جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ میلادی تاسیس شد و در سال ۱۹۲۵ میلادی٬ شیخ سعید پیران رهبر کرد‌های شافعی دیاربکر٬ قیامی را علیه دولت آتاتورک آغاز کرد که ظرف مدتی کوتاه سرکوب شده و شیخ سعید و برخی از افراد خانواده او در برابر مسجد دیاربکر به دار مجازات آویخته شدند.
۱۲ سال بعد از قیام شیخ سعید٬ یعنی از اواخر سال ۱۹۳۷ تا اوایل سال ۱۹۳۸ میلادی (یعنی همان سالی که آتاتورک درگذشت) ٬ در منطقه کوهستانی درسیم در ترکیه٬ قیام دیگری روی داد. قیامی که رهبری آن بر عهده سید رضا درسیمی٬ رهبر کرد‌های علوی زازا بود.
در قیام سید رضا٬ صبیحه گوکچه دختر خوانده آتاتورک که خلبان بود٬ علویان زازا را بمباران کرد و در حملات زمینی نیز علاوه بر آن که صد‌ها تن از آنان در چند غار و دره کشته شدند٬ هزاران زن و دختر نیز برهنه در کوه و بیایان رها شدند. شمار قابل توجهی از آن دختران و زنان٬ در سرما و گرسنگی جان خود را از دست دادند و بعضی نیز به شهر‌ها رسیده و به عنوان خدمه در خانه‌های مردم به کار گرفته شدند.
تاکنون چندین کتاب پژوهشی در مورد سرنوشت دختران درسیم نوشته شده است. وضعیت آن‌ها بسیار اسفناک‌تر از تراژدی دختران قوچان در ایران بود. سید رضا نیز اعدام شد و پس از آن٬ دولت٬ فشار بسیاری بر علویان اعمال کرد و نام درسیم نیز به تونجلی تغییر یافت.
پس از انحلال نظام خلافتی و سلطنتی عثمانی و تاسیس نظام جمهوری در ترکیه٬ ساختار حکومت به شیوه تک حزبی اداره می‌شد و آتاتورک به این منظور حزبی به نام «حزب جمهوری خلق» (CHP) تاسیس کرده و رهبری آن را بر عهده گرفت و شخصاً رئیس جمهور شد و تا زمان مرگ این پست را در اختیار داشت. حالا حزب جمهوری خلق به این متهم شده که در دوران نظام تک حزبی٬ دولت برآمده از این حزب جنایات فراوانی مرتکب شده و سران کنونی٬ باید بابت آن اقدامات٬ عذرخواهی کنند.
کردها٬ علویان و اسلام‌گرایان٬ از مهم‌ترین گروه‌هایی هستند که از سوی حزب مزبور مورد ظلم و ستم قرار گرفته‌اند.
حالا و ۸۰ سال پس از آن مقطع تاریخی٬ دو اتفاق مهم روی داده است:
۱. حزب کمونیستی وطن٬ رسماً خواستار آن شده که شیخ سعید پیران و سید رضا درسیمی به عنوان دو خائن و مزدور انگلیسی معرفی شده و مجسمه‌های آنان از بین برود.
۲. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مراسم جوایز ادبی نجیب فاضل٬ از حزب جمهوری خلق خواسته٬ با واقعه تاریخی «درسیم» رویارو شده و از ملت عذرخواهی کند.
نخستین سوالی که در خصوص چرایی و دلیل مواضع اردوغان به ذهن می‌رسد٬ این است که آیا او واقعاً می‌خواهد حق به حق‌دار برسد یا هدف سیاسی دارد؟
برای پاسخ به چنین پرسشی می‌توان به این چند بند اندیشید:
۱. اردوغان برای توصیف کشتار کرد‌های علوی در دوران آتاتورک در درسیم٬ صرفاً عبارت کلی «واقعه درسیم» را بر زبان آورده و از به کارگرفتن دو واژه «کُرد» و «علوی» ٬ پرهیز کرده است.
۲. اردوغان از حزب جمهوری خلق خواسته که یک دهم جرات حزب عدالت و توسعه را داشته باشد و با تاریخ رویارو شده و از «ملت» عذرخواهی کند.
۳. اردوغان در سال ۲۰۱۱ میلادی٬ به عنوان نخست وزیر ترکیه بابت کشتار درسیم از مردم عذرخواهی کرد، اما بعد از آن هیچ اقدام خاصی انجام نداد. به عنوان مثال حتی حاضر نشد نام قدیمی درسیم را به این استان بازگرداند.
۴. اردوغان خواسته‌های گروه‌ها و فدراسیون‌های متولی امور آیینی علویان را نپذیرفته و حاضر نشد برای آنان خانه دینی موسوم به «جم‌خانه» تاسیس کند و فقط حاضر شد پروژه‌ای را امضا کند که در آن در حیاط برخی مساجد ساختمان کوچکی نیز برای علویان ساخته شده بود. این در حالی است که علویان خواهان آن بودند که مراکز عبادی مستقل داشته باشند و هزینه آب و برق این مراکز٬ مانند مساجد از جیب دولت پرداخت شود.
۵. با وجود آن که اردوغان از حزب جمهوری خلق خواسته که به خاطر موضوع کشتار در درسیم از ملت عذرخواهی کند٬، اما هیچ اشاره‌ای به کشتار وسیع علویان در دوران عثمانی نکرده و هکذا در مورد وقایع تاریخی مرتبط با ارامنه نیز٬ توضیح خاصی ارائه نداده است.
با توجه به ۵ بندی که به آن‌ها اشاره رفت٬ چنین به نظر می‌رسد که باز هم پای یک مساله سیاسی و حزبی در میان است و اردوغان کاری به مطالبات علویان ندارد، فقط می‌خواهد به حزب مخالف حمله کند.
کمال کلیچدار اوغلو رهبر کنونی حزب جمهوری خلق در سال ۱۹۴۸ میلادی در روستای باللیجا از توابع شهرستان کوچک نظمیه در استان تونجلی یا درسیم به دنیا آمده و پدر و مادر او هر دو کُرد زازا و علوی هستند.
اما خود او هیچگاه در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌هایش٬ خود را کُرد٬ زازا یا علوی قلمداد نکرده و خود را «ترک اوغلی ترک» می‌داند. زمانی که کلیچدار اوغلو به دنیا آمده٬ تنها ۱۰ سال از کشتار علویان درسیم سپری شده بود و در آن دوران (و حتی در حال حاضر) علویان ناچار شدند برای در امان ماندن از حملات در جم‌خانه و مراکز عبادی خود٬ در کنار تمثال‌های منسوب به امام علی (ع) ٬ پرچم بزرگ ترکیه و تمثال بزرگی از آتاتورک نیز نصب کنند!
با در نظر گرفتن این موضوعات و با توجه به آن که حزب جمهوری خلق٬ حالا و در آستانه صد سالگی عمر سیاسی و اجتماعی خود٬ یک هویت تثبیت شده کمالیستی و لائیستی و ترکی دارد٬ عذرخواهی به خاطر موضوع کشتار درسیم٬ بسیار بعید و دور از ذهن است.
منبع: تسنیم
انتهای پیام/