این مشکل از چند ماه قبل و از زمانی آغاز شد که ایرلاین‌ها به جهت تحریم‌های امریکا خدمات‌رسانی به هواپیماهای ایرانی را محدود کردند.
پس از خارج شدن آمریکا از برجام، بسیاری از کشور‌ها و شرکت‌های سوخت‌رسان هواپیما به ایران اعلام کردند که امکان ارائه سوخت به هواپیمایی ایرانی ندارند و از اواسط سال ۹۷ بود که شرکت‌های هواپیمایی ایرانی با این مشکل مواجه شدند.
با این حال از زمان بروز این مشکل تا به امروز گرچه کمتر هواپیمای ایرانی به خاطر سوخت از پرواز بازماند، اما طی هفته‌های اخیر چند فرودگاه اروپایی اجازه سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایرانی را ندادند.
پیشتر مسئولان هواپیمایی گفته بودند اصلاً اجازه ندادیم که هیچ پرواز خارجی به خاطر نبود سوخت کنسل و یا قطع شود و همواره تدابیری اتخاذ شده که مشکل تامین سوخت هواپیماهای ایرانی در کشور‌های دیگر کاهش یابد.
چمدان دلار و بنزین یواشکی
یکی از فعالان تلویزیونی هفته گذشته در توئیتر خود روایت جالبی از پرواز با هواپیمای ایرانی بر فراز اروپا و مشکلات آن را بیان کرد. رضا رشیدپور در توئیت خود نوشت: «رسیدیم لندن، سوخت ندادن. برگشتیم میلان. اونجا هم سوخت ندادن. پرواز کردیم به فرودگاهی مثل قلعه‌مرغی خودمون. همون اطراف. نماینده ایرلاین از توی چمدون دلار آورد. یواشکی بنزین زدن. برگشتیم.»
او البته این اظهارات را به نقل از یک مسئول پرواز توئیت کرده بود تا مشکل پرواز یک هواپیمای ایرانی را بر فراز اروپا بیان کند.
اتفاقی که در این میان مرسوم است این است که ظاهرا خلبان و کادر پروازی هواپیماهای ایرانی از زمان مشکل تامین سوخت مجبورند یا با جیب‌های پر از یورو و دلار پرواز کنند و یا چمدان‌های پر از دلار در کابین پرواز داشته باشند تا هرجا مجبور به سوختگیری شدند مشکل پیدا نکنند.
اسعدی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی این موضوع را تایید کرده و گفته: «پرداخت هزینه سوخت برای شرکت‌های هواپیمایی در پرواز‌های خارجی به صورت نقدی است و ایرلاین‌ها باید ارز به همراه داشته باشند یعنی خلبان‌ها در پرواز‌های خارجی ارز نقدی به همراه دارند و پول سوخت را همان لحظه پرداخت می‌کنند.» وی افزود: «تدابیری اتخاذ شده است که از نظر تامین سوخت در کشور‌های دیگر، مشکلی نداشته باشیم.»
کدام کشور‌ها به ایران سخت می‌گیرند؟
با وجود تدابیر ذکر شده، مشکلات هواپیماهای ایرانی روز به روز در حال بیشتر شدن است و در بیشتر فرودگاه‌های جهان اجازه سوختگیری مرسوم و عرف را به هواپیماهای ایرانی نمی‌دهند.
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته که مورد تایید مسئولان هواپیمایی کشور نیز هست فرودگاه‌های چند کشور به پرواز‌های ایرانی در صورت اتمام سوخت اجازه سوختگیری نمی‌دهند.
در کشور‌های ترکیه، امارات (دبی)، کویت و لبنان هواپیماهای ایرانی نمی‌توانند سوخت دریافت کنند درمیان کشور‌های همسایه نیز فقط امکان سوختگیری در کشور عراق وجود دارد، اما درباره عراق یک مشکل وجود دارد و آن این است که ایرلاین‌های ایرانی معمولا سوخت از کشور عراق خریداری نمی‌کنند، چون مسیر پرواز حدود یک ساعت است و معمولاً هواپیماها طوری سوختگیری می‌کنند که نیاز به سوختگیری در عراق نباشد، زیرا قیمت سوخت هواپیما در عراق گران و حدود یک دلار و ۳۵ سنت است که در مقایسه با نرخ سوخت در ایران، بسیار بالاتر است.
بر اساس همین بررسی تایید شده، در بعضی کشور‌های اروپای شرقی (منطقه بلگراد) تامین سوخت هواپیما برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی بدون مشکل انجام می‌شود به عنوان مثال ایران‌ایر اگر پروازی به آلمان داشته باشد، در مسیر برگشت خود، در... می‌تواند سوختگیری کند.
در مسیر‌های دورتر هم مشکل به مراتب پیچیده‌تر است و در بیشتر موارد هواپیماهای ایرانی حتی ممکن است از اروپا آنطرف‌تر یعنی به سمت امریکا نتوانند پرواز کنند.
بر اساس این گزارش، همانطور که گفته شد در بیشتر کشور‌های قاره اروپا هواپیماهای ایرانی با مشکل سوخت‌رسانی روبرو هستند، اما این مشکل در قاره امریکا هم به قوت خود باقیست.
واقعیت ماجرا این است که شرکت‌های سوخت‌رسان برند‌هایی هستند که اگر در اروپا فعال باشند، در آمریکا هم فعال هستند در نتیجه آن‌ها در هر کجای عالم برای هواپیماهای ایرانی که مشکل سوخت داشته باشند از ترس مجازات‌های امریکا و مساله تحریم ایجاد مشکل کرده و از سوخت‌رسانی حتی گرانتر از نرخ مرسوم خودداری می‌کنند.
درباره ماهیت شرکت‌های سوخت رسان هوایی در فرودگاه‌هایی که با ایرانی‌ها همکاری نمی‌کنند بررسی‌ها نشان می‌دهد این شرکت‌های سوخت‌رسان در قاره‌های مختلف فعال هستند و طبق مراوداتی که با آمریکا دارند اکیدا از هر گونه همکاری با هواپیماهای ایرانی منع شده‌اند. نکته جالبتر اینکه بیشتر شرکت‌های سوخت رسان، بخشی یا همه سهام آن‌ها متعلق به آمریکا است که در نتیجه صراحت به طرف ایرانی می‌گویند که امکان ارائه سوخت ندارند.
با این حال هستند شرکت‌هایی که در بحث تامین سوخت هواپیماها تعلق خاصی به طرف امریکایی ندارند و نگرانی خاصی نیز از بابت سوخت‌رسانی آن‌ها به هواپیماهای ایرانی نیست. این شرکت‌ها در اروپای شرقی هستند و البته قدری گرانتر در خدمت هواپیماهای ایرانی هستند، چون هزینه سوختگیری را کادر پروازی یا خلبان مستقیما به آن‌ها پرداخت می‌کند.
صرفه اقتصادی ندارد
به گفته کارشناسان اقتصادی گرچه این نحوه سوختگیری برای هواپیماهای ایرانی مقرون به صرفه نیست، اما به خاطر سیاست‌های امریکا در تحریم ایران چاره‌ای جز قبول شرایط فعلی نیست.
امین حاجی لطفی کارشناس اقتصاد در گفتگویی کوتاه در پاسخ به این سوال که آیا هزینه اضافی از بابت سوختگیری مشروط در فرودگاه‌های جهان به هواپیماهای ایرانی تحمیل می‌شود یا خیر، گفت: قطعا افزایش هزینه اتفاق می‌افتد و اصولا یکی از دلایل گران شدن نسبی برخی پرواز‌های خارجی همین بوده است، چون به هر حال یک نشست و برخاست اضافه به قول مسئولان هواپیمایی کشور انجام می‌شود که این خود هزینه بسیاری برای شرکت هواپیمایی دارد و قاعدتا این هزینه بر ایرلاین تحمیل می‌شود تا آن‌ها پرواز‌های خارجی خود را منظم انجام دهند و وقفه‌ای در کار آن‌ها ایجاد نشود.
وی تصریح کرد: توقف در فرودگاه ثالث برای سوختگیری موجب تاخیر در پرواز‌ها و برهم‌خوردن نظم نسبی و ظاهری پرواز‌ها می‌شود و این اتفاق با شرایط موجود طبیعی به نظر می‌رسد و چاره‌ای جز قبول نیست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تاخیر در پرواز‌ها از سوی ایرلاین‌های ایرانی گاهی حتی بیشتر از ۱۵ ساعت بوده و نارضایتی‌هایی را هم به بار آورده است.
۲۴ ساعت تاخیر به خاطر سوخت؟!
هفته گذشته دو پرواز اروپایی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران «هما» از مبدا آمستردام و لندن به مقصد فرودگاه امام به دلیل شرایط نامساعد جوی نتوانستند در فرودگاه میانی فرود آیند و با تغییر فرودگاه نیز بیش از ۲۴ ساعت برای دریافت سوخت متوقف شدند.
این اتفاق بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت بطوریکه پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ایران، سه شنبه ۴ فوریه ۲۰۲۰، (۱۵ بهمن) به این اتفاقات واکنش نشان داد و درباره آن توضیح داد و نوشت: دو پرواز اروپایی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از مبدا آمستردام و لندن به دلیل عدم سوخت‌رسانی بیش از ۲۰ ساعت متوقف شدند؛ وزیر راه و شهرسازی، این رفتار اروپا را عملی «غیرانسانی و غیرقانونی» توصیف کرد و گفت: این کار در تضاد با شعار حقوق‌بشر است.
وقتی مشکل، گریبان ظریف را هم می‌گیرد
این وضعیت البته وضعیتی نیست که فقط گریبان مردم را گرفته باشد. ظریف وزیر خارجه نیز چندی قبل برای حضور در یک نشست بین‌المللی دچار همین مشکل شده بود. بر همین اساس، عدم سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایران برای یکی از سفر‌های وزیر امور خارجه ایران به آلمان نیز مشکل ساز شد. دویچه‌وله در این باره گزارش داد که پیش از آغاز کنفرانس امنیتی مونیخ، شرکت‌های نفتی فرودگاه این شهر حاضر به سوخت‌رسانی به هواپیمای حامل وزیر خارجه کشورمان نشدند.
پس از بررسی‌های همه جانبه و دقیق مشخص شد که شرکت‌های تامین سوخت آلمانی نگران بودند که با فراهم کردن سوخت برای هواپیمای وزیر خارجه ایران تحریم‌های واشنگتن علیه تهران را نقض کنند.
با اینکه وظیفه دولت میزبان نشست بود که همه شرایط لازم را برای مدعوین فراهم کند، رسانه‌های آلمانی گزارش دادند دولت این کشور به سختی و با کمک گرفتن از ارتش آلمان توانست سوخت لازم برای هواپیمای ظریف را تامین کند.
شکایت ایران به نهاد بین المللی
ایران از زمان اعمال این تحریم ظالمانه شکایت خود را به نهاد بین المللی معتبر در خصوص این گونه کارشکنی‌ها ارائه کرده بود بطوریکه خرداد ماه گذشته و هنگامی که مشکل سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایرانی اوج گرفته بود یک مقام سازمان هواپیمایی ایران در گفتگویی با خبرگزاری ایرنا گفته بود که موضوع عدم سوخت‌رسانی به شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در برخی فرودگاه‌های بین‌المللی به دبیرکل و رئیس شورای ایکائو منعکس شده و تلاش‌ها و رایزنی‌های زیادی برای تحویل سوخت به شرکت‌های ایرانی صورت گرفته است.
ایکائو، سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی زیرمجموعه و نهاد تخصصی سازمان ملل متحد و ماموریت آن «هماهنگ‌سازی استاندارد‌های بین‌المللی پروازی و مدیریت خطوط هوایی در سطح جهان است».
این اعتراض طرف ایرانی با محکوم کردن اقدام امریکا مبنی بر محروم‌سازی ناعادلانه ایران ارائه شده و ضمن آن ایران اعلام کرده بود که تحریم‌های آمریکا علیه هواپیمایی جمهوری اسلامی بر خلاف همه مقررات بین‌المللی و شعار‌های بشردوستانه آمریکا و هم‌پیمانانش است.
این در حالی است که مقررات بین المللی زمانی که تحریم‌ها با جان مردم یک کشور بازی کند آن را ممنوع می‌داند. هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران بار‌ها گفته نوک حمله این تحریم‌ها مردمی هستند که از حمل و نقل هوایی استفاده می‌کنند وهدف از این اقدامات قطع ارتباط مردم ایران با سایر کشور‌ها و ملت‌هاست.»
در این میان بحث تعلل و تاخیر عمدی نهاد‌های جهانی در رسیدگی به مشکلات اینچنینی خود جای سوال و پرسش دارد چرا که به نظر می‌رسد از خرداد ماه گذشته تا به امروز تلاش‌ها برای رفع این مشکل نه تنها کارگشا نبوده بلکه بر وخامت اوضاع نیز افزوده است و به نظر می‌رسد فرودگاه‌های بیشتری در موضوع کارشکنی در پرواز‌های ایرانی فعال شده‌اند.
با این حال به نظر می‌رسد اعتراض ایران به این مشکل نزد ایکائو هنوز راهگشا نبوده است این در حالی است که رایزنی‌ها و مذاکرات ایران، متاسفانه مشکل سوخت‌رسانی را در حد ابراز امیدواری صرف برای حل مشکل باقی نگه داشته است.
فرودگاه‌های خطرناک برای هواپیماهای ایران
از میان فرودگاه‌های مشکل ساز برای هواپیماهای ایرانی، فرودگاه فرانکفورت، استانبول و هیتروی لندن بیشترین میزان اشکال تراشی را برای پرواز‌های ایرانی داشته‌اند. چندی قبل ایرنا نوشت: پروازی با شماره ۷۲۱ هواپیمایی ایران ایر به مقصد فرانکفورت با تاخیر هشت ساعته ایران را به مقصد آلمان ترک کرد، این هواپیما در شهر آنکارا در ترکیه برای سوختگیری مجبور به توقف ۴ ساعته شد. به گفته یکی از مسافران این پرواز، پس از ساعت‌ها مذاکره و درحالی که مسافران داخل هواپیما بدحال شده بودند با انتقال دو تانکر سوخت از خارج فرودگاه، سوخت هواپیما تامین شد.
ایکائو در این میان، موضع دولت‌های اروپایی را به ایران تکرار می‌کند و آن اینکه: «شرکت‌های سوخت‌رسانی تعلقی به دولت‌ها ندارند و آن‌ها حسب منافع خود نگران آزاررسانی‌های دولت امریکا در صورت همکاری با هواپیماهای ایرانی هستند. این در حالی است که ایران بار‌ها طی بیانیه‌های رسمی خطاب به این نهاد بین المللی هوانوردی اعلام کرده بود تحریم‌های آمریکا و تاثیر آن بر صنعت هواپیمایی غیر نظامی ایران اقدامی است که می‌طلبد ایکائو موضعی قاطع در قبال آن اتخاذ کند و از کشور‌های عضو بخواهد تا به مفاد این پیمان و گسترش حمل و نقل هوایی بین‌المللی با هدف «ارتقاء مودت و درک مشترک بین مردم جهان» پایبند باشند.
کدام هواپیماهای ایرانی تحریم هستند؟
واقعیت این است که بنا به اظهار مسئولان سازمان هواپیمایی تقریبا تمام هواپیماهای موجود در ناوگان هوایی ایران در لیست تحریم‌های امریکا قرار دارند.
مسئولان سازمان هواپیمایی هم این موضوع را تایید کرده‌اند و گفته‌اند آمریکا تمام هواپیماهای ایران‌ایر را در لیست تحریم قرار داده است؛ حتی هواپیما‌هایی که زمین‌گیر بوده یا متلاشی شده‌اند و حتی هواپیما‌هایی را که ایران قبلا آن‌ها را به فروش رسانده است.
به نظر می‌رسد تصمیم امریکا درباره ایجاد اخلال در ناوگان هوایی ایران بسیار جدی است و حتی این اقدام آمریکا می‌تواند در راستای عدم توسعه شرکت‌های هواپیمایی ایران قلمداد شود و قصد دیگر این دولت متخاصم این است که همکاری تمام بخش‌های داخلی و خارجی با هواپیمایی ایران قطع شود.
مرداد ماه گذشته آمریکا به موسسات فعال در خدمات‌رسانی هواپیمایی هشدار داده است از ارائه خدمات به شرکت‌های هواپیمایی و هواپیماهای تحریمی ایران خودداری ورزند. این دستور را اداره نظارت بر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا - اوفاک - صادر کرده و طی آن "فعالان در صنایع هواپیمایی را از خطر قرار گرفتن در معرض اقدامات تنبیهی و تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده به دلیل ارتباط یا انتقال بدون مجوز هواپیما، قطعات و اقلام، فناوری یا خدمات هواپیمایی به ایران یا شرکت‌های هواپیمایی تحریمی ایران و مرتبط با ایران" آگاه کرده است.
امریکایی‌ها حتی پا را فراتر نهاده و تهدیدات بی‌سابقه‌ای را علیه شرکت‌های همیار به ایران مطرح کرده‌اند و از جمله گفته اند: کوتاهی در این امر و همکاری با هواپیماهای ایرانی می‌تواند دست اندرکاران مربوطه در صنایع هوایی را با خطرات قابل توجه شامل پیگرد کیفری و حقوقی یا تحریم اقتصادی و مالی مواجه کند. "
با این حال امریکایی‌ها و در واقع وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم هوایی ایران را به طور ۱۰۰ درصدی اعمال نکرده و به یک شرکت فرانسوی - ایتالیایی اجازه داده‌اند تا تجهیزات مورد نیاز ایران ایر را تامین کند.
دفتر کنترل امور دارایی‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا مرداد ۹۸ توصیه‌های خود در خصوص صنعت هوایی مرتبط با ایران را منتشر کرد که به فعالیت‌های ایران در رابطه با صنعت حمل‌ونقل هوایی می‌پردازد. این توصیه‌ها شامل هیچ تحریم جدید یا اصلاحیه تحریمی علیه ایران نمی‌شد، اما به افراد و شرکت‌ها درباره فعالیت‌های ایران در این زمینه که آن‌ها را در برخی موارد فریبنده خوانده، هشدار داده است.
معافیت‌هایی که طی این امر ابلاغ شده مختصر بوده و تنها به شرکت فرانسوی- ایتالیایی ای‌تی‌آر (ATR) که تولیدکننده هواپیماهای دارای موتور توربین‌دار است، اجازه داده تا تجهیزات مورد نیاز ایران ایر را تامین کند.
دولت آمریکا در حال حاضر به شرکت‌های هواپیمایی غربی درباره هرگونه تعامل با ایران بدون کسب مجوز از دفتر کنترل امور دارایی‌های وزارت خزانه‌داری هشدار داد.
سخنگوی ای‌تی‌آر گفت که این شرکت در آوریل ۲۰۱۹ اجازه یافت تا نیاز‌های این ۱۳ هواپیما در ناوگان حمل‌ونقل ایران ایر را تامین کند. از این رو، ای‌تی‌آر می‌تواند قطعات، تجهیزات و ابزار‌های مورد نیاز و به‌علاوه نرم‌افزار به‌روزرسانی شده و فناوری لازم را به ایران ایر برای تضمین ایمنی عملیات هواپیماها ارائه دهد. این مجوز در ۳۰ آوریل ۲۰۲۱ (سال آینده) منقضی می‌شود.
منبع: روزنامه آفتاب یزد
انتهای پیام/
دیر یا زود میان ایران...