به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند.
از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر از مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّیَةُ وَالنَّطِیحَةُ وَمَا أَکَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَکَّیْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِکُمْ فِسْقٌ ۗ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ
گوشت مردار، خون، گوشت خوک و حیواناتی که به غیر نام خدا ذبح شوند، حیوانات خفه‌شده، به زجر کشته شده، آن‌هایی که بر اثر پرت‌شدن از بلندی بمیرند، آن‌هایی که به ضرب شاخ حیوان دیگری مرده باشند باقیمانده صید حیوان درنده -مگر آنکه (به موقع به آن حیوان برسید) و آن را سرببرید و حیواناتی که روی بت‌ها (یا در برابر آنها) ذبح می‌شوند، (همه) بر شما حرام شده است؛
(همچنین) قسمت کردن گوشت حیوان به وسیله چوبه‌های تیر مخصوص بخت آزمایی؛ تمام این اعمال، فسق و گناه است .امروز، کافران از (زوال) آیین شما مأیوس شدند؛ بنابراین از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم، امّا آنها که در حال گرسنگی، دستشان به غذای دیگری نرسد و متمایل به گناه نباشند، (مانعی ندارد که از گوشت‌های ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است.
فایل صوتی تلاوت آیه سوم سوره مائده
آیه سوم سوره مائده (آیه اِکمال) از کامل‌شدن دین اسلام سخن گفته است. شیعیان بر این باورند که آیه اکمال درباره واقعه غدیر نازل شده و منظور از کامل‌شدن دین، اعلام ولایت و خلافت امام علی (ع) بر مسلمانان است؛ اما اهل سنت نزول آیه را در روز عرفه می‌دانند و معتقدند منظور از کامل‌شدن دین، بیان همه احکام اسلام است.
دو مطلب جدای از هم در این آیه بیان شده است، یک مطلب مربوط به تحریم گوشت‌های حرام، مگر در موارد اضطرار و مطلب دیگر مربوط به کامل شدن دین و یأس کفّار که این قسمت کاملاً مستقلّ است، به چند دلیل:
الف:یأس کفّار از دین، به خوردن گوشت مردار یا نخوردن آن ارتباطی ندارد.
ب: روایاتی که از طریق شیعه و سنی در شأن نزول آیه آمده، در مقام بیان جمله‌ی «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا» و «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ» است، نه مربوط به جملات قبل و بعد از آن، که درباره احکام مردار است.
ج:طبق روایات شیعه و سنّی، این قسمت از آیه: اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ ... پس از نصب علیّ بن ابی طالب علیهم ا السلام به امامت در غدیرخم نازل شده است.
د:غیر از دلائل نقلی، تحلیل عقلی نیز همین را می‌رساند، چون چهار ویژگی مهم برای آن روز بیان شده است:۱. روز یأس کافران، ۲. روز اکمال دین، ۳. روز اتمام نعمت الهی بر مردم، ۴. روزی که اسلام به عنوان «دین» و یک مذهب کامل، مورد پسند خدا قرار گرفته است.
حال اگر وقایع روز‌های تاریخ اسلام را بررسی کنیم، هیچ روز مهمی مانندبعثت، هجرت، فتح مکّه، پیروزی در جنگ‌ها و... با همه‌ی ارزش‌هایی که داشته اند، شامل این چهار صفت مهم مطرح شده در این آیه نیستند؛ حتّی «حجّهالوداع» هم به این اهمیّت نیست؛ چون حج، جزئی از دین است، نه همه‌ی دین.
امّا بعثت، اوّلین روز شروع رسالت پیامبر اکرم (ص) است که هرگز نمی‌توان گفت روز اوّل بعثت، دین کامل شده است.
امّا هجرت، روز هجرت پیامبر (ص) به فرمان خداست، روز حمله‌ی کفّار به خانه پیامبر است، نه روز یأس آنان.
امّا روز‌های پیروزی در جنگ بدر و خندق و... تنها کفّاری که در صحنه‌ی نبرد بودند مأیوس می‌شدند نه همه‌ی کفار، در حالی که قرآن می‌فرماید: «اَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا»؛همه کفّار مأیوس شدند.
امّا حجّه الوداع که مردم آداب حج را در محضر پیامبر (ص) آموختند، تنها حج مردم با آموزش پیامبر کامل شد، نه همه‌ی دین در حالی که قرآن می‌فرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ».
امّا غدیرخم روزی است که خداوند فرمان نصب حضرت علی(ع) را به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله صادر کرد، تنها آن روز است که چهار عنوان ذکر شده در آیه «أَکْمَلْتُ، أَتْمَمْتُ، رَضِیتُ، یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا» با آن منطبق است.
بیشتر بخوانید
امّا یأس کفّار، به خاطر آن بود که وقتی تهمت وجنگ و سوءقصد بر ضد پیامبر، نافرجام ماند، تنها امید آنها مرگ پیامبر صلی الله علیه و آله بود. نصب علیّ بن ابی طالب علیهما السلام به همه فهماند که اگر آن حضرت پسری می‌داشت، بهتر از علی نبود وبا مرگ او دین او محو نمی‌شود؛ زیرا شخصی، چون علیّ بن ابی طالب علیهما السلام جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و رهبر امّت اسلام خواهد بود.اینجا بود که همه‌ی کفّار مأیوس شدند.
امّا کمال دین، به خاطر آن است که اگر مقرّرات وقوانین کامل وضع شود، لیکن برای امّت و جامعه، رهبری معصوم وکامل تعیین نشود، مقرّرات ناقص می‌ماند.
امّا اتمام نعمت، به خاطر آن است که قرآن بزرگ‌ترین نعمت را نعمت رهبری وهدایت معرّفی کرده است، اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از دنیا برود و مردم را بی سرپرست بگذارد، کاری کرده که یک چوپان نسبت به گله نمی‌کند. چگونه بدون تعیین رهبری الهی نعمت تمام می‌شود.
امّا رضایت خداوند، برای آن است که هرگاه قانون کامل ومجری عادل بهم گره بخورد، رضایت پروردگار حاصل می‌شود. اگر هر یک از اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت حقّ و یأس کفّار به تنهایی در روزی اتفاق افتد، کافی است که آن روز از «ایّام اللّه» باشد. تا چه رسد به روزی مثل غدیر، که همه‌ی این ویژگی‌ها را یک جا دارد. به همین دلیل در روایات اهل بیت علیهم السلام عید غدیر از بزرگ‌ترین اعیاد به شمار آمده است.
۱-اسلام، دینی جامع است و همه‌ی نیاز‌های طبیعی و روحی انسان را مورد توجّه قرار داده و نظر صریح می‌دهد. «حُرِّمَتْ»
۲-در نظام توحیدی، باید ذبح حیوان هم رنگ الهی داشته باشد، وگرنه حرام می‌شود. «وَ ما أُهِلَّ لِغَیْرِ اللّهِ بِهِ»
۳-اگر حیوان مضروب یا شاخ خورده یا پرت شده ودریده شده، هنوز رمقی دارد و آن را ذبح کردید، حلال می‌شود. «إِلاّ ما ذَکَّیْتُمْ»
۴-با همه‌ی مظاهر شرک، در هر شکل، باید مبارزه کرد. «وَ ما ذُبِحَ عَلَی النُّصُبِ»
۵-مهم‌ترین روزنه‌ی امید کفّار، مرگ پیامبر بود که با تعیین حضرت علی علیه السلام به رهبری، آن روزنه بسته شد. «اَلْیَوْمَ یَئِسَ»
۶-اگر دشمن خارجی هم شما را رها کند، دشمن داخلی وجود دارد که باید با خشیت از خدا به مقابله با او رفت. «فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ»
۷-کفّار از دینِ کامل می‌ترسند، نه از دینی که رهبرش تسلیم، جهادش تعطیل، منابعش تاراج و مردمش متفرّق باشند. «اَلْیَوْمَ یَئِسَ ... اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ»
۸-اگر کفّار از شما مأیوس نشده اند، چه بسا نقصی از نظر رهبری در دین شماست. «اَلْیَوْمَ یَئِسَ ... اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ»
۹-دین بدون رهبر معصوم، کامل نیست. «أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ»
۱۰-قوام مکتب به رهبری معصوم است و تنها با وجود آن، کفّار مأیوس می‌شوند، نه با چیز دیگر. «اَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا ... اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ»
۱۱-همه‌ی نعمت‌ها بدون رهبری الهی ناقص است. اَلْیَوْمَ ... أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی
۱۲-نصب علی علیه السلام به امامت، اتمام نعمت است، «أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی» و رها کردن ولایت او کفران نعمت و ناسپاسی نعمت و عواقب بدی دارد. «فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذاقَهَا اللّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ»
۱۳-اسلام بی رهبر معصوم، مورد رضای خدا نیست. «اَلْیَوْمَ ... رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ»
۱۴-اضطرار غیر اختیاری، مجوّز مصرف حرام است، پس انسان نباید به اختیار خود را مضطر کند. «اضْطُرَّ» (فعل مجهول است.)
۱۵-قانونی کامل است که به همه‌ی حالات و شرایط انسان توجّه داشته باشد، مخصوصاً حالت اضطرار و مخمصه. آری، در احکام اسلام، بن بست نیست. «فَمَنِ اضْطُرَّ»
۱۶-شرایط ویژه‌ی اضطرار، نباید زمینه ساز گناه و آزاد سازی مطلق شود؛ بلکه باید به همان مقدار رفع اضطرار اکتفا کرد. «غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ»
۱۷-از تسهیلاتی که برای افراد مضطرّ قرار داده می‌شود، سوء استفاده نکنیم.«غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ» امام باقر علیه السلام در تفسیر این جمله فرمودند: «غَیْرَ مُتَجانِفٍ» کسی است که عمداً به سراغ گناه نرود.
انتهای پیام/