محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ عاشورا در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، درخصوص نحوه و زمان دفن شهدای دشت کربلا گفت: پس از روز عاشورا و شهادت مظلومانه امام حسین (ع) و یاران با وفایش در کربلا، عمر سعد که دستور داده بود سر همه شهداء بریده شود بر کشته‌های لشکر خودش نماز خواند و آنان را دفن کرد و سپس از کربلا به سمت کوفه راه افتاد.
او افزود: پس از آنکه لشکر عمر سعد به همراه اهل حرم اهل بیت علیه السلام که به اسارت گرفته شده بودند از کربلا به سمت کوفه حرکت کردند، بخشی از قبیله بنی اسد که از ترس ابن زیاد به نزدیکی کربلا مهاجرت کرده و در آنجا چادر زده بودند به محل شهادت امام حسین (ع) رسیدند و این حضور مصادف با حضور امام سجاد (ع) در مکان گردید و اقدام به دفن شهدای کربلا و سید و سالار شهیدان کردند.
سلمانی عبیات اظهار داشت: پیکر مطهر امام حسین (ع) و یارانش به تصریح مورخان، ۳ روز در دشت کربلا باقی ماند و برخلاف نقل ابومخنف که در مقتل الحسین زمان دفن شهداء را یک روز بعد را ذکر کرده است، به اتفاق نقل محدثین آنگونه که محدث قمی بیان می‌کند، در پایان روز دوازدهم (شب سیزدهم) محرم اجساد مطهر دفن شدند.
به گفته این پژوهشگر تاریخ عاشورا، این موضوع نیز در زیارت ناحیه مقدسه مورد اشاره قرار گرفته است، آنجا که می‌فرماید: أَلسَّلامُ عَلى مَنْ دَفَنَهُ أَهْـلُ الْقُرى "سلام بر آنکه اهل قریه‌ها دفنش نمودند"
او در خصوص جایگاه قبر مطهر و نورانی سید الشهداء و علی اکبر (ع) و حضرت عباس (ع) بیان کرد: به طور دقیق در کتب متقدم و متاخر روایات فراوانی وارد شده است، به طوری که در بین علمای عام و خاص در این خصوص جای شک و تردیدی وجود نداشته و ندارد. همانگونه که در نوشته‌های پیشین نیز مورد اشاره قرار گرفت، تنها ۵ الی ۶ سال پس از واقعه کربلا یعنی در سال‌های ۶۷ یا ۶۸ هجری به دستور مختار ثقفی، گنبد و مکانی بالای قبر شریف سید الشهداء بنا گردید.
محمدرضا سلمانی عبیات درخصوص جایگاه قبور مطهر اصحاب و سایر شهداء کربلا رضوان الله علیهم اذعان داشت: شیخ مفید (ره) در الارشاد و پس نقل وقایع عاشورا می‌نویسد: فهؤلاء سبعة عشر نفسا من بنی هاشم - رضوان الله علیهم أجمعین - إخوة الحسین وبنو أخیه وبنو عمیه جعفر وعقیل، وهم کلهم مدفونون مما یلی رجلی الحسین علیه السلام فی مشهده حفر لهم حفیرة وألقوا فی‌ها جمیعا وسوی علیهم التراب، إلا العباس بن علی رضوان الله علیه فإنه دفن فی موضع مقتله على المسناة بطریق الغاضریة وقبره ظاهر، ولیس لقبور إخوته وأهله الذین سقیناهم أثر، وإنما یزورهم الزائر من عند قبر الحسین علیه السلام ویومئ إلى الأرض التی نحو رجلیه بالسلام، وعلی بن الحسین علیهما السلام فی جملتهم، ویقال:
إنه أقربهم دفنا إلى الحسین علیه السلام.
فأما أصحاب الحسین رحمة الله علیهم الذین قتلوا معه، فإنهم دفنوا حوله ولسنا نحصل لهم أجداثا على التحقیق والتفصیل، إلا أنا لا نشک أن الحائر محیط بهم رضی الله عنهم وأرضاهم وأسکنهم جنات النعیم.
این‌ها که نام بردیم، ۱۷ نفر از بنی هاشم بودند، برادران حسین و فرزندان برادرش و فرزندان ۲ عمویش جعفر و عقیل که همه شان پایین پای آن حضرت دفن شده اند که برایشان گودالی حفر کردند و همه را در آن جا به خاک سپردند، غیر از عباس که در منساه راه غاضریه در مقتل خود مدفونست و قبرش ظاهر است، ولکن قبور این شهداء که نام بردیم اثرش معلوم نیست، بلکه زائر اشاره می‌کند به سوی زمینی که پایین پای حضرت حسین (ع) است و سلام بر آن‌ها می‌کند و علی بن الحسین (ع) نیز با ایشان است و گفته شده که آن حضرت از سایر شهداء به پدر خود نزدیک‌تر است.
او ادامه داد: شیخ مفید در ادامه آورده است:، اما اصحاب امام حسین علیه السلام که با او به شهادت رسیدند، پیرامون قبر او دفن شده اند. ما در پی آن نیستیم که برای دیگر شهدای کربلا، به طور مفصل، قبر‌های جداگانه معین کنیم و تنها چیزی که یقین است، آن است که همگی در «حائر» دفن شده اند و از آن بیرون نیستند (الإرشاد - الشیخ المفید - ج ٢ - الصفحة ١٢٦) (لواشجع الاشجان فی مقتل الحسین (ع) – سید محسن الامین – ص ۱۵۲) (بحار الانوار – علامه المجلسی – ج ۴۵ – ۱۸۰)
محمدرضا سلمانی عبیات در ادامه اظهار داشت: براساس نقل تاریخ و محدثین بنی اسد گودالی برای اصحاب حفر کرده و آنان را در آن گودال به خاک سپرده اند، در این صورت به ۲ گونه می‌توان این عمل صورت گرفته باشد، فرض اول این است که بنی اسد شهدای بنی هاشم و اصحاب را در یک گودال دفن کرده باشند و فرض دوم این خواهد بود که بنی اسد ۲ گودال حفر کرده باشند، یکی در نزدیک پای حضرت امام حسین (ع) که در آن شهدای بنی هاشم و یکی در فاصله چند متری با آن حضرت و در آن شهدای اصحاب و انصار را دفن کرده باشند که فرض دوم کمی بعید به نظر می‌رسد و احتمال آن ضعیف خواهد بود. در این خصوص علامه مورخ شیخ فضل؛ علی قزوینی در کتاب گرانسنگ خود می‌نویسد: بنابراین، در واقع قبر علی بن حسین (ع) به قبر پدر بزرگوارش متصل است و قبور دیگر شهدا به قبر علی بن حسین علیهماالسلام پیوسته هستند. بنابراین، دور نیست که بگوییم ضریح مقدسی که امروزه وجود دارد، هم قبر امام حسین (ع) و هم قبر علی بن حسین (ع) را در برگرفته و بر گودال شهدا نیز محیط است؛ به خصوص اگر گودال را یکی بدانیم یا به وجود ۲ گودال عریض، معتقد شویم. (الامام الحسین علیه السلام واصحابه - شیخ فضل علی قزوینی - ص ۲۳۱)
این نویسنده عاشورایی افزود: شیخ عباس قمی نیز بیان کرده که بنی اسد شهداء را در یک گودال و پایین پای حضرت (ع) تدفین کرده اند. او می‌نویسد:، چون عمر سعد از کربلا به سوی کوفه روان گشت جماعتی از بنی اسد که در اراضی غاضریه مسکن داشتند، چون دانستند که لشکر ابن سعد از کربلا بیرون شدند به مقتل آن حضرت و اصحاب او آمدند و بر اجساد شهداء نماز گذاشتند و ایشان را دفن کردند به این طریق که حضرت سید الشهدا (ع) را در همین موضعی که اکنون معروف است دفن نمودند و علی بن الحسین (ع) را در پایین پدر به خاک سپردند و از برای سایر شهداء و اصحابی که در اطراف آن حضرت شهید شده بودند حفره‌ای در پایین پا کندند و ایشان را در آن حفره دفن نمودند، و حضرت عباس (ع) را در راه غاضریه در همین موضع که مرقد مطهر او است دفن کردند. (منتهی الآمال – شیخ عباس القمی - ج ۱ - ص ۵۶۳)
عبیات در ادامه گفت: شیخ عماد الدین طبری نیز در کتاب خود اشاره می‌کند که همه شهدا ء در یک گودال دفن شده اند: و دفنوا بقیه الشهداء فی قبرا واحد و لا تعرف قبور الشهداء علی التعیین لمن و لمن لکن مما لاشک فیه ان الحائر محیط بهم تحت قبر الحسین (ع)
بقیه شهدا را در یک قبر دفن کردند .. و لذا نمیتوان قبر تک تک آن‌ها را تعیین و تشخیص داد جز اینکه ما شک نداریم که حائر حسینی بر آن‌ها محیط است. (کامل البهائی – عماد الدین طبری – ج ۲ - ص ۳۵۶) (منتهی الآمال – شیخ عباس القمی - ج ۱ - ص ۵۶۴)
او به نوشته‌های علامه سید محسن امین پس از نقل وقایع دفن شهدای کربلا اشاره و تصریح کرد: بسیاری از اهل معرفت از اینکه از پایین پای امام حسین (ع) حرکت کنند به خاطر اینکه نمی‌خواهند بر روی قبور شریف شهدای کربلا قدم بگذارند، امتناع می‌ورزند: و حفروا للشهدا من اهل بیته و لاصحابه الذین صارحوا حوله من مایلی رجلی الحسین (ع) فجمعوهم و دفنوهم جمیعا فی حفیره واحده و سووا علیهم التراب ولذالک یمتنع اهل المعرفه من المرور من جهه رجلی الحسین (ع) خوفا من المشی علی قبورهم الشریفه. (المجالس السنیه – سید محسن الامین – ج ۱ ص ۱۵۰) (طِبْتُمْ وَ طَابَتِ الْأَرْضُ الَّتِی أَنْتُمْ فِیهَا دُفِنْتُمْ وَ فُزْتُمْ فَوْزا عَظِیما فَیَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَکُمْ فَأَفُوزَ مَعَکُمْ)
انتهای پیام/گ
تشریح مراسم دفن شهدای دشت کربلا