به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ازقم،کتاب «آداب معاشرت» به قلم آقایان «سید محمد مقدس نیا» و «محمد مهدی محمدی» به ابعاد مختلف معاشرت در موضوعات گوناگون از جمله سـلام و احوالپرسی پرداخته است.
در این کتاب آمده است:هـر مـلّتـی کـه از تـمـدّن و فرهنگی اصیل و ریشه دار برخوردار است، در برخورد‌های اجتماعی خـود، شـعـارهـای خـاصـی دارد.
از مفهوم آیات و روایات اسلامی چنین بـرمـی آیـد کـه «سـلام» تـحـیـّت مـخـصـوص و شـعـار شـریـعـت اسـلامـی اسـت.
خـداونـد متعال، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را به این سنّت پسندیده موظف کرده، می‌فرماید:هرگاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند، نزد تو آیند، [به آنها]بگو: «سلام بر شما».
پـیـامـبـر اسـلام «ص» نیز در سیره عملی خود، مروّج این سنت پسندیده و انسانی بود و در سلام کردن به مسلمانان پیشدستی می‌کرد، تا آنجا که از سلام کردن به کودکان نیز خودداری نمی‌ورزیـد و می‌فرمود: پنج چیز است که آنها را انجام می‌دهم تا پس از من در میان امتم، سنّت شود که یکی از آنها سلام به کودکان است.
در ایـن زمـیـنـه، شـایـسـتـه اسـت که مسلمانان نیز این شعار اسلامی را پاس دارند و هنگام دیدار بـرادران دیـنـی، بـا سـلامی آرامش بخش و شادی آفرین، آنان را شاد و مسرور سازند و بدین تـرتـیـب، روابـط اجـتـمـاعـی خـود را تـحـکـیـم بـخـشـنـد؛ چـنـان کـه رسول خدا «ص» به پیروانش سفارش می‌کند:هنگام ملاقات، با سلام گفتن، همدیگر را دیدار کنید.
سـلام کـردن در فـرهـنـگ اسـلامـی از نشانه‌های تواضع شمرده شده است. سلام دهنده خود را در سـطـح هـمـکـیشان خود می‌بیند، برای خویشتن، شخصیّت کاذب و دروغین نمی‌سازد و خود را یک سـر و گـردن بـالاتـر از دیـگـران نـمـی بـیـنـد، بـه آسانی با آنان انس می‌گیرد، با صفاو صمیمیت آنها را دیدارمی کند و بدین وسیله به تکبر و خودبزرگ بینی دچار نمی‌شود.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:از نشانه‌های تواضع این است که هر کس را که ملاقات کردی، به او سلام کنی.
سلام، روح اخوّت و برادری را در جامعه اسلامی حکمفرما می‌کند. از این رو، بیشترین پاداش، از آنِ کسی است که ابتدا به دیگری سلام کند، زیرا سلام ارتباط دوستانه و پرمهر ایجاد کرده و بذر محبّت را در جامعه می‌کارد. سرور شهیدان امام حسین علیه السلام می‌فرماید:سـلام کـردن، هـفـتاد حسنه دارد که شصت و نُه تا برای سلام کننده و یکی برای پاسخ دهنده آن است.
پـس سـلام کـنـنده به رحمت الهی نزدیکتر و از عنایت بیشتری برخوردار است، زیرا تکبر را در خـود شـکـسـته است و با فروتنی در مقابل برادر خود، به خدا تقرّب جسته و مورد آمرزش الهی قرار می‌گیرد. رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید:ادای سلام و گفتار نیکو، از عوامل آمرزش گناهان است.
امام صادق (ع) نیز می‌فرماید:شروع کننده سلام، به خدا و رسولش نزدیکتر است.
مـسـلمـانـان بـر اسـاس تـعـالیـم اسـلامـی، مـوظـفـنـد در دیـدار بـا بـرادران دیـنـی، قـبـل از شـروع بـه سـخـن، بـه آنـان سـلام کـنـنـد. بـر ایـن اسـاس، کـسـی کـه قـبـل از سـلام، شـروع بـه سـخـن کـنـد، شـایـسـتـه پـاسـخ نـیـسـت. رسول خدا (ص) می‌فرماید:هر کس قبل از سلام، شروع به سخن کرد، پاسخ او را ندهید.
بـطـور کـلی، سـلام کـردن کمترین ابراز احترام و محبّتی است که هر مسلمان، می‌تواند نسبت بـه دیـگـران انـجـام دهـد و کـاری بـی دردسـر تـر و بـی زحـمـت تـر از آن نـیـسـت.
حال اگر کسی آنقدر نسبت به برادران دینی خود بی اعتنا و بی توجه باشد که حتّی از سلام کـردن هـم دریـغ ورزد، آیـا مـی تـوان بـرای ایـن حـالت او نـامـی جـز بُخل گذاشت؟ رسول خدا (ص) می‌فرماید:بخیل‌ترین مردم، کسی است که از سلام کردن خودداری کند.
سـلام کـردن مـانـند هر سنّت اسلامی، دارای آدابی است که رعایت آنها، تاءثیر آن را بیشتر می‌کند. برخی از آنها عبارتند از:سلام کوچکتر به بزرگتر و بر عکس است.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:کوچک به بزرگ سلام کند و رهگذر به نشسته و گروه اندک به گروه بسیار، سلام کند.
از آنجا که سلام کردن از شعار‌های اسلامی است و مسلمانان بدان شناخته می‌شوند، افشای سلام اهمیّت خاصی پیدا می‌کند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید:آیـا بـه شـمـا خـبـر نـدهـم کـه بـهـتـریـن اخـلاق مـردم دنـیا و آخرت چیست؟ عرض کردند: آری‌ای رسول خدا (ص)، فرمود: سلام را (که شعار و تحیّت بهشتیان است) در عالم منتشر کردن.
هـر چـنـد سلام کننده با آغاز به سلام، بیشترین ثواب را به خود اختصاص می‌دهد، لیکن طرف مـقـابـل نـیز باید با رعایت ادب و پاسخ شایسته، این شعار اسلامی را پاس دارد. قرآن کریم می‌فرماید:
هرگاه کسی به شما سلام کرد، پاسخی نیکوتر دهید، یا همان تحیّت را به او برگردانید.
مـسـلمـان نـبـایـد در سـلام کـردن، تـفـاوتـی مـیـان افـراد از جـهـت دارایـی و فـقـر قـائل شـود، بـلکـه بایستی همه را از این نظر، به یک چشم بنگرد و به آنها بطور یکنواخت و بدون تبعیض سلام کند، امام رضا علیه السلام می‌فرماید:هر کس با مسلمان تنگدستی رو به رو شود و به او بگونه‌ای سلام کند که با سلام کردن بر دارا تفاوت داشته باشد، روز قیامت که به دیدار خدا می‌رود، خدا از او خشمگین است.
نـکـتـه دیـگر میانه روی در سلام است؛ گاهی سلام کردن بقدری همراه با احترام و بزرگداشت افـراد اسـت کـه بـیشتر به تظاهر و ریا و چاپلوسی می‌مانَد و گاهی نیز به تناسب موقعیّت افراد، سلام مناسبی به آنها داده نمی‌شود که هر دو نارواست و باید به تناسب موقعیّت معنوی، عـلمـی و اخـلاقـی هـر کـس بـه او سـلام کـرد.
اگـر سـلام فـقـط احـتـرام ظـاهـری بـاشـد و در دل، نـسـبـت بـه مؤ منان ارادت نداشته باشیم؛ این نفاق و دو رویی است و اگر هم به آنها بی اعـتـنایی کرده و در حدّ ارادت قلبی، به شایستگی سلام ندهیم، کوتاهی کرده ایم. پس بهتر است که حدّ هر کسی را مراعات کرده و از افراط و تفریط در سلام کردن بپرهیزیم.
امیرمؤمنان علیه السلام می‌فرماید:در سـلام کـردن بـه بـرادران، نـه در حـدّ نـفـاق مـبـالغـه کـن و نـه آنـان را از درجه استحقاق و شایستگی پایین بیاور.
در فرهنگ اسلامی سلام کردن به چند طایفه ممنوع شده است:
۱ ـ کـسـانـی کـه بـه خـاطر انجام کار‌های ناشایست و نامشروع، لیاقت دوستی، سلام و صفای بـرادران دیـنی خود را ندارند، مانند افراد شرابخوار، قمار باز، ربا خوار، متجاهر به فسق و کسانی که بطور آشکار، مرتکب کار‌های خلاف می‌شوند.
شـایـد سـلام و احـوالپـرسـی بـا ایـن گـونـه افـراد نـوعـی تـأیـیـد و صـحـّه گـذاشـتن بر اعـمـال زشتشان محسوب شود؛ از این رو، شایسته است که هر مسلمانی برای جلوگیری از فساد، گناه و اعمال زشت و نامشروع، از سلام کردن به این افراد خودداری کند و با چهره‌ای گرفته و نـگـاهـی نـامـهـربان با آنها برخورد کند.
این کمترین کاری است که در حق تبهکاران می‌توان انـجام داد. مگر اینکه شیوه سلام و احوالپرسی در هدایت آنها مؤثر باشد و انسان بخواهد آنها را با این شیوه امر به معروف و نهی از منکر کند.
۲ ـ سـلام کـردن بـه بعضی به جهت اشتغال به برخی کار‌ها و دشوار بودن جواب سلام در آن حـال مـورد نـهـی قـرار گرفته است، مانند سلام کردن به نمازگزار، چون جواب سـلام، واجـب اسـت و افـرادی کـه مـشـغـول نـمـاز هـسـتـنـد، بـه مـشـکل می‌افتند و حداقل این است که موجب حواس پرتی آنها شده و حضور قلب آنها را از بین می‌بـرد. از ایـن رو، مـمـنـوع شـده اسـت. هـمـچـنـیـن سـلام کـردن در حـال اسـتـحـمـام، تـخـلّی و یـا هـر کـار دیـگـری چـون مـسـواک زدن کـه جـواب سـلام، مشکل یا مناسب وضعیّت جواب دهنده نیست.
۳ ـ کـسـانـی کـه از جـرگه دین و ملت اسلام و مسلمانان، خارج هستند، زیرا سلام کردن به آنها مـمـکن است به معنای تأیید دین و آیین نادرست آنها بوده و آنها را در پافشاری و دلخوشی به آیین انحرافی خود، پایبندتر کند. البته اگر آنها در وضعیّتی قرار داشتند که انسان بتواند بـا سـلام کـردن و ابراز محبّت، آنها را به راه راست هدایت کند، چنان که در سیره اولیای دین، چنین مواردی دیده می‌شود، شایسته است در هدایت آنها کوتاهی نکند.
بـایـد تـوجـه داشـت کـه در حـالت عـادی، نـبـایـد به غیر مسلمانان سلام کرد و با آنها رابطه دوستی برقرار نمود، مگر اینکه آنها خود ابتدا سلام کنند که در این صورت پاسخ آن لازم است، لیکن در جواب هم (سلام) گفته نمی‌شود و به (علیکم) اکتفا می‌گردد.
رسول گرامی اسلام (ص) فرمود:با اهل کتاب ابتدا به سلام نکنید، اگر آنها به شما سلام کردند، در پاسخ بگویید: (بر شما باد).
۴ ـ گاهی مخاطب انسان، فردی است که سلام کردن به او ممکن است برای انسان مفسده آمیز باشد و یـا تأثیر ناخوشایندی بر روحیه معنوی او بگذارد، مانند سلام کردن به زن جوان. امیرمؤمنان صلوات الله علیه از سلام کردن به زنان جوان پرهیز می‌کرد و می‌فرمود:می‌ترسم، صدای او برایم خوشایند باشد و بیش از آنچه امید اجر دارم، زیان کنم.
گـرچـه سـاحـت مـقـدس آن حـضـرت، بـسـی بـرتـر از وهـم و انـدیـشـه مـاسـت و حـتـی خیال گناه در ذهن چنین انسان بلند مرتبه‌ای خطور نمی‌کند، اما برای حفظ آن مقام معنوی و توجه شـدیـد بـه حـضـور خـدا و نـیـز توجه به وسوسه‌های شیطان و از همه مهمتر، تذکر دادن به دیـگـران که بطور قطع، چنین موقعیّتی برای آنها می‌تواند خطرآفرین باشد، چنین شیوه‌ای را برگزیده و آن را مطرح می‌سازد؛ امید آنکه مؤ منان نیز از او پیروی کنند و خود را از خطرات نفسانی دور نگه دارند.
منبع:خبر حوزه
انتهای پیام/ش