ماه رجب ماه اولیای الهی است و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در اهمیت ماه رجب همین بس که خداوند فرموده است: «من ماه رجب را وسیله ارتباط بین خود و بندگانم قرار داده ام پس هرکس به آن چنگ زند، به من مى رسد.». به همین مناسبت گفت و گویی را که با دکتر معصومه بهرامی، استاد حوزه و دانشگاه درباره اهمیت جایگاه ماه رجب و دعای «یامن ارجوه» انجام داده است برای استفاده مخاطبان بازنشر می‌کنیم. متن این گفتگو به شرح زیر است:
ماه رجب چه ماهی است؟
در روایات آمده که رجب نام یک روز و نهر در بهشت است؛ این نهر از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است و هر کسی در این ماه یک روز روزه بگیرد از آن رود و نهر می‌آشامد. رجب را اصب گفتند، اصب یعنی فوران یا ریزش بیش از حد رحمت؛ رجب را اصب می‌گویند، چون رحمت خداوند در این ماه بسیار بر بندگان و امتش ریخته می‌شود.
ماه رجب دارای چه اهمیتی است؟
در سخنان اهل بیت (ع) بسیار در مورد اهمیت این ماه آمده، همچنین در بیانی از پیامبر (ص) آمده که ماه رجب، ماه بزرگ خداست و ماهی در حرمت و فضیلت به آن نمی‌رسد. البته پیامبر (ص) در ادامه می‌فرمایند: ماه شعبان، ماه من است و ماه رمضان، ماه امت من است که این سلسله مراتب فلسفه بسیار زیبایی برای خود دارد.
تأثیر این ماه چیست؟
تأثیر این ماه ایجاد آمادگی و زمینه سازی است. به عنوان مثال جوانانی که می‌خواهند به سربازی بروند ابتدا می‌گویند که یک دوره چهار ماهه آموزش ببینید، تا این دوره را نبیند اصلاً اجازه اینکه بخواهد وارد وظیفه مهم و خطیر سربازی شود را نمی‌دهند چرا که تا این دوره چهار ماهه را طی نکند آن آمادگی لازم را کسب نمی‌کند. یا دانشجویان دختر و پسر وقتی می‌خواهند در رشته‌ای مشغول تحصیل شوند قطعاً گروه آموزش می‌گوید که باید واحد‌هایی را به عنوان پیش نیاز بگذرانید تا بتوانید وارد حیطه و مباحث رشته جدید شوید. ماه رجب در واقع چنین وضعیتی دارد و در واقع یک نوع آماده سازی است.
شیوه استفاده از برکات فراوان ماه رجب به چه صورت است؟
رجب، ماه برکت و رحمت است و هیچ ماهی در فضیلت به آن نمی‌رسد، خداوند آموزش داد که چگونه از این ماه استفاده کنیم و تأکید کرده است که در این ماه، دعا کنید، استغفار کنید، دَر خانه من بیایید. دعا ارتباط زمین با ملکوت است یعنی من بنده خاکی بی ارزش ناقابل با وجود لایتناهی ارتباط می‌گیرم، دعا ارتباط، عشق و محبت است، اذکاری نیست که تنها لقلقه زبان باشد، حقیقت دعا این است که انسان وقتی دعا می‌کند حتی یک سبحان الله بگوید، از زمین می‌رود تا اوج ملکوت و ارتباط پیدا می‌کند؛ این حقیقت دعاست. پس شیوه استفاده از برکات این ماه دعا کردن و استغفار است.
یکی از دعا‌هایی که بسیار در ماه رجب توصیه شده دعای یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یُعْطِى الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ، یا مَنْ یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ، یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ، تحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَهً، اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیَّاکَ، جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمیعَ خَیْرِ الْأخِرَهِ، وَ اصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا، وَ شَرِّ الْأخِرَهِ، فَاِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مااَعْطَیْتَ، وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِکَ یا کَریمُ است.
توصیه این است که در این ماه بعد از هر نماز این دعا را بخوانید. در آیاتی نقل شده که بعد از صبح و بعد از شام این دعا را بخوانید.
این دعا پیشینه بسیار جالبی دارد. همیشه در مباحث علمی پیشینه‌ها راهگشاست، چون مطالب بسیاری دست ما می‌دهد.
سیدبن طاووس از محمدبن ذکوان روایت می‌کند. ذکوان از افرادی است که از اصحاب و یاران اهل بیت (ع) در زمان امام صادق (ع) بوده و راوی حدیث است. این شخص معروف به سجاد است، چون آنقدر گریه کرد که نابینا شد. خدمت امام صادق (ع) رسید و گفت ماه رجب است، دعایی به من یاد دهید که با خواندن این دعا خداوند به من نفع ببخشد و من را به اوج ملکوت برساند؛ حضرت به دعای ماه رجب اشاره کردند.
امام صادق (ع) در مرحله بعد نحوه خواندن دعا را نیز یاد دادند، حضرت فرمودند: در هر روز از ماه رجب در صبح و شام یا بعد از نماز‌های روز و شب این دعا را بخوانید.
معتقدم این دعا دو واحد عبودیت است، ما در واحد‌های دانشگاه و حوزه دو واحد عبودیت نداریم، اما با این دعا گویی دو واحد محبت و عشق ورزی به خداوند را می‌گذرانید، گویی دو واحد عشق الهی و چگونگی راز و نیاز کردن با پروردگار را می‌آموزید. گویی دو واحد گدایی کردن بنده از خداوند است. از این جهت هر فراز این دعا دو واحد درسی است، من در دانشگاه و حوزه تدریس می‌کنم اگر بخواهیم دو واحد راجع به این دعا داشته باشید، واقعاً باز هم مطلب باقی می‌ماند.
تفسیر فراز‌های دعای ماه رجب
در دعای ماه رجب می‌خوانیم: «یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ؛ای کسی که من امید دارم به او در هر خیری» در حال حاضر نه تنها جامعه ما بلکه تمام جهان نیاز به امیدواری دارند، امید در میان مردم ما در حال کمرنگ شدن است، هر زمان این امید کمرنگ شود، تبعات آن در جامعه بشری نه تنها از باب ارتباط با خدا بلکه در همه مسائل بسیار سنگین خواهد بود. اگر صبح که از خواب بیدار می‌شوید، با امید به زندگی و با امید اینکه این کاری که می‌کنید ثمر دارد از خانه خارج نشوید، با این وضعیت و گرانی و مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… از منزل خود بیرون نمی‌آیید. ملت فلج می‌شوند و هیچ نیرو و تلاشی نخواهند داشت.
چه خوب است که دکتر، مهندس، کارمند، خبرنگار، رئیس جمهور، وزیر، وکیل و … با این امید به خداوند، صبح از خواب بیدار شوند. در منابع دینی ما بر امید بسیار تأکید و سفارش شده که همواره به لطف خداوند امید داشته باشید. کسی که به خداوند همیشه امیدوار است اصلاً سختی‌ها بر او غلبه نمی‌کند. واقعاً دوران، دوران آخر الزمان است و سختی به هر شکل به همه فشار می‌آورد، از جمله مشکلات اقتصادی، فرقه ها، مسائل فرهنگی و اخلاقی، جنگ‌ها و ظلم‌هایی که می‌شود، بچه‌هایی که به ناحق تکه تکه می‌شوند، همه این‌ها سختی‌های دنیاست، ولی در میان همه این سختی‌ها باید همه امید ما به خداوند باشد.
سپس می‌خوانیم: «وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ، آمَنُ از امن می‌آید، ولی به معنای امنیت داشتن نیست بلکه بدین معناست که‌ای کسی که من امنیت را از تو می‌خواهم» یعنی من بنده با اینکه به تو امیدوار هستم، ولی گاهی دچار اشتباه می‌شوم و پایم می‌لغزد، من جوان، پیر، با ایمان، تحصیلکرده و… با این دنیای صد رنگ و با وضعیت جامعه صبح از خانه با امید و توکل به تو بیرون می‌آیم، ولی دچار غفلت و لغزش می‌شوم، من از خشم تو امنیت می‌خواهم.
گفته می‌شود آمَنُ به معنای اعتماد کردن نیز هست، همه امید من در خیر‌ها تو هستی، در هر شری که قرار می‌گیرم همه اعتمادم به این است که از خشم تو در امان باشم، من کسی را ندارم که دستم را بگیرد، یعنی اگر منِ جوان نگاهم به نامحرم می‌افتد و پایم می‌لغزد و دلم می‌لرزد، امید و اعتمادم این است که تو کمکم کنی.
سپس می‌خوانیم: «یا مَنْ یُعْطِى الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ،ای کسی که عطیه تو (پاداشی که تو می‌دهی و چیزی مقابل آن نمی‌خواهی)» ما آدم‌ها معمولاً اینطور هستیم که اگر هدیه‌ای برای کسی می‌بریم، متوقع هستیم چیزی به جای آن بیاورند که اگر گران‌تر از آن نیست حداقل هم قیمت آن باشد. این عطیه نیست. عطیه بخششی است که مقابل آن چیزی نمی‌خواهی. این فراز دعا می‌گوید:ای خدایی که می‌بخشی آن هم بسیار، کاری نداری که هدیه‌ای که من برای تو آوردم چقدر بوده است، تو کثیر پاداش می‌دهی.
خدایی که قدرت و رحمت مطلق است، هر چه بخواهد می‌دهد یعنی منبعی است که ما هر چه از این منبع برداریم، تمام می‌شود، حساب بانکی هم داشته باشید بالاخره تمام می‌شود، ولی خداوند هر چه افاضه می‌کند تمام نمی‌شود و زیادتر می‌شود.
منظور این است که در مقابل عبادت کم ما زیاد می‌دهی، من می‌خواهم بگویم که این تعریف در دنیای امروز به کار نمی‌آید، عبادت کردن ما عین فقر است، درک و فهم ما از بسیاری از مسائل کم است، نعمت‌های الهی را داریم، ولی قدر نمی‌دانیم، ما نعمت دست، چشم و گوش داریم و تا وقتی از دست ندهیم قدر آن را نمی‌دانیم، این فقر و قلیل بودن در تمام جوانب زندگی انسان از جمله ارتباط با خدا می‌تواند باشد؛ ولی در همه این کم‌ها خداوند کسی است که عطیه می‌کند و توقعی هم در مقابل ندارد.
سپس می‌خوانیم: «یا مَنْ یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ» گفته می‌شود حتی با کمترین سائل را از خانه رد نکن تا نا امید نشود، ما همه گدای خداوند هستیم، در واقع سائل خانه خداوند هستیم. این فراز تأکید می‌کند که اگر هم می‌خواهی گدایی کنی به در خانه خداوند برو. خیلی از مردم جامعه ما هستند که در فقر و مشکلات بسیاری هستند، ولی آبرو دارند و به کسی نمی‌گویند، خداوند کسی است که اعطا می‌کند به کسی که سائل است یعنی هر کسی که از خداوند سوال و گدایی دَر خانه خدا کند.
جوانی که هر مشکلی که داری حتی با نزدیک‌ترین کسانی که داری نمی‌توانی مطرح کنی، آن سوال و درخواست و نیاز و حاجتت را به در خانه خدا ببر. اولاً آبروی تو را نمی‌برد، همه حرف هایت را گوش می‌دهد و سپس به تو آرامش می‌دهد. همچنین خداوند به انسان پاداش می‌دهد و جواب سوال و درخواست را می‌دهد؛ بنابراین در این فراز نحوه گدایی از خداوند را آموزش می‌دهد، ما موجودی داریم که منبع عشق است و متأسفانه خدا باوریمان ضعیف است، شناخت صفات خداوند ضعیف است، بسیاری حقیقت خدا را نشناختیم اگر شناخته بودیم این وضعیت جامعه نبود. خداوندا خودت خود را به من معرفی کن و من را در وادی معرفت و ذات خود بیاور تا بشناسم که از چه کسی گدایی می‌کنم. متأسفانه ما در فهم و شناخته و خداباوری هم ضعیف و قلیل هستیم.
سپس می‌خوانیم: «یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ، خدایی که اعطا می‌کند و هر کسی به دَر خانه او برود و گدایی کند جواب می‌دهد و او را به زمان دیگری موکول نمی‌کند.» نمی‌گوید که کاش زودتر می‌گفتید، او را خجالت نمی‌دهد.
گاهی محدوده شناخت ما ضعیف است و گاهی نمی‌دانیم چه درخواستی کنیم، خدایی که هم به آن کسی که سوال می‌کند، می‌دهد و هم به کسی که سوال نمی‌کند. حال من نمی‌دانم چه سوالی کنم، ولی خداوند می‌داند که چه به نفع من هست و می‌داند که چه مسیری به نفع من هست. گاهی در زندگی می‌گوییم دست خدا را در زندگی احساس کردم، داشتم مسیری می‌رفتم که خداوند یک مرتبه مسیرم را تغییر داد. داشتم در ذلالت و گمراهی جلو می‌رفتم و متوجه نبودم، اما خدا کمک کرد و اجازه نداد نابود شوم.
می‌خواهم به جوانان بگویم که ما کجا چنین موجودی پیدا کنیم که این چنین عاشقانه با او صحبت کنیم، سوال کنیم می‌دهد و درخواست هم نکنیم، چون می‌داند چه نیاز دارید به ما می‌دهد. اگر فیض الهی یک لحظه قطع شود، کل جهان کن فیکون می‌شود.
سپس می‌خوانیم: «تحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَهً» چرا اینطور هست، تو که جایگاه او را نمی‌دانی و تو که سوال نکردی و نیازی نداشتی؟ به خاطر تحَنُّنی که از خداوند هست، به خاطر رحمتی که خداوند دارد. خداوند حنان است یعنی خداوند مشتاق بندگان حتی ناخلف است، بندگانی که اصلاً نمی‌شناسنش و به دَر خانه اش هم نمی‌روند. ممکن است که از کوچه خداوند هم رد نشوند، به محله خداوند نمی‌روند. مانند مادر، وقتی بچه بدی می‌کند، مادر نمی‌تواند از او نگذرد، برخی از بچه‌ها بسیار بدی می‌کنند، بسیاری از مسایل ارتباطات عاطفی که باید باشد و احترامی که باید باشد از بین می‌رود، اما مادر نمی‌تواند محبتش را از فرزند دریغ کند. می‌گوید اگر خدا به هر کسی که درخواست می‌کند و گدایی می‌کند می‌دهد، به هر کسی که دَر خانه خدا نمی‌رود و از محله خدا هم رد نمی‌شود، به کسی که حتی خداشناس هم نیست، می‌دهد همه این‌ها به خاطر این است که خداوند مثل مادر به بندگانش مشتاق است.
سپس می‌خوانیم: «اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیَّاکَ» سوال می‌کند‌ای کسی که اینطور هستی که در مقابل قلیل کثیر می‌دهی، و امید همه هستی و تو هستی که به تو اعتماد می‌کنیم،ای کسی که هر که طلب کند می‌دهی و طلب نکند هم می‌دهی، من به در خانه تو آمدم؛ای خدا به من درخواستم را اعطا کن. امیدم را از همه چیز بریدم؛ در فلان اداره رفتم به دنبال پارتی نمی‌گردم، مساله و سوال و درخواست و طلب و مشکلم را تنها از تو می‌خواهم و گدایی من تنها بر در خانه توست.
سپس می‌خوانیم: «جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمیعَ خَیْرِ الْأخِرَهِ خیر این دنیا و خیر آخرت را تنها از تو می‌خواهم.»
سپس می‌خوانیم: «وَ اصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا، وَ شَرِّ الْأخِرَهِ، تو خودت با درخواست من همه شر دنیا و آخرت را برمی گردانی.» در حال حاضر در آخر الزمان در شر قرار گرفتیم، به عنوان مثال فرقه‌های ضاله، هر روز یک بحثی را مطرح می‌کنند و عده‌ای را به طرف خود می‌کشانند. جوانی که هر روز این دعا را می‌خواند می‌گوید که خداوند من را از این مصائب آخر الزمان دور کند.
سپس می‌خوانیم: «فَاِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مااَعْطَیْتَ» درخواست بسیار بالاست. این خیلی حرف است که همه شر را از من دور کن و تنها کار خداست. در این دنیا مثلاً شخصی از نظر مالی به دیگران کمک می‌کند و بالاخره روزی پول‌های او تمام می‌شود، چون نقص دارد، ولی آنچه خدا می‌دهد کم نمی‌آید. یعنی ما دَر خانه کسی گدایی می‌کنیم که هر چه از او بخواهیم جواب رد نمی‌شویم و از عطیه خداوند کم نمی‌شود. در روایت داریم که از خداوند بزرگ و زیاد درخواست کنید و در این زمینه نهراسید، چون خداوند با آنچه می‌دهد دچار نقص نمی‌شود.
سپس می‌خوانیم: «وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِکَ یا کَریمُ حال که تو با بخشش دچار نقص نمی‌شوی، از فضل خودت هم بر من زیاد کن» از جمله علم، مال دنیایی و آخرتی؛ مشکل ایمان و ارتباط با امام زمان دارم، کمکم کن. نمی‌توانم با خداوند ارتباط عاشقانه داشته باشم، کمکم کن و بسیاری از مسایل دیگر را نیز شامل می‌شود.
راوی می‌گوید که وقتی به این فراز دعا رسید، امام صادق (ع) محاسن شریفشان را دست چپشان گرفتند و در حالت تضرع، هم زمان انگشت سبابه دست راستشان را حرکت می‌دادند و شاید بدین معناست که با این حرکت توجه را بیشتر کند.
دعای ماه رجب و توصیه‌هایی به جوانان
دختران و پسران اگر هر وعده این دعا را نمی‌خوانید، اما یک بار با عشق، علاقه، درک و توجه این دعا را بخوانید. از همه جا فکرتان را جدا کنید و تنها در معنای این دعا تمرکز کنید.
اگر جوان ما در یک نماز این دعا را با حالت توجه تمام بخواند و با خداوند عشق ورزی کند و عاشق خداوند شود، خداوند را مانند یک مادر مهربانی می‌بیند که هر چه هم که این بچه بد و ناخلف است و خطا و اشتباه می‌کند، باز هم فیوضاتش کم نمی‌شود و مدام به بنده کمک می‌کند.
باید به مباحث خداشناسی برگردیم، باید خداباوری را در بین مردم تقویت کنیم که در غیر این صورت جامعه به انحطاط کشیده می‌شود، حال که ما چنین خدای مهربانی داریم، چنین دین و پیامبری داریم و تمام این ماه را خداوند تنها ماه خودش گذاشته به دَر خانه او برویم، و هر چه می‌خواهیم بخواهیم و برای ماه شعبان و رمضان آماده شویم.
ماه شعبان با پیامبر ارتباط برقرار می‌کنیم و کانال بزنیم و به ماه رمضان ورود کنیم.
البته تأکید می‌کنم که اینطور نباشد که تنها این دعا را بخوانیم بلکه باید بفهمیم که چه از خدا می‌خواهیم، خداوند در کلاس درس به ما درس می‌دهد و ما را آماده می‌کند که به ماه شعبان و رمضان وارد شویم، رمضان ماه نزول قرآن است و ماهی است که مقدرات یک سال ما در شب‌های قدر تعیین می‌شود و این آمادگی می‌خواهد. مثل سرباز ما را آماده می‌کند و تعلیم دوره آمادگی و قبل از آموزش نظامی است. خداوند با این کلام این دو واحد را برای ما تعلیم می‌دهد و ما را سر کلاس درس می‌فرستد و مدرس خداست، شاگرد هم ما هستیم و در مقابل خداوند زانو زدیم و داریم با درک، تفکر و تعمق این مسایل را با خداوند راز و نیاز می‌کنیم. این‌ها باعث می‌شود که انسان ارتقا پیدا کند، نسل جوان و حتی پیر‌ها امیدوار شوند.
وقتی ارجاع و امید به خداوند باشد، وقتی همه چیز را به دست خداوند بسپارید، نمی‌گویم که مسئولین از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند، ولی منِ بنده هم با ارتباط با خدا این سختی‌ها را راحت‌تر می‌گذرانم.
در ماه رجب با خواندن این دعا انسان به سطحی از علم، فهم و شناخت خداوند و ارتباط با خدا می‌رسد و آرامشی به او داده می‌شود که در این زمان همه ما محتاج به آن هستیم؛ بنابراین معرفت به خدا پیدا کنیم که باعث سعادت شود؛ همه این دعا‌ها در این مسیر است که انسان امروز با همه این مسایلی که برای اوست، با همه حجم سنگین مشکلات و مسایل رنگین، فتنه‌های مختلف اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فکری و فرقه‌ای که جامعه ما را در بر گرفته، بحث‌های مختلفی که هست و باعث می‌شود که انسان امید به زندگی پیدا کند، پس از آن بر جامعه هم تأثیر می‌گذارد و مشکلات اجتماعی برطرف می‌شود. متأسفانه با نگاهی ادعیه‌ای به این دعا‌ها نگاه می‌کنیم، ولی این دعا راهگشا و مشکل گشاست، امید و اطمینانی که با این دعا به خداوند پیدا می‌کنیم، باعث می‌شود که مسیر زندگی سعادتمند شود.
منبع: شفقنا
انتهای پیام/