انتخابات می‌شناسند یعنی حزب نتوانسته وظیفه اصلی خود را در جامعه انجام دهد.
اینکه چرا امروز احزاب سیاسی آنطور که باید و شاید کنش سیاسی نداشته یا فعالیت‌هایی که دارند به مثابه یک امر دقیق کارشناسی شده و مستمر نیست به نظرم به این سبب است که ما هم در قانون و هم در عرف سیاسی‌مان به حزب به عنوان یک امر حداقلی نگاه کردیم و این نگاه و این فرهنگ سیاسی ماست که بسیاری از نخبگان و فعالان سیاسی ما صرفا در زمان انتخابات به یاد کار تیمی می‌افتند.
کار تیمی در ایران یک مقدار سخت است، به خصوص اگر این کار تیمی در فضای سیاسی باشد سخت‌تر هم خواهد شد برای همین هم تمام فعالان سیاسی در تلاش هستند تا این فعالیت سیاسی خود را خارج از رویه‌های حزبی انجام دهند، زیرا چهار چوب‌های آن کم تر است، ولی اگر بخواهند وارد یک تشکیلات شوند باید استاندارد‌ها و معیار‌های تشکیلات را بپذیرند؛ از همین رو معتقدم که ما در حوزه سیاسی باید فرهنگ سازی دقیق تری کنیم؛ علاوه بر این ما از نظر فرآیندی به احزاب نقش ندادیم؛ به بیانی دیگر فارغ از اینکه ما چه کنش‌هایی انجام می‌دهیم باید از خود بپرسیم که آیا ما در فضای سیاسی خود به احزاب نقش دادیم یا اینکه صرفا خودشان مستقل و خارج از استاندارد‌ها و رویه‌هایی که وجود دارد نقش آفرینی می‌کنند؟
ناگفته نماند که ما قانون خاصی هم برای احزاب در کشور نداریم و صرفا یک کمیسیون ماده ۱۰ احزاب داریم که آن هم برای تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌هاست؛ موضوعی که به گونه‌ای در قانون درج شده که در نهایت تصمیم گیرنده این امر هم کمیسیون ماده ۱۰ احزاب نیست و خود وزارت کشور درباره اجتماعات تصمیم می‌گیرد؛ البته این حرکت رو به جلویی است که این قانون تصویب شد و این کمیسیون شکل گرفت تا بتواند درباره برگزاری راهپیمایی‌ها نظر دهد، اما متاسفانه بازهم این اتفاق نیفتاده و جلوی این ظرفیت سیاسی که احزاب بتوانند خارج از کنش‌های سیاسی فعالیت دیگری داشته باشند گرفته شد.
به قانون احزاب که نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که به درستی از این ظرفیت استفاده نشده و ما باید یک بهایی را بپردازیم تا بهانه‌ای برای حضور احزاب در جامعه وجود داشته باشد، اما ما در حوزه قانونی بهایی برای این امر پرداخت نکردیم و الان حزب صرفا به مثابه یک فهرست نویس یا کنشگر انتخاباتی است و به غیر از کمیسیون ماده ۱۰ قانون احزاب جایگاه دیگری برای احزاب قائل نشدیم که حالا بخواهیم از آنها بپرسیم برای کشور چه کارکردند؛ بنابراین ما باید در ابتدا به حوزه‌های نظری خودمان نگاهی بیاندازیم، فعالیت احزاب را در چهارچوب قانونی مشخص کنیم و سپس بخواهیم که نقش آفرینی کنند، اما هنوز برای آن چهار چوبی مشخص نکردیم.
باشگاه خبرنگاران جوان: چرا تا به حال برای احزاب چهارچوبی مشخص نشده است؟
الفت‌پور: انگار یک ترسی در چهارچوب سیاسی کشور برای اینکه احزاب بخواهند فعالیت حزبی انجام دهند وجود دارد؛ البته من فعالیت حزبی را فارغ از فعالیت قومی ، قبیله‌ای و محفلی دانسته و آن را به مثابه یک فعالیت خبرگانی برای حل مسائل کشور می‌دانم؛ یعنی یک حزب باید به مثابه این عمل کند که جمعی از نخبگان را حول محور حل مسائل و مشکلات کشور جمع کند و این حزب در طول سال‌ها کارکرد مناسبی خواهد داشت، یعنی احزاب باید فارغ از اینکه چه کسی بر مسند قدرت نشسته برنامه‌های خود را دنبال کند و حتی اگر کاندیدای مطلوب او هم در مسند قدرت هم قرار نگرفت این حزب همچنان کار خود را انجام می‌دهد.
الان متاسفانه فقط یک کاریکاتور از برنامه‌ها وجود دارد که در فصل انتخابات از آنها رونمایی می‌شود و معمولا پشتوانه خیلی جدی ندارد؛ پس نتیجه این می‌شود که الان احزاب درخواست پاسخ گویی از مسئولان کشور ندارند و حزب در ایران به مثابه محفلی برای کسب قدرت است نه دوران پس از قدرت، زیرا پس از قدرت معمولا احزاب برنامه‌ای ندارند که در صورت شکست بتوانند همچنان آن برنامه‌ها را پیاده کنند.
پس در ابتدا موضوع ناکارآمدی ما در قرار گرفتن احزاب در فرایند قانونی مسئله است و دوم هم اینکه احزاب جایگاه نخبگانی و حل مسئله در کشور ندارند و انگار جایگاه اصلی شان صرفا حل مسائل باندی، فردی و محفلی است. امروز احزابی وجود دارند که تعدادشان زیاد است و بر اساس مجوز قانونی در حال فعالیت هستند و هیچ برنامه‌ای هم برای حل مشکلات کشور ندارند، در حالی که اگر فعالیت احزاب بر حل مسائل کشور متمرکز باشد افراد دیگری در این جایگاه قرار خواهند گرفت.
باشگاه خبرنگاران جوان: به همین خاطر امروز شاهدیم که افرادی برای قرار گرفتن در یک لیست انتخاباتی خاص حاضر به پرداخت هزینه هستند؟
الفت‌پور: بله این مسئله در اصل به همین سبب است، زیرا کسانی می‌توانند در احزاب فصلی قرار بگیرند که یا متمکن بوده و یا ارتباط دارند، به همین سبب شاهد بودیم که زمانی کرسی‌های شورای شهر در یک شهر خرید و فروش می‌شد؛ این موضوع مصداقی برای این امر است که در احزاب برنامه‌ای برای اداره کشور وجود ندارد، زیرا اگر شما بخواهید یک برنامه‌ای را جلو ببرید قطعا سراغ افراد لایق خواهید رفت که توان پیشبرد اهداف شما را دارند، اما وقتی برنامه‌ای وجود ندارد شاهدیم که این کرسی‌ها هم بر اساس ارقام مالی و ارتباطات جا به جا می‌شوند. این امر حاصل خطای راهبردی است که در فضای سیاسی ما وجود دارد و یک بخشی هم به سبب اشتباه مردم است، زیرا مردم وقتی مطالبه‌ای برای برنامه ندارند احزاب هم به خود اجازه می‌دهند به سراغ نگاه‌های محفلی و مالی و حمایت‌هایی از این جنس بروند؛ بنابراین این فرهنگ باید اصلاح شود.
باشگاه خبرنگاران جوان: وظیفه مردم در این میان چیست؟
الفت‌پور: مردم هم باید احزابی را به رسمیت شناخته، از آن حمایت کنند و به آن رای دهند که برنامه داشته باشد، زیرا الان فصل منازعات سیاسی در کشور گذشته و ما باید به دنبال افرادی برویم که برنامه عملی برای اداره کشور ارائه دهند، پس حزبی که بتواند برای اداره کشور راهکار‌های جامع و کابردی را مشخص کند برای اداره کشور رسمیت دارد، اما حزبی که زیبا حرف می‌زند، ویترین قشنگی دارد و آدم‌هایی از آن حمایت می‌کنند که به سبب محبوبیت ممکن است برای برخی از احزاب جلب توجه کنند؛ نمی‌توانند کارکرد مناسبی داشته باشند، بنابراین وقتی مردم به دنبال ارائه برنامه نیستند، احزاب هم به دنبال کسب قدرت از طریقی هستند که آسان‌تر است.
پس در ابتدا باید فرهنگ اصلاح شده و مردم مطالبه گری از احزاب را دنبال کنند؛ به این صورت خود حزب به سمت پالایش خود می‌رود.
البته معتقدم که هر چقدر زمان بیشتر می‌گذرد بیشتر به این هدف نزدیک می‌شویم و دوران این قبیل گفتار درمانی‌ها تمام شده و مردم به سمت افرادی می‌روند که احساس کنند کاری برایشان انجام خواهند داد، چون کشور در جایی قرار دارد که ضریب خطا نداشته و احزاب باید برنامه ارائه کنند؛ علاوه بر این مردم توجه می‌کنند که هر حزب با چه افرادی جلو می‌آید و این افراد تا چه میزان قادر به ارائه برنامه خواهند بود.
باشگاه خبرنگاران جوان: کارکرد احزاب در جامعه ما در مقایسه با سایر کشورها چگونه است؟
الفت‌پور: جایگاه احزاب داخل ایران را نباید با سایر کشورها مقایسه کرد، زیرا ما در دوران قبل از انقلاب یک دوره استضعافی داشتیم که حضرت امام خمینی (ره) درباره آن می‌گوید که ما را در ۱۰۰ الی ۱۵۰ سال عقب نگه داشتند و بعد از انقلاب هم، جنگ و سایر مشکلات ما را درگیر خود کرد و این ثباتی که ما شاهدیم شاید در دو دهه اخیر به وجود آمده است؛ اما الان ما با کشور‌هایی مقایسه می‌شویم که یک عمر چپاول کردند و سایر کشور‌های جهان سومی را عقب نگه داشتند، در حالی که آنها فرصت تجربه داشته و سالیان درازی در فضای سیاسی تجربه کسب کردند، پس این مقایسه کلا اشتباه است، ناگفته نماند که برخی از این کشورها ۱۰۰ یا ۱۵۰ سال در این حوزه‌ها فقط نظریه پردازی کرده و فضای اجتماعی درگیر این موضوع بوده است؛ البته این امر به این معنا نیست که مردم ما فرهنگ ندارند، اتفاقا ملت ما فرهنگ غنی دارند و صرفا شرایطی که کشورمان با آن مواجه بوده متفاوت است.
نکته بعد هم این است که در الگوی سیاسی برخی کشورها جایگاه حزب و رای مردمی با آنچه در مردم سالاری دینی وجود دارد متفاوت است و برای رفع این تفاوت دیدگاه و نظریه مردم سالاری دینی زمان کمی گذاشته شده است و ما باید این فضا را در اختیار احزاب و گروه‌ها بگذاریم که این واقعیت‌ها را در فضا نشان دهند و ما باید یک سری از این موارد را تجربه کنیم.
ما شاید ۱۰ یا ۱۵ سال است که فضای اندیشه‌ای در کشورمان رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و ما داریم به این سمت حرکت می‌کنیم و سرعتمان هم خوب است . ببینید الان تجربه مردم ما در همین چند انتخابات اخیر باهم بسیار متفاوت است، یعنی اگر مردم ما تجربه سال ۹۲ را داشتند شاید یک رای دیگری از صندوئق بیرون می‌آمد.
باشگاه خبرنگاران جوان: به نظر شما این تعدد احزابی که در کشور وجود دارد تا چه میزان حقیقت دارد؟
الفت‌پور: اگر تعدد احزاب به معنای تعدد اندیشه و روش باشد، این تعدد احزاب ایرادی ندارد، اما این حزب و تشکل جدید باید مبتنی بر یک ایده و رویکرد جدید باشد که این امر بسیار خوب است که تضارب آرا و دیدگاه‌های مختلفی برای حل مسائل سیاسی وجود داشته باشد، اما وقتی که می‌بینیم این فضای احزابی که در کشور دارد مبتنی بر برنامه نبوده، این یک آفت سیاسی است.
بحث احزاب هم در ایران تا زمانی که مبتنی بر نخبه پروری سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شکل نگیرد سامان نخواهد گرفت و ما باید مطالبه از احزاب را به سمت حل مسئله ببریم، یعنی حزب باید به مردم ثابت کند کارآمد است تا بتواند؛ همچنین احزاب باید از فضای فصلی انتخاباتی فاصله بگیرند و برای کل سال برنامه داشته باشند و اولویتشان هم نخبه پروری، آموزش و جذب نخبگان باشد که الحمدااله کشور ما پر از جوانان نخبه است که متاسفانه در احزاب جایی ندارند؛ موضوعی که در اصل نقص احزاب محسوب می‌شود نه جامعه نخبگانی کشور.
انتهای پیام/