به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، پس از خروج آمریکا از برجام، واشنگتن برای همراه کردن ایران با سیاست‌های خود، دوباره تحریم‌ها را علیه ایران بازگرداند و در این زمینه، تمرکز و فشار حداکثری خود را بر مباحث اقتصادی گذاشت؛ گرچه اروپا برای کاهش اثرات خروج آمریکا از برجام شبکه‌ای را تحت عنوان اینستکس تاسیس کرد تا بتواند تعاملات خود با تهران را حفظ کند، اما تجارت ایران با کشورهای اروپایی شامل طیف گسترده ای از اقلام نشد و باید گفت که حتی کفاف نیازهای اساسی ایران را نمی‌دهد و البته این شبکه مالی کارایی لازم را هم ندارد.
ایالات متحده علاوه بر اعمال تحریم‌های بانکی و ارزی، خرید نفت از ایران را هم تحریم کرده است، در صورتی که کشورهای دیگر هم اقدام به خرید این محصول از ایران کنند، با عکس‌العمل واشنگتن مواجه خواهند شد؛ اما با وجود تمام بن‌بست‌هایی که به دلیل تحریم ها بر سر راه تجارت ایران به وجود آمده، هنوز هم راه هایی برای چرخاندن چرخ اقتصاد وجود دارد که کم تر به سراغ آن رفته‌ایم.
تهاتر تا چه حد رافع نیازهای اقتصاد ایران است؟
تهاتر یا به عبارتی معادله کالا با کالا، یکی از گزینه های تجارت در شرایط تحریم است؛ به عقیده برخی از کارشناسان در شرایطی که کشورمان علاوه بر تحریم های فتی برای دریافت و مبادلات ارزی هم مورد تحریم است، می تواند در قبال کالاهای صادراتی خود که پیش تر ارز بین المللی دریافت می کرد، اکنون کالاهای مورد نیاز خود را دریافت کند.
اما این طرح هم مانند هر طرح دیگری معایب و مزایای خود را دارد؛ میرهادی رهگشای کارشناس اقتصاد بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به تجارت به صورت تهاتر اظهار می‌کند که «این روش بیشتر درباره تجارت میان دول کارایی دارد و نمی توان تجار را مجبور به استفاده از این روش کرد، زیرا آنها کالاهای خود را صادر می‌کنند تا در مقابلش پول دریافت کنند.»
اما برخی کارشناسان هم عقیده دارند در شرایط تحریمی تهاتر یک روش بسیار مناسب برای دور زدن تحریم‌ها خواهد بود و نباید از سطح دولت‌ها و بازرگانان غافل شویم؛ آنها معتقدند اگرچه هدف بازرگانان از صادرات یا واردات کالا کسب درآمد و دریافت پول است اما با تمهیداتی می‌توانند از تهاتر استفاده کنند.
برای مثال بازرگانانی که قصد صادرات دارند می‌توانند کالای خود را صادر کرده و کالایی را که دریافت می‌کنند، در بازار ایران به فروش رسانده و پول دریافت کنند؛ در مقابل کسانی هم که کالا وارد می‌کنند به جای خریدن و خارج کردن ارز، در مقابل کالاهای تولیدی کشورمان را صادر کنند؛ به این ترتیب تجارت انجام شده، چرخ اقتصاد کشور چرخیده است و هم می‌توان خارج از مرزهای کشور برای تولیدات ملی بازاریابی کرد.
غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازگانی ایران معتقد است که تاکنون در زمینه تجارت تهاتری با کشورهای همسایه به خصوص حاشیه دریای خزر و حتی خلیج فارس که ارتباط خوبی نیز با ایران دارند، کار زیادی انجام نشده است. ایران در شرایط فعلی باید به سمت تجارت تهاتری با این کشورها رفته و تا حد زیادی از این راه، تحریم را دور بزنیم و نیازمندی کشورمان را تأمین کنیم.
او معتقد است که بسیاری از کشورهای جهان به خصوص همسایگان ایران تمایل به تجارت تهاتری در شرایط تحریم دارند و ما باید در داخل کشور این راهکار را از طریق دولت و کمک مجلس شورای اسلامی فراهم کنیم.
حجت الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان هم در این باره معتقد است که سیستم تهاتر کالا می‌تواند روند تجاری میان کشورها را تقویت کند.
تبادل با پول ملی راهکاری که نادیده گرفته شده است
البته تنها راه تجارت در شرایط تحریمی تهاتر نیست و راه‌های دیگری وجود دارد که هنوز زیر ساخت‌های آن ایجاد نشده است. یکی از راه کارهای مناسب برای حفظ تعاملات تجاری با کشورهای دیگر، مبادله با ارزهای ملی است؛ این روش برای ایران که اتصالش به بانک‌های جهانی تحریم و قطع شده است، کارایی بسیاری دارد اما نیازمند ایجاد ساختارهای خاص خود بوده که به نظر می رسد جمهوری اسلامی هنوز آن را فراهم نکرده است.
عمده تعاملات ایران با کشورهای همسایه برقرار است که بسیاری هم برای برقراری تبادلات با ایران در سطح ارز ملی ابراز تمایل کرده‌اند و به عقیده برخی کارشناسان، راه‌اندازی نشدن تبادلات با پول ملی، در نتیجه کوتاهی مسئولان ایرانی است.
در همین رابطه رهگشای کارشناس اقتصاد بین الملل معتقد است که «اگر مشکل نقل و انتقال پول باشد، چون سیستم بانکی ما متصل نیست، بنابراین تبادلات مالی دشوار بوده و روال عادی ندارد، اما راه‌هایی هم هست که نیاز به تلاش، گفت‌وگو‌های دو جانبه و فرستادن هیئت‌های مذاکره دارد تا ارتباطات مستقل از نظام بانکی آمریکا میان دو کشور شکل بگیرد؛ مثلا در دوران دولت دهم و پیش از تحریم‌ها اراده سیاسی مناسب دو طرف ایرانی و چین این بود که راهکاری برای مستقل کردن تبادلات مالی دو طرف از تحریم‌های آمریکا بود که به نتایجی هم رسید.
مشکل کار کجاست؟
به عقیده برخی کارشناسان عمده مشکلات بر سر راه مبادلات ما حتی در شرایط تحریم، ایجاد نکردن زیرساخت‌های لازم است، رهگشای در همین زمینه هم تاکید می‌کند که «به نظر می‌رسد در حال حاضر عزم جدی برای ایجاد زیرساخت وجود ندارد وگرنه یکی از راهکار‌های شرایط فعلی ایجاد زمینه‌های استفاده از ارز ملی است؛ اما راهکار تهاتر را نمی‌توان به بازرگانان تحمیل کنیم، زیرا آنها می‌خواند جنسی را صادر یا وارد کرده و در مقابل مبادله پولی انجام دهند، این روش بیشتر بین دولت‌ها کارایی دارد؛ اما برای برای بازرگانان باید زیرساخت‌های تبادلات پول ملی ایجاد شود که از نظام بانکی مبتنی بر دلار استفاده نشود و در کل که نگاه کنیم، این گونه بنظر برسد که دو کشور در حال تهاتر کالا هستند.»
انتهای پیام/