در اهمیت میراث گذشتگانمان همین بس که رهبر معظم انقلاب اسلامی در توصیف هویت ملی می‌فرمایند: «این آثار را ما باید گنجینه و ذخیره ارزشمندی بدانیم که در آن می‌توان تاریخ و انسان را، ایران و ایرانی را و عملکرد و سنت‌های الهی را مشاهده کرد و باید آن‌ها را حراست کنیم.»
آثار تاریخی و بنا‌های به جای مانده از گذشتگان هویت‌های ملی به شمار می‌روند که صیانت و حفاظت از آن‌ها برای عموم مردم به عنوان صاحبان اصلی آن‌ها و متولیان امر و نهاد‌های ذی ربط که حفاظت و نگهداری از این یادمان‌های تاریخی به آن‌ها واگذار شده امری ضروری است. هر اثر به جای مانده از میراث گذشته اعم از مدنی و معنوی، آیت و اشارت و مدرسه‌ی معرفت و عبرتی است برای آدمی برای همه نسل‌هایی که یکی پس از دیگری از راه می‌رسند.
بیشتر بخوانید: گذری در تاریخ قبل از میلاد/ کشف نقش برجسته های دنیای باستان در ثلاث باباجانی
مدیر موسسه فرهنگی - هنری زاگرس پژوه کرمانشاه در این خصوص می‌گوید: تخریب آثار تاریخی و هویت‌های ملی مسئله دیروز و امروز این سرزمین کهن سال نیست.
مرتضی گراوند اظهار کرد: شواهد موجود نشان می‌دهد در جای جای فلات ایران همواره از سوی افراد نابخرد به صورت آگاهانه و ناآگاهانه تخریب آثار تاریخی- فرهنگی صورت می‌گیرد و این مسئله می‌تواند از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
این باستان شناس، نقش برجسته تازه کشف شده در ثلاث باباجانی را یکی از مهمترین یافته‌های باستان شناختی می‌داند که می‌تواند در ارتباط با شناخت اقوام ساکن در زاگرس در هزاره سوم پیش از میلاد بسیار حائز اهمیت باشد.
او در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه چرا نقش برجسته نویافته ثلاث باباجانی را تخریب کردند؟ ابراز داشت: اتفاق ناخوشایندی که در چند روز گذشته از سوی قاتلان میراث ماندگار ایران زمین صورت گرفت؛ بسیار دردناک بود و بدون شک همه دوستداران میراث فرهنگی، مسئولین میراث استانی و کشوری و دیگر نهاد‌های ذی ربط از شنیدن این اتفاق ناگوار بسیار رنجور شده اند.
این باستان شناس افزود: میراث ملموس، ناملموس و زیستگا‌های بشری در گذر زمان بر اثر عوامل طبیعی و انسانی مورد تهدید و تخریب قرار گرفته اند که در این بین، عوامل انسانی و بی توجهی بشر به دست ساخته‌های خود، بیشترین آسیب و صدمه را بر پیکره هویت‌های فرهنگی وارد کرده است.
این دانش آموخته دانشگاه تهران بیان کرد: در واقع تخریب مکان‌های باستانی توسط عوامل انسانی، ناشی از گسستی است که در رابطه دیرینه انسان با زیست محیطی طبیعی اش ایجاد شده است. تجربۀ تاریخی به ما آموخته که افراد ناآگاه و بی بهره از آگاهی تاریخی، همیشه طعمه‌های اشتها آوری برای مهاجمان و شکارچیانی بوده اند که از بیرون و درون مرزها، جغرافیای تاریخی - فرهنگی یک ملت را نشانه گرفته اند و کمین کرده اند.
آنچه که گراوند به آن اشاره می‌کند، معضلی است که متاسفانه امروزه تاریخ، باستان شناسی و فرهنگ ما با آن روبرو است.
این باستان شناس در ادامه اظهار داشت: تخریب نقش برجسته نویافته ثلاث باباجانی که در حوزه میراث فرهنگی استان کرمانشاه در چند روز گذشته اتفاق افتاد، یکی از اقدام‌های آگاهانه گروه‌های وندال و خرابکار در جهت تخریب و ضربه زدن به هویت‌های ملی ایران زمین بود.
باستان شناسان معتقدند؛ امروزه در عصر خود کاوانه ما، پدیده تخریب اموال عمومی یا وندالیسم نوعی رفتار نابهنجار اجتماعی است که عوارض و پیامد‌های مادی و معنوی فراوانی برای دولت‌ها و ملت‌ها در پی داشته است و آثار و اماکن باستانی نیز از گزند این گونه رفتار‌ها در امان نمانده اند.
وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیاء با ارزش یا اموال عمومی، یک پدیده منحصر به شهر‌ها نیست و در روستا‌ها و اماکن تاریخی و باستانی نیز به چشم می‌خورد. انجام عمل وندال ضمن بیان میزان سطح فرهنگی یک جامعه در قیاس با دیگر ملل صاحب فرهنگ؛ حد و اندازه معضلات اجتماعی و ناهنجاری افراد آن جامعه را نسبت به سطح سلامت و دانش آن جامعه را از آنچه یک هویت فرهنگی است، عرضه می‌کند.
مدیر موسسه فرهنگی - هنری زاگرس پژوه کرمانشاه مبنی بر اینکه نظرتان در خصوص اینکه در چند روز گذشته از سوی دوستداران میراث فرهنگی و جامعه باستان شناسی در مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی در ارتباط با عملکرد مجموعه مدیریتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در خصوص تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی مطالبی انتقادآمیز منتشر شده چیست؟ اظهار کرد: برخی از این نوشتار‌ها خارج از دلسوزی در حوزه میراث فرهنگی است، همه منتقدان و دوستداران میراث فرهنگی نیک می‌دانند که فلات ایران پهنه‌ای گسترده‌ای است که در جای جای آن آثاری از گذشتگان به جای مانده است و پراکنش این آثار نشان از ریشه کهن مردمانی دارد که در این پهنه سیاسی و جغرافیایی زندگی می‌کنند.
این دانش آموخته دانشگاه تهران بیان داشت: بدون شک همه ما‌ها نیک می‌دانیم که میراث فرهنگی متعلق به عموم مردم است و همه افراد و گروه‌های جامعه در قبال حفاظت و صیانت از آثار تاریخی- فرهنگی در این پهنه گسترده مسئولند و می‌بایستی در جهت فرهنگ سازی و آشناسازی جوامع محلی برای پی بردن به اهمیت و نقش میراث فرهنگی در زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن ها؛ آگاهی‌های لازم را به آن‌ها بدهیم.
گراوند یادآور شد: البته میراث فرهنگی به عنوان نهاد متولی، موظف است اقدام‌های سازنده و بنیادینی در این عرصه انجام بدهد و با همکاری گروه‌های فعال مدنی و دوستدار میراث فرهنگی تلاش کند که به جوامع محلی این آگاهی را بدهد که آثار تاریخی چه نقشی می‌توانند در زندگی روزمره آن‌ها داشته باشد و چرا ما تلاش می‌کنیم این مکان‌های باستانی را حفاظت و صیانت کنیم.
این باستان شناسی معتقد است؛ این واقعیت را نیز نباید نادیده گرفت که میراث فرهنگی و هویت‌های ملی ما به علت تنوع قومی، قبیله‌ای و مذهبی، از سوی مردمان محلی و مسئولین سیاسی و دینی با نگاه‌های متفاوتی دیده می‌شوند، این تفاوت در نگاه نسبت به این هویت‌های ملی، خود سبب شده در برخی از جوامع محلی نسبت به میراث فرهنگی بی تفاوت باشند و نتیجه بی تفاوتی یعنی تخریب یک هویت ملی که ناشی از نداشتن آگاهی تاریخی است.
به گفته این باستان شناس؛ حراست و صیانت از مواریث کهن ایران زمین وظیفه قشر و گروه خاصی نیست، بلکه همه افراد و گروه‌ها چه مسئول و چه غیرمسئول در قبال حراست از این آثار مسئولند.
او در پاسخ به این سوال که چرا برخی کمر همت بسته اند که آثار تاریخی - فرهنگی و یادمان‌های فرهنگی این مرز و بوم را تخریب و نابود کنند؟ اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی در حوزه میراث فرهنگی آگاهی نداشتن برخی از افراد جامعه از هویت‌های ملی و تاریخی است. البته این عدم آگاهی صرفاً در میان قشر متوسط و پایین جامعه نیست، بلکه ما در سطوح آموزشی و دانشگاهی با این معضل روبرو هستیم.
امروزه در جامعه ما با توجه به غنای فرهنگی آن بسیاری از افراد تحصیل کرده و دانشگاهی هنوز با تاریخ اولیه این سرزمین بیگانه هستند! متاسفانه قشر زیادی از افراد جامعه که از مکان‌های تاریخی- فرهنگی بازدید می‌کنند، بعضا عظمت و شکوه به جای مانده را با این لفظ «همینه»، «این یه مشت خاک و خل»، «این چهار تا سنگ» عنوان می‌کنند! به نظر شما باید چه کار کرد که این سطح آگاهی را بالا برد؟
گراوند در این خصوص گفت: در این موارد به هیچ وجه میراث فرهنگی مقصر نیست، عدم آشناسازی فرهنگی با موضوعات تاریخی؛ معضل اصلی میراث فرهنگی ماست، نه حضور فیزیکی افراد در مراقبت شبانه از آثار فرهنگی.
او اضافه کرد: به جای اینکه؛ همواره تلاش کنیم که فقر فرهنگی و اقدامات خرابکارانه توسط گروه‌های وندال را در حوزه میراث فرهنگی، به ضعف مدیریتی نسبت دهیم، به نظر می‌رسد باید تلاش کنیم آگاهی و دانش فرهنگی را در تمام سطوح جامعه بالا ببریم تا شاهد این گونه از اقدامات خرابکارانه نباشیم.
این باستان شناس در ادامه اظهار داشت: به کاستی‌های میراث فرهنگی کاملا واقفم؛ اما به راستی در تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی که در یک منطقه کوهستانی و مرزی و دور از دسترس واقع شده است و امکان حفاظت فیزیکی از آن به طور شبانه روز امکان پذیر نیست، باز هم باید مسئولین میراث فرهنگی را مقصر بدانیم؟ و یا اینکه گروه‌های وندال و یا فقر فرهنگی و عدم آگاهی تاریخی مردمان محلی به عنوان صاحبان اصلی این هویت‌ها را؟.
این دانش آموخته‌ی دانشگاه تهران بیان کرد: اهمیت نقش برجسته کشف شده ثلاث باباجانی بر کسی پوشیده نیست، اما به راستی میراث فرهنگی به عنوان متولی امر حفاظت و صیانت از هویت‌های ملی چگونه می‌توانست مانع از تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی شود؟ نقش برجسته‌ای که به لحاظ موقعیت مکانی در یک جغرافیایی خاص و ویژه واقع شده است.
او در پاسخ به این سوال که آیا امکان مرمت نقش برجسته ثلاث باباجانی وجود دارد؟ گفت: در خصوص مرمت این اثر باید بگوئیم خوشبختانه پس از کشف این اثر و اطلاع به مسئول میراث فرهنگی شهرستان وی به همراه یک باستان شناس دیگر اقدام به ثبت و ضبط و مستندنگاری نقش برجسته مذکور می‌کنند که با توجه به اتفاق ناگواری که بر این اثر از سوی گروه‌های خرابکار افتاد خوشبختانه این امکان وجود دارد که براساس اسناد موجود بتوانیم مونتاژی از این اثر تهیه کنیم.
او افزود: از سوی دیگر براساس اخبار رسیده در مورخه ۲۹ شهریور سال جاری یک تیم مستندنگار از کشور ایتالیا برای بازدید از آثار تاریخی وارد کرمانشاه می‌شوند و با توجه به اینکه ایتالیایی‌ها بهترین مرمت گران دنیا به شمار می‌روند، این فرصت مناسبی است که سازمان میراث فرهنگی هماهنگی‌های لازم را برای بازدید این گروه از نقش برجسته ثلاث فراهم کند.
گراوند بیان کرد: طبعا آن‌ها می‌توانند در این زمینه ما را یاری نمایند؛ به هر حال در هر جای دنیا تخریب آثار اتفاق می‌افتاد و در نهایت نهاد‌های مسئول اقدام به مرمت آن‌ها می‌کنند.
این باستان شناس بیان داشت: آتش سوزی کلیسای جامع نوتردام پاریس که در همین سال ۲۰۱۹ اتفاق افتاد یکی از بهترین نمونه هاست و باوجود مخالفت برخی از گروه‌های مردمی که معتقد بودند به علت هزینه‌های کلان نباید این بنا را مرمت کنند، اما دولت فرانسه اعلام کرد آن را مرمت خواهد کرد.
گراوند در پاسخ به این سوال که آیا مراقبت شبانه و حضور فیزیکی تنها راه حفاظت و صیانت از نقش برجسته ثلاث باباجانی بود و هست؟ افزود: دوستداران واقعی میراث فرهنگی نیک می‌دانند که امکان حفاظت شبانه روزی از یک اثر باستانی در یک منطقه خاص و دور از دسترس کاری بسیار سخت و حتی غیرممکن است. آیا میراث فرهنگی از نقش برجسته‌های آنوبانی در سرپل ذهاب به صورت شبانه روزی مراقبت می‌کند؟ آیا برای حفاظت و نگهداری از گوردخمه‌های استان که در دل کوه‌ها کنده شده اند مراقبت و حفاظت فیزیکی صورت می‌گیرد؟ آیا برای حفاظت از عمارت خسرو در قصرشیرین مراقبت شبانه صورت می‌گیرد؟ جواب این سئوالات یک کلمه است و آن هم «نه»؛ بنابراین راه حفاظت از آثار تاریخی صرفاً حضور فیزیکی نیست.
این باستان شناس با اشاره به اینکه در کدام یک از کشور‌های دنیا برای تک تک آثار تاریخی ایجاد شده در دل کوه‌ها و مناطق سخت و صعب العبور از نیروی فیزیکی به صورت شبانه روزی استفاده می‌کنند، اظهار کرد: نه تنها درکشور ما، بلکه در دیگر کشور‌های صاحب هنر و تمدن نیز امکان حفاظت از یادمان‌های تاریخی – فرهنگی که چنین موقعیت‌های مکانی دارند؛ امکان پذیر نیست.
منبع ایرنا
انتهای پیام/ز