کِلاورِوان: در این بازی بازیکنان به دوسته مساوی تقسیم شده و سپس روی زمین دایره‌ای به شعاع مناسب مشخص می‌نمایند و یک گروه به قید قرعه در درون دایره به حالت ۴ دست و پا قرار می‌گیرند و هر کدام کلاهی به سر دارند و دسته دوم بایستی بدون آنکه ضربه پای تیم مقابل را خورده باشند، یکی از کلاه‌ها را برداشته و به سرعت به نقطه‌ای که در فاصله دورتر از قبل مشخص شده برساند.
در حین فرار صاحبان کلاه (تیم درون دایره) بایستی سعی کنند او را بگیرند و همبازی‌های وی به او کمک کرده و ممکن است کلاه دست به دست گردد تا به مقصد برسد و اگر رسید یک امتیاز و اگر کلاه را پیش از رسیدن به محل باز پس گرفتند تیم مقابل بایستی در درون دایره قرار گیرد و بازی از نو شروع کند. ممکن است از قبل سقف امتیازی بازی مشخص شده باشد و هر تیمی زود به آن سقف امتیاز رسید برنده نهایی باشد. این بازی مختص مردان است.
پَلان: در این بازی افراد به دو گروه تقسیم و هر گروه سه قطعه سنگ باریک و بلند (حدود ۴۰ سانتیمتری) را در یک ردیف و به فاصله یک تا ۵/۱ متری از همدیگر قرار داده و بایستی فاصله هر دو گروه مناسب پرتاب سنگ اعضا باشد.
سپس به قید قرعه یکی از گروه‌ها شروع نموده و هر فرد یک سنگ به طرف سنگ‌های تیم مقابل پرتاب می‌نماید و اگر یکی از آن‌ها را انداخت سنگ دیگری پرتاب می‌کند، و همینطور تا آخر همه تیم سنگ‌های خود را به سمت هدف پرتاب می‌کنند.
پس از آن تیم مقابل به همین روال شروع می‌کند. هر تیمی که زودتر از دیگری هر سه عدد سنگ کاشته شده را هدف قرار داد، یک امتیاز می‌گیرد و سپس جای تیم‌ها عوض و بازی از نو آغاز می‌گردد.
اگر سنگ‌های یک گروه سالم ماند و هیچکدام زده نشدند و گروه دیگر هر سه سنگ (نشانه‌اش) افتاد، دو امتیاز محسوب و زمین هم جابجا نمی‌شود.
سقف امتیاز از قبل مشخص و هر گروهی زودتر به آن سقف برسد، برنده است. این بازی بیشتر توسط مردان اجرا می‌شود، ولی گاهی زنان نیز مشارکت دارند.
بازی قلان: از جمله بازی‌های سنتی، جذاب و دلپذیر است. این بازی اغلب در هنگام رفتن به طبیعت خصوصاً در فصل بهار انجام می‌شود و با انتخاب یک نفر سرپرست یا مربی در محدوده زمینی که آن را خط کشی کرده‌اند صورت می‌گیرد. این بازی به دو صورت انجام می‌گیرد؛ نخست به صورت دو نفره و مبارزه تن به تن و دیگری به صورت جمعی.
حال اگر تن به تن باشد دو نفر از هر دو گروه وارد دایره میدان بازی می‌شوند و هر کدام از پای درآید بازنده است و آن که برنده باشد اگر توان لازم را داشته باشد می‌تواند مجدداً با حریف دیگری مسابقه دهد. این مبارزه تا آخرین نفر هر گروه ادامه دارد.
دو بازیگر با شانه‌های خود سر و کار دارند. دو شانه راست یا دو شانه چپ، ضربات از مرفق تا انتهای بالایی دست است و در حین بازی هر ضربه‌ای به غیر از شانه به شانه انجام بگیرد خطاست و انجام دهنده از بازی خارج می‌شود.
تمام بازیگران در حالت بازی با یک پا، پای دیگر خود را از پشت تنه با دست محکم می‌گیرند و در حالت بازی یکی رو به پشت، یکی رو به جلو مبارزه می‌کنند تا خطرات ضربات پیش نیاید.
چُوزَر (چوب طلایی): این بازی منحصراً در شب انجام می‌شود و بیشتر بوسیله نوجوانان (پسر و دختر) به اجرا درمی‌آید. در این بازی افراد به دو گروه تقسیم و سپس قطعه چوبی کوچک که دارای نشانه مشخص باشد و یا آن را مثلاً با بستن پارچه‌ای مشخص نموده باشند را تهیه نموده و سپس هر دو گروه رو به یک طرف نموده و یک نفر قطعه چوب را بدون آنکه خود نگاه کند به طرف پُشت پرتاب می‌کند.
پس از چند ثانیه مکث همه به آن طرف هجوم برده و به دنبال یافتن چوب برمی‌آیند و ضمن آن بایستی مراقب گروه دیگر باشند که اگر آن را یافتند فوراً آن فرد را گرفته و چوب را پس بگیرند.
هر گاه فردی آن را پیدا نمود بایستی به شدت پنهان‌کاری نموده و به نحوی اعضای گروه خود را با خبر کند و کم کم به کناری کشیده و آماده فرار به سوی محل نشانه‌ای که از قبل تعیین شده بشود.
به محض آماده شدن بایستی با صدای بلند بگوید: «یافتم» و سپس فرار کند و از این لحظه مثل بازی «کِلاوروِان» افراد هر دو گروه سعی در بردن چوب به محل نشانه و یا پس گرفتن آن هستند. امتیاز دهی این بازی نیز شبیه بازی کلاروروان است.
قاچان یا قَمچان: این بازی که مشترک بین پسران و دختران انجام می‌شود، بسیار پیچیده است. این بازی به طور کلی عبارت از ۱۲ عدد ریگ (به اندازه حبه قند) می‌باشد و افراد شرکت کننده (حداکثر ۴ نفر) به ترتیب آن‌ها را در مُشت گرفته و سپس در یک حرکت تند آن‌ها را مقداری به هوا پرتاب می‌کند و سپس بایستی با پشت دست آن‌ها را نگهدارد و تعدادی که روی پُشت دست قرار می‌گیرند بایستی کمتر از ۴ عدد نباشند.
اگر کمتر از ۴ شد نوبت نفر بعدی است و اگر ۴ یا بیشتر شد بایستی با حرکت دیگر آن‌ها را به هوا انداخته و مجدداً در مُشت بگیرد و سپس با حرکت دیگر ۳ عدد آن‌ها را به دست دیگر پرتاب کند و یک عدد را نگه دارد.
در همه این حرکات بایستی هیچکدام از ریگ‌ها به زمین نیافتند. وقتی این عمل انجام شد به غیر از یک ریگ باقی را به هوا پرتاب و همزمان یک ریگ از آن‌هایی که در زمین هستند با همان دست برداشته و فوراً ریگ پرتاب شده به هوا را بدون رسیدن به زمین بگیرد.
این عمل تکرار می‌شود تا وقتی که مجموع ریگ‌ها به عدد ۴ رسیده و مثل عمل قبل سه عدد آن‌ها را با دست دیگر پرتاب می‌کند و همینطور تا همه ریگ‌ها را از زمین بردارد و عمل جدا سازی را به دسته‌های سه تایی انجام دهد.
اگر موفق شد، به همه طرف‌های دیگر بازی (به هر تعداد که باشند) می‌گوید: «کِرر» به معنی (کِرج شدن مُرغ و خوابیدن روی تخم‌ها) و بازی را از اول مجدداً شروع می‌کند.
در هر مرحله که شکست بخورد نوبت به نفر بعدی می‌رسد و اگر موفق شد با هر مرحله یک عدد از ریگ‌ها را به عنوان تخم زیر ران دیگر بازیکنان می‌گذارد و اگر تا آخر موفق شد و فقط سه عدد ریگ ماند بایستی هر سه عدد ریگ را به پُشت دست نگهدارد و مجدداً به داخل دست (با پرتاب کردن به هوا) برگرداند و گاهی برخی اعمال دیگر برای سنگ آخر انجام می‌گیرد و در نهایت پس از اتمام سنگ‌ها آن فرد برنده می‌شود.
ولی اگر در حین بازی نتوانست و دیگران موفق شدند بایستی ابتدا «کِرج» شدن خود و سپس تک تک ریگ‌ها را پَس بدهند و سپس طرف را «کِرج» نمایند.
بازی‌های محلی و سنتی فراوان دیگری در استان ایلام رواج دارد، از جمله: هِشار هِشاره (قایم موشک)، اَکاوتی (اَلک دولَک)، هفت سنگ، جَوزان، تیله بازی، دالِگه دَخیل (گرگم به هوا، مخصوص دختران)، قُلان (لنگران) و …
بررسی و پژوهش‌های باستانشناسی نشان می‌دهد که توجه به ورزش‌ها و بسیاری بازی‌ها در غرب ایران خصوصاً میان ساکنان ایلام باستان رایج بوده است. تصاویر بر جای مانده از جام اژجان بهبهان نمونه بسیار ارزشمندی از الگوی‌های ورزشی بومی- محلی رایج در میان اقوام ایلامی بوده است.
در این اثر باستانی بازی «قلان» که امروزه در میان مردم منطقه رایج است، نشان داده شده است. بازی‌های متعدد و متنوع و جذابی در گذشته در میان مردم این خطه از ایران رواج داشته که متاسفانه به دلیل شرایط زندگی اجتماعی امروزه بسیاری از این آن‌ها منسوخ و به فراموشی سپرده شده است.
در منطقه ایلام بازی‌های زیادی در گذشته معمول و مرسوم بوده که نمونه‌هایی از آن‌ها در گوشه و کنار شهر‌ها و در بین اقوام و طوایف مختلف نسل به نسل حفظ شده است.
ورزش‌های باستانی:
شاخص‌ترین ورزش‌های سنتی رایج در استان ایلام مجموعه ورزش‌های باستانی در گود زورخانه است که در اکثر شهر‌های کشورمان رایج است.
این ورزش در استان ایلام نیز نسل به نسل با قداست خاصی برگزار شده و علاقه‌مندان زیادی را به خود جذب کرده است.
برخی از بازی‌های سنتی که در حال حاضر کما بیش در برخی از مناطق و روستا‌های این استان رواج دارد و در فصولی از سال از جمله بهار که مردم به طبیعت می‌روند، انجام می‌گیرد عبارتند از:
دال پلان، قلان در سه نوع:چنگ، پنجه گیر و آزاد، لنگران، کلاو روانه کی، کران، زوران، چوچزان در دو نوع:چز، گوان، کل پر، حبل، کیشان، اشتره لوان، قطان، هفت سنگ، جلیه روان، مله جوره کی، جوزان، گلواز، شش خوان، زور مشتکی یا زر مشتکی، چو جنگ، هشارهشارکی.
منبع: ایلام
انتهای پیام/