به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بوشهر، صبح زود هنوز مانده تا آسمان به اشعه‌های خورشید دوباره سلام کند، ابزارشان را بر می‌دارند و از خانه بیرون می‌زنند. به امید روزی خوب و پرکار در روز‌های گرم بهاری پا به نخلستان می‌گذارند. زلف نخل‌ها که حالا پرپشت شده‌اند منتظرند با دست باغبان آراسته شوند.
فرقی ندارد نخل‌ها چند ساله‌اند قامت افراشته‌اند یا هنوز جوان هستند و قدش بلند نشده، باید به سراغ همه آنها رفت و خوشه‌هایشان را آراست.
آرایش خوشه‌های نخل که در اصطلاح محلی استان بوشهر به آن شی آرون یا شو آرون یا کِنه زدن می‌گویند بعد از گرده‌افشانی (بو دادن) انجام می‌گیرد.
شوآرون به معنای به زیر آوردن است یعنی تکیه دادن خوشه (پَنگ) نخل به شاخه‌های اطراف تا سنگینی نکند و نشکند.کِنِه زدن هم یعنی برداشتن قسمتی از کناره شاخه نخل به منظور قرار دادن و یا تکیه دادن خوشه به آن تا سقوط نکند.
از قدیم می‌گفتند ۷۵ روز که از فصل گرده افشانی یا بو دادن نخلستان گذشت، باید آرایش خوشه‌ها یا کنه زدن آغاز شود، اما امروز این کار گاهی زودتر صورت می‌گیرد.
برای کنه زدن در آغاز باید خوشه‌های نخل را که بر روی شاخه‌ها و در میان خار‌های آن قرار دارد از بخش درونی تاج بیرون کشید. این کار مهارت خاصی می‌خواهد، زیرا باغبان باید خود را از قسمتی از پروند یا پرونگ (وسیله‌ای برای بالا رفتن از نخل) خارج کند و با دست به سوی خوشه‌ای که در میان خار‌ها و شاخه‌ها جای گرفته است حرکت کند. در این مرحله خطر سقوط فراوان است.
در سال‌های جدید وسیله‌ای به ابتکار باغداران تولید شده که کِروک نام دارد. کروک به طول حدود یک متر از چوب ساخته می‌شود که آهنی قلاب گونه بر بالای آن نصب شده و در انتهای آن سوراخی تعبیه شده که طناب باریکی در آن قرار دارد.
این وسیله از پروند آویزان است و باغبان به کمک آن شاخه‌ها را به سوی خود می‌کشد. هدایت همزمان شاخه‌ها و خوشه نهایت دقت و سرعت را لازم دارد؛ زیرا باید مواظب بود محور خوشه نشکند و صدایی از آن شنیده نشود.
بعد از آن به تشخیص باغبان باید جهت شیار در دم برگ بر اساس خوشه معین شود. مشخص کردن چپ یا راست بودن شیار بر روی دم برگ برای استواری خوشه تا زمان منتهی به برداشت خرما بسیار مهم است.
برخی از باغبانان با چرخاندن چند رُس یا شاخه‌ای که میوه خرما به آن آویزان است، به دور شیار ایجاد شده در واقع به استواری خوشه کمک می‌کنند که این کار البته هنگام برداشت محصول زحمت آور است و خوشه به آسانی از شیار جدا نمی‌شود و موجب ریختن مقدار بیشتری خرما بر روی زمین می‌شود.
هرس کردن شاخ و برگ‌های نخل هم در این هنگام انجام می‌شود. خوشه‌های نخل‌های جوان در سال اول حذف و در سال‌های بعد با افزایش سن درخت نخل خوشه‌ها کم کم بیشتر می‌شوند.
خسرو عمرانی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: یکی از مراحل اصلی باغبانی در نخلستان ها آرایش خوشههاست که به منظور تنظیم نسبت خوشه به برگ و راحت کردن برداشت محصول صورت می‌گیرد.
خسرو عمرانی با اشاره به اینکه آرایش خوشه‌ها بر اساس شرایط اقلیمی از اواسط اردیبهشت تا پایان تیر انجام می‌گیرد، افزود: در آرایش خوشه‌ها شاخه‌های اضافی جدا می‌شود و از هر اصله نخل ۷ تا ۱۰ برگ جدا می‌شود.
او با اشاره به وجود بیش از ۳۴ هزار هکتار نخلستان با ۶ میلیون اصله نخل در استان بوشهر، ادامه داد: برآورد ما این است که هر اصله نخل به طور میانگین حدود ۲۰ کیلوگرم ضایعات در طول سال دارد که بیشترین ضایعات مربوط به زمان آرایش خوشه است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: توصیه این است که معمولاً به ازای هر ۷ تا ۱۰ برگ نخل، یک خوشه را روی درخت نگه دارند تا تناسب خوشه و توان درخت حفظ شود.
عمرانی شرایط نخلستان‌های استان را خوب ارزیابی کرد و گفت: عملیات گرده افشانی به طور کامل انجام شده و تا کنون مورد خاصی که به نخلستان‌ها آسیب بزند نداشته‌ایم. پیش‌بینی می‌شود ۱۶۴ هزار تن محصول امسال از نخلستان‌ها برداشته شود.
او عنوان کرد: استان بوشهر رتبه سوم و چهارم تولید خرما و سطح زیر کشت نخلستان‌ها را در کشور دارد.
اکنون خرما در مرحله‌ای قرار دارد که در اصطلاح محلی به آن پَهَک می‌گویند.اگر این روزها به نخلستان‌ها سر بزنید خوشه‌های سبزرنگ پهک را می‌بینید. محصولی که اواخر تیر به خارَک و سپس به رطب و خرما تبدیل می‌شود.
پهک‌های شیرین گاهی کام کسانی را که عجله دارند و نمی‌توانند منتظر رسیدن خارک شوند شیرین می‌کند. اما به طور کلی محصول در این مرحله مصرف خاصی ندارد. برخی هم با آن ترشی درست می‌کنند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: محصول نخل در چهار مرحله قابل خوردن است، اولین مرحله، مرحله حبابوک یا میوه کوچک و سبز خرماست که بلافاصله پس از تلقیح تشکیل می‌شود که در استان بوشهر به آن پهک می‌گویند. پس از آن خارک، رطب و خرماست.
عمرانی افزود: محصولات نخل هم کالری بالایی دارند و انرژی بخش هستند هم خواص درمانی دارند زیرا دارای آهن، انواع ویتامین، فسفر، کلسیم و دیگر مواد مورد نیاز بدن هستند.
او، با اشاره به اینکه برنامه گسترده‌ای برای استفاده از ضایعات نخل در کشور صورت نگرفته است، گفت: چند برنامه و طرح درباره استفاده از ضایعات نخل در تولید خوراک دام در استان کار شد اما توسعه پیدا نکرد بخش تولید کودهای گیاهی یا کمپوست هست که یکی دو واحد در استان در این زمینه فعال هستند. بیشترین کاربرد ضایعات نخل در تولید صنایع چوب و ام دی اف است که یک واحد در استان در این زمینه کار می‌کند.
عمرانی ادامه داد: اما در مجموع بخش خصوصی یا به دلیل هزینه‌های بالای تبدیل و فرآوری یا سایر مسائل کمتر به این سمت رو آورده اما یکی از مزیت‌های سرمایه‌گذاری در استان بوشهر و کشور است و یکی از اولویت‌های مهم سازمان جهاد کشاورزی استان است که اگر بخش خصوصی راغب به سرمایه‌گذاری باشد نهایت همکاری صورت خواهد گرفت.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: سال گذشته و امسال که بارندگی و پوشش گیاهی خوب بوده است، آتش سوزی هم بیشتر اتفاق می‌افتد توصیه اصلی ما به همه مردم، کشاورزان و دامداران این است که حتی المقدور از روشن کردن آتش در طبیعت و باغ خودداری کنند . اگر نیاز است آتش روشن کنند آن را سپس خاموش کنند.
عمرانی افزود: نیاز است فروردین دور نخلستان ها را شخم بزنند زیرا به عنوان آتش بر عمل می‌کند که مانع از سرایت آتش و بروز خسارت به نخل‌ها می‌شود.
او بیان کرد: امسال تاکنون فقط یک مورد آتش‌سوزی در نخلستان ها استان در شهرستان دشتستان داشتیم که بلافاصله آتش خاموش شد اما حدود ۶۳۵ اصله نخل در آتش‌سوزی دچار خسارت جزئی و کلی شدند و برآورد خسارت حدود ۳۲۵ میلیون تومان بود.
خوشه آرایی نخل‌ها در استان بوشهر
گزارش از محمدرضا شیخی
انتهای پیام/ک