هفت‌خوان فضانوردی / از چالش‌های آغاز سفر تا دستشویی و حمام در بی‌وزنی!

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، حتما تا حالا تصاویر فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‏ المللی را دیده‏اید که چگونه آزاد و رها از بند جاذبه زمین از سویی به سوی دیگر پرواز می‏کنند. با استفاده از مزیت بی‏وزنی در فضا با آب و غذای معلق خود تردستی می‏کنند و خلاصه خیلی خوشحال به نظر می‏رسند. یا شاید ویدئویی از یک ماموریت راهپیمایی فضایی را دیده‏ باشید که در آن یک یا دو فضانورد با لباس‏های مخصوص بیرون از ایستگاه مشغول آچارکشی یا نصب چیزی روی یک قسمت فضاپیما هستند و احتمالا همه آن تصاویر زیبا از زمین در پس‌زمینه یا از پشت شیشه ماژول کاپولا را دیده‏اید. احتمالا فکر می‏کنید این سبک زندگی بسیار جذاب، رویایی و زیباست، این‏طور نیست؟ قطعا چیز‌های جذاب، رویایی و زیبای زیادی در این روش زندگی وجود دارد که خیلی‏ها را دلباخته فضا و فضانوردی کرده است. اما نباید سختی‏های آن را فراموش کرد. شاید حتی همین سختی‏ها بخشی از جذابیت زندگی فضانوردان را موجب شده باشند.

بیشتربخوانید :لباس ماه‌نوردان در ایستگاه فضایی آزمایش می‌شود

خوان اول: چالش‌های آغاز سفر به فضا
بیایید از ابتدای سفر آغاز کنیم، از پرتاب. مهم نیست با چه سامانه‏ای به فضا می‌روید؛ روسی است یا آمریکایی، سایوز است یا شاتل، سامانه‏های پرتابگر تنش ارتعاشی بالایی را به شما منتقل خواهند کرد. چند دقیقه‏ای که موتور موشک روشن است و شما احتمالا به این که روی یک بشکه بزرگ چند تنی از مواد منفجره دراز کشیده‏اید فکر می‏کنید، باید با ارتعاش و شتاب بالای وارد شده از سمت موتور موشک هم کنار بیایید.
شاید فکر کنید که پایان کار موشک و ورود شما به بی‏وزنی، پایان دغدغه‏ و آغاز یک سفر رویایی است. خبر بد این‌که اصلا این طور نیست! شرایط بی‏وزنی آن طور که به نظر می‏رسد، جذاب نیست.

خوان دوم: وقتی می‌گوییم «بی‌وزنی» از چه حالتی حرف می‌زنیم؟
مختصرترین و مفیدترین تعریف بی‏وزنی «سقوط آزاد دائم» است؛ مثل حالتی که داخل یک آسانسور در حال سقوط معلق می‏شوید، چون شما و آسانسور با هم در حال سقوط هستید. بی‏وزنی در فضا هم وضعیت مشابهی با سقوط آزاد دارد! این به چه معنی است؟ به این معنی که نیروی تکیه‏گاهی وجود ندارد که براساس عکس‏العمل آن، شما وضعیت خود را پیدا کنید! باز هم اگر دقیق‏تر باشیم، یعنی مایع داخل گوش میانی شما که وظیفه حفظ تعادلتان را دارد در گوش میانی معلق است و شما مرجعی برای پیداکردن تعادل ندارید.
از آن بدتر حال و روز دستگاه گوارش است! متاسفانه باید خود را برای یک تهوع چند ساعته یا چند روزه آماده کنید. وقتی زیر پایتان خالی باشد، یعنی زیر امعاء و احشای داخل شکم‏تان هم خالی است و در واقع دل و روده شما در جای خود در کاسه لگن قرار نمی‏گیرند (چون آن‌ها هم بی‏وزن هستند) و این باعث حالت تهوعی خواهد شد که می‏تواند بستگی به عادت شما از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. این تجربه را می‏توانید به تفصیل در کتاب «رویای من» نوشته انوشه انصاری بخوانید؛ اولین زن فضاگرد (space tourist) که در مهر ۱۳۸۵ راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی شد.

بعد از عادت به حالت بی‏وزنی، هر فضانوردی باید با معضلات دیگری هم کنار بیاید. یکی از این معضلات تعیین وضعیت است. کاری که روی زمین هر کودکی به آسانی انجام می‏دهد. اما در فضا و در وضعیت بی‏وزنی هیچ سمت بالا و پایینی تعریف نمی‏شود و این یعنی ایستگاه فضایی می‏تواند سقف یا زمین نداشته باشد یا همه دیواره‏ها شبیه هم باشند. اما این طور نیست! ما انسان‏ها به لحاظ روانی نیازمند این هستیم که بالا و پایین خود را پیدا کنیم و نسبت به آن‌ها حرکت کنیم. به همین خاطر ایستگاه فضایی پروتکل نصب نور و علائم نوشتاری را با فرض یکی از دیواره‏ها به عنوان سقف هر ماژول تنظیم کرده است تا از فشار جهت‏یابی بر فضانوردان کاسته شود.

خوان سوم: دستشویی و حمام در بی‌وزنی!
فرض کنیم با حالت تهوع یا بدون آن به ایستگاه فضایی بین‏المللی رسیده‏اید. طبیعتا بعد از هر سفری و بعد از هر رسیدنی استفاده از سرویس بهداشتی و حمام کردن هم ضروری است و خستگی‏تان را برطرف می‏کند. اما بهتر است قبل از سفر کمی انتظارتان را از سرویس بهداشتی و دوش آب گرم در ایستگاه فضایی پایین بیاورید. در این دو مورد هم قرار نیست در ایستگاه فضایی هم مثل زمین به شما خوش بگذرد. وضعیت بی‏وزنی اول از همه دفع را کمی سخت‏تر می‏کند، پس شاید لازم باشد کمی شربت انجیر با خود ببرید. ثانیا باز هم به دلیل بی‏وزنی، سرویس بهداشتی با سازوکار مکش کار می‏کند تا بتوان از تمیز ماندن ایستگاه بعد از هر قضای حاجت مطمئن شد!

در رابطه با استحمام و امور بهداشتی دیگر، هم به دلیل نبود گرانش و احتمال پخش آب در ایستگاه و هم به علت مساله مهم‏تر محدودیت آب، در ایستگاه فضایی خبری از دوش و شیر آب آن‏طور که روی زمین می‏شناسید نیست. شست‌وشو‌ها به صورت مقطعی بوده و باید بعد از شست‌وشو بلافاصله خشک شود. اگر قرار به شست‌وشوی سراسری بدن باشد در یک پاکت اتفاق می‏افتد که از پخش آب جلوگیری شود و خلاصه اصلا قرار نیست به اندازه دوش گرفتن در حمام خانه از بازکردن شیر آب و یک دل سیر شستن سر و بدنتان لذت ببرید.

خوان چهارم: خواب‌های فضایی!
مهم نیست چند روز یا چند ماه در ایستگاه بمانید، به هر حال به استراحت نیاز دارید و حتما باید بر اساس پروتکل‏ها در زمان تعیین شده بخوابید. واقعا بعد از این همه خستگی و چالش چه لذتی بیش از خواب می‏توان تصور کرد؟! اما وقتی در ایستگاه هستید ناچارید یک سری لذت‌ها را فراموش کنید. مثل لذت خوابیدن روی بالش همیشگی و تشک همیشگی‌تان زیر پتویی با وزن مناسب. همین که می‌توانید دمر، به پهلو یا طاق باز بخوابید و هر وقت خسته شدید پهلو به پهلو شوید تا قسمت خنک‏تر بالش را پیدا کنید! در فضا خبری از هیچ‌کدام از این‌ها نیست. شما داخل چیزی شبیه کیسه‏خواب در محفظه‏ای شبیه کمد، معلق می‏خوابید. امیدوارم خواب‏های خوب ببینید!

خوان پنجم: وقتی زیر پایتان ۴۰۰ کیلومتر خالی باشد!
یکی دیگر از مسائلی که شاید چندان به چشم نیاید ارتفاع است. تصور کنید کار امروز شما بستن یک پیچ بیرون ایستگاه فضایی روی بدنه باشد. پس باید با پوشیدن لباس فضایی برای پیاده‏روی از ایستگاه بیرون بروید. ایستگاه بین‏المللی فضایی هر یک ساعت و نیم یک بار دور زمین می‏چرخد و این یعنی تاریک و روشن شدن محیط شما هر ۴۵ دقیقه یک‏بار اتفاق می‌افتد. پس در آن ۴۵ دقیقه تاریکی خصوصا اگر ماه در آسمان نباشد مطلقا هیچ چیز واضحی نمی‏بینید، مگر به کمک چراغ‏های روی لباس‏تان. این وضعیت ظلمانی، آرامش و تعلیق منحصر به خود را نیز دارد. اما به ناگاه با طلوع خورشید در چند دقیقه کوتاه زمین زیر پای شما روشن می‏شود و شما ناگهان متوجه می‏شوید گویی بالای نردبان ۴۰۰ کیلومتری ایستاده‏اید تا یک پیچ را سفت کنید!
خلاصه اگر ترس از ارتفاع دارید اصلا به فضانورد شدن فکر نکنید!

خوان ششم: بازگشت از میان شعله‌ها
در شرایط فعلی که تنها سامانه سفر فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‏المللی کپسول سایوز است، احتمالا بعد از چند روز یا چند ماه باید با این کپسول کهنه‏کار و مطمئن به زمین برگردید. بازگشت به اتمسفر از سرعت هفت کیلومتر بر ثانیه تا سرعت امن برای باز شدن چتر‌ها چیزی کمتر از سوار شدن بر گرده یک شهاب‎سنگ نیست! سپر حرارتی کپسول آن بیرون می‏سوزد و بخار می‏شود، شما شعله‏های پلاسما را از پنجره می‏بینید و به شدت تحت‌تاثیر شتاب، نوسان و لرزش قرار دارید. این فرآیند تا باز شدن چتر‌ها ادامه پیدا می‏کند که خود اتفاق مهیبی است، در واقع ناگهانی‏ترین و محکم‏ترین ترمز زندگی که قرار است جان‏تان را نجات دهد تجربه خواهید کرد.

خوان هفتم: امان از این جاذبه!
حدود یک تا دو متر قبل از رسیدن کپسول به زمین سامانه فرود نرم آن روشن می‏شود که متشکل از چند موتور کوچک راکتی است که در یک لحظه سرعت را به حد مطمئن کاهش می‏دهند. اگر صادقانه بخواهم بگویم این فرود به هیچ عنوان نرم نیست و معادل یک تصادف سبک به شما نیرو وارد می‏کند. ولی به هر حال به سلامت فرود آمده‏اید. اما این پایان ماجرا نیست. تازه باید دوباره به گرانش و جاذبه زمین عادت کنید.

اگر چند ماه از سفر شما می‏گذرد، اکنون بعد از بازگشت خوابیدن روی تخت و زمین، در حالی که نیروی جاذبه شما را به تخت فشار می‏دهد کار سختی خواهد بود. زمان می‏برد تا دوباره با آن کنار بیایید. اگر هم زمان زیادی را در فضا گذرانده باشید احتمالا بخشی از توده عضلانی و استخوانی خود را از دست داده‏اید و در ماه‏های آینده باید به ترمیم آن فکر کنید.

این‌ها گوشه‏ای از مسائلی است که به عنوان یک فضانورد باید با آن دست و پنجه نرم کنید. اگر هیچ یک از این موارد نتوانسته از علاقه شما به فضانوردشدن بکاهد یا حتی بر اشتیاق شما افزوده، بهتر است در صورت داشتن شرایط سنی مناسب جدی‏تر به این رویای خود فکر کنید و برای فتح فضا در آینده آماده شوید.

منبع: روزنامه جام جم

انتهای پیام/