حمید خاکباز دکترای تخصص روانشناسی و مشاوره در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان،گفت: روانشناسی علم رفتار است که در این علم، ما رفتار و معنای مربوط به آن را مطالعه می‌کنیم. در واقع با رفتار می‌توانیم بسیاری از مسائل آینده فرد و موضوعات روحی_روانی را پیش بینی کنیم.
او درباره روانشناسی زرد بیان کرد: روانشناسی زرد یا شبه‌روانشناسی، هیچ ادعای علمی ندارد و از روش علمی پیروی نمی‌کند. در واقع روانشناسی یک روش علمی است و روانشناس برای پیش‌بینی، از روش‌ها و قواعد علمی استفاده می‌کند که این روش‌ها بر اساس کد‌های اخلاقی تعیین شده است. اما روانشناسی شبه‌علمی یا زرد از اصول و معیار‌های علمی استفاده نمی‌کند. تفاوت روانشناسی علمی و زرد در مواردی مانند روش‌های استفاده، قواعد، ساختار و زمان ارائه مشاوره مشخص می شود. این روز‌ها موضوع روانشناسی زرد در جامعه به خصوص در فضای مجازی از اهمیت و رونق بالایی برخوردار شده است.
خاکباز افزود: در ابتدا باید به این نکته توجه داشت که کلمه شِبه به معنای تظاهر و غلط است و در شبه روانشناسی یا روانشناسی زرد به معنا و مفهوم اصلی موضوع نمی‌پردازد. در واقع روانشناسی زرد به یک عمل روانی اشاره دارد که نادرست و بی اساس است؛ در حالی که علم روانشناسی بر پایه اصول سختگیرانه مثل تحقیق، پژوهش، شواهد و ایده‌ها و تفکرات قابل آزمایش درست شده است. اما در روانشناسی علمی با علم سر و کار داریم و دانش علوم‌شناختی این حوزه است که به رفتار انسان توجه می‌کند و هرگونه ادعا در مورد رفتار و تفکر انسان به لحاظ فنی در حوزه روانشناسی قرار می‌گیرد.
دکترای تخصص روانشناسی و مشاوره گفت: در روانشناسی زرد یا شبه روانشناسی با موضوعات بسیاری مانند«راهکار‌های شاد شدن_ چگونه شاد زندگی کنیم؟ _ چگونه یک لیدر خوب باشیم؟ _ چگونه حال بهتری داشته باشیم؟_ چگونه عاشق شویم؟ و چگونه بتوانیم روابط و زندگی خود را یک روزه تغییر بدهیم؟» رو به رو می‌شویم. این موضوعات در دسته شبه روانشناسی یا همان روانشناسی زرد قرار می‌گیرند که کتاب‌های گوناگونی در این زمینه منتشر شده‌اند و معتقد هستیم از این طریق فقط کار بازاریابی انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید
او در ادامه افزود: روانشناسی زرد هیچ کمکی به مردم نخواهد کرد و در واقع این موضوع یک نگرانی مهم برای روانشناسی علمی محسوب می‌شود. از مهم‌ترین موارد تشخیص تفاوت روانشناسی زرد و علمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
_ در مرحله اول باید متوجه شویم آیا فرد روانشناس یا ادعا کننده، تلاش برای فروش یک جنس یا محصول دارد؟ در واقع باید هدف فرد را شناسایی کنیم که در این مرحله بسیار حائز اهمیت است. اگر تشخیص دهیم فرد از این ادعایی که دارد می‌خواهد سود ببرد، با روانشناسی زرد رو به رو هستیم. زیرا هدف فرد این است که بر اساس ادعای انجام شده بتواند یک محصول را به فروش برساند.
_ در مرحله دوم باید به این نکته توجه داشت که صحبت‌های فرد روانشناس برای دفاع از ادعا‌های شخصی خود است؟ در واقع طرفداران روانشناسی زرد در تلاش هستند تا ایده‌های خود را بدون استفاده از روش‌های علمی و رسمی، تحت عنوان علم به فروش برسانند. البته این افراد نسبت به انتقاد‌ها واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند و به طور معمول سعی می‌کنند اشتباه‌هات خود را به شکل منطقی جلوه دهند.
_ بررسی سابقه از مهم‌ترین عوامل شناسایی روانشناسی زرد است که باید در مورد سابقه علمی این افراد تحقیق کنیم و نسبت به علم و فعالیت آن ها در رشته روانشناسی، مشاوره و علوم اعصاب و روان اطمینان کافی داشته باشیم. هستند کسانی که احساس و روان آنها به واسطه روانشناسی زرد با آسیب رو به رو شده است؛ بنابراین کسب اطمینان نسبت به سابقه فرد روانشناس و مشاور بسیار حائز اهمیت محسوب می شود.
_ افرادی که در موضوع روانشناسی زرد فعالیت دارند سعی می‌کنند علم و روانشناسی را پیچیده جلوه دهند و به نوعی دور زدن مخاطب را در نظر دارند. این در صورتی است که علم در تلاش است موضوعات مختلف را به عناصر ساده‌تری تبدیل کند و با راهکار‌های منطقی و ساده به حل مشکل مخاطب بپردازد.
_ نسبت به ابطال پذیری ادعای بیان‌شده اطمینان حاصل کنیم. در واقع تمام علوم روانشناسی به طور معمول ابطال‌پذیر هستند که در بیشتر مواقع با این موضوع مواجه می‌شویم. اما اگر شخصی ادعا کرد که مطلب بیان شده ۱۰۰ درصد درست و بدون نقص است، با استفاده از تکنیک‌های روانشناسی زرد به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
_ افرادی که در حوزه روانشناسی زرد فعالیت دارند به طور معمول ادعا‌های خارق العاده بیان می‌کنند. به طور مثال ادعا می‌کنند یک شبه می‌توانند شخصیت و زندگی شما را متحول کنند. این در صورتی است که این افراد با بازاریابی، به هدف خود یعنی فریب مخاطب و کسب درآمد نزدیک می‌شوند.
خاکباز بیان کرد: باید به این نکته توجه داشت که تمام مردم باید خطر و ضرر‌های این ادعا و سخنرانی‌ها را مورد بررسی قرار دهند. در واقع معتقدیم و بدانید که هیچ قول داده شده‌ای وجود ندارد که برای ما سودمند باشد و افراد فعال در موضوع روانشناسی زرد توضیح می‌دهند که اگر فلان کار را انجام دهید به عنوان مثال قول می‌دهیم که موفق یا یک شبه با تغییر و تحول رو به رو شوید.
حمید خاکباز در پایان گفت: توصیه می‌کنیم و امیدواریم با توجه به نکات گفته شده اسیر اطلاعات نادرست و روانشناسی زرد نشویم تا بتوانیم مسیر درست از نادرست علمی را تشخیص دهیم.
بیشتر بخوانید
بخدا مارو بدبخت کرده با مشاوره غلطش