کتاب «ایران در بحران: انحطاط صفویه و سقوط اصفهان» اثری است که به درک و توجه ما از تاریخ ایران عصر صفوی کمک بسیاری می‌کند؛ عصری که منجر به دو قرن انحطاط و فروپاشی متوالی در ایران شد. محققان معاصر در کل سقوط صفویه را نتیجه طبیعی زوال سیاسی اجتناب‌ناپذیر و فساد گسترده اخلاقی ایران در اواخر دوره صفوی می‌دانند.
پروفسور مته با نگاهی تازه و نو این دیدگاه‌های سنتی را زیر سوال می‌برد و منابع قدیمی و سنتی را مورد ارزیابی مجدد قرار می‌دهد و با خلق این اثر دریچه تازه‌ای به سوی ما برای شناخت سال‌های پایانی عصر صفویه باز می‌کند. باید اذعان داشت منابعی که مولف از آن بهره برده است در نوع خود منحصر به‌فرد و شیوه‌ای که در بهره‌گیری از این منابع به کار برده‌اند بدیع و خلاقانه است.
بی‌شک انحطاط سلسله صفویه نقطه عطفی نه فقط در تاریخ ایران بلکه در تاریخ جهان به حساب می‌آید. سقوط امپراتوری صفویه به دست نیرو‌های قبیله‌ای که تجهیزات جنگی آن‌چنانی نیز نداشتند، حیرت‌انگیز است. البته این انحطاط معلول علت‌های مختلفی بود که مولف به خوبی آن را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. رودی مته با نوشتن این اثر دیدگاه ما را نسبت به انحطاط صفویه نه فقط بالا می‌برد بلکه تاریخ اقتصادی این دوره را همچون آیینه‌ای شفاف به ما نشان می‌دهد.
مته برای نوشتن این اثر، منابع و اسناد مختلفی که تاکنون توجه چندانی به آن نمی‌شد را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و به نتایجی دست می‌یابد که در مواقعی شگفت‌انگیز است، از جمله همکاری اقلیت‌های دینی در سقوط سلسله صفویه و تاثیر فساد اقتصادی در فروپاشی نظام‌های مذهبی. مولف با انتخاب عنوان فرعی «انحطاط صفویه و سقوط اصفهان» این دو قضیه را لازم و ملزوم یکدیگر می‌داند.
این کتاب در هشت فصل با عنوان‌های «انگاره‌ها: ایران در واپسین دوران صفوی»، «سیاست‌ها در دربار صفوی»، «سیاست‌های صفوی بخش دوم»، «سیاست‌های پولی و ناپدید شدن ضرابخانه‌ها»، «از جنگ دائمی تا صلح بادوام»، «پیوند‌های ضعیف: مرکز و ایالات»، «مذهب در اواخر دوره صفویه» و «از ثبات تا بی‌ثباتی: دهه‌های پایانی» پرداخته است. پایان‌بخش کتاب نیز به کتاب‌شناسی، منابع آرشیوی، منابع اصلی و اسنادی، تحقیقات معاصر و نمایه اختصاص دارد.
نثر کتاب روان و ساده است و مولف تلاش کرده با آوردن منابع مختلف بر غنای اثر بیفزاید و اطلاعات ارزشمندی از جامعه ایران در اواخر دوران صفویه ارائه کند. به علاوه مولف در قسمت پایانی کتاب خود با آوردن فهرست منابع مختلف از جمله منابع آرشیوی، منابع روزگار صفوی و تحقیقات جدید لاتین و فارسی، راه را برای محققان بعدی خود هموار می‌کند و اطلاعات دقیقی که مولف از تاریخ پولی این عصر ارائه می‌دهد ارزش اثر را دوچندان کرده است.
گفتنی است کتاب «ایران در بحران: انحطاط صفویه و سقوط اصفهان» در ۴۴۲ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۵۲ هزار تومان از سوی موسسه انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.
انتهای پیام/