به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از رشت، استان گیلان با بیش از یک قرن سابقه روزنامه نگاری، پیشینه فرهنگی و تاریخی غنی دارد.
روزنامه "خیرالکلام" به عنوان نخستین روزنامه گیلان، اول مرداد ۱۲۸۶ هجری شمسی به صاحب امتیازی و مدیرمسئولی میرزا ابوالقاسم خان افصح المتکلمین در رشت منتشر شد.
بیش از یک قرن تجربه روزنامه نگاری گیلان، پشتوانه مهمی است که توقع جامعه را از رسانه‌های این استان برای فرهنگ سازی و حرفه‌ای بودن فعالان این عرصه بالا می‌برد.
به رغم روند رو به رشد تعداد رسانه‌های استانی، به نظر می‌رسد اغلب آن‌ها برای مردم و حتی اصحاب رسانه، ناشناخته و گمنام هستند و از لحاظ استاندارد‌های اطلاع رسانی نیز چندان موفق نیستند.
این استان شمالی در حال حاضر نیز با دارا بودن بیش از ۴۴۰ مرکز رسانه‌ای از قبیل نشریات محلی، پایگاه‌های خبری، دفاتر خبرگزاری و سرپرستی نشریات سراسری از رتبه‌های برتر کشور به شمار می‌رود.
در آستانه ۱۷ مرداد و گرامیداشت روز خبرنگار، ضرورت توسعه کیفی رسانه‌های گیلان را در گفت و گو با چند تن از خبرنگاران و روزنامه نگاران، مسئولان فرهنگی و مطبوعاتی استان و کارشناسان علوم ارتباطات بررسی کردیم.
در عصر سرعت و رقابت رسانه‌های مختلف که حق انتخاب با مخاطب است، توجه به ذائقه و خواست مخاطب از مهمترین عوامل موفقیت و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی است؛ بنابراین هر جا که خلاقیت و تفاوتی مثبت در برنامه‌ها و محصولات رسانه‌ای ایجاد شود، به همان اندازه نگاه و توجه مخاطب نیز به آن بیشتر خواهد شد.
زهرا حسینی، یکی از کارشناسان علوم ارتباطات اجتماعی با بیان اینکه در دنیای رقابت رسانه ای، رضایتمندی مخاطبان از یک اثر، آرزوی صاحبان رسانه‌ها است، گفت: هر چه رسانه‌ها با مخاطب ارتباط بیشتری برقرار کنند، موفق‌تر خواهند بود.
او با بیان اینکه با در نظر گرفتن نقش محوری رسانه در دنیای امروز، برقراری و تداوم ارتباط رسانه‌ها با مردم اهمیت و اعتبار ویژه‌ای می‌یابد، افزود: در زمان کنونی مطبوعات محلی ما خواننده چندانی ندارد و نخواسته یا نتوانسته است مخاطبانش را بشناسد و خود را با نیاز‌های آن‌ها منطبق کند.
این دانش آموخته رشته روزنامه نگاری اظهار داشت: در حالی که گویا مسئولان فرهنگی و مطبوعاتی همچنان به افزایش تعداد رسانه‌های استانی دل بسته اند، برخی اصحاب رسانه و روزنامه نگاران گیلان هم ادعای بزرگنمایی نشریات و رسانه‌های گمنام خود را دارند.
حسینی با اشاره به اینکه تعداد انگشت شماری از نشریات محلی و پایگاه‌های خبری استان قابل مقایسه با روزنامه‌های سراسری و رسانه‌های کشور هستند و فقط کمبود و کاستی‌های مالی از جذابیت‌های آن‌ها می‌کاهد، گفت: با این حال نمی‌توان منکر نشریات بی حال، لاغر و ناشناخته‌ای شد که تنها هنرشان روشن نگاه داشتن چراغشان است.
او با بیان اینکه بسیاری از این رسانه‌ها صفحات و سایت‌های خود را با اخبار و تیتر‌های تکراری و مطالب دست دوم و سوم اینترنت پر می‌کنند، تصریح کرد: یکی از راه‌های رهایی از این وضعیت، توجه به معیار‌های روزنامه نگاری حرفه‌ای است.
این کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی همچنین صداقت، تعهد، وجدان کاری، همت و هدفمندی در کار خبر، کسب دانش و تخصص‌های حرفه‌ای و مخاطب شناسی را از جمله شاخصه‌های مهم و قابل توجه این عرصه اعلام کرد.
بابک محب پور، از روزنامه نگاران گیلانی با ۲۰ سال سابقه خبری با اشاره به صدور بی رویه مجوز پایگاه‌های خبری در سال‌های اخیر گفت: بسیاری از این افراد بدون تجربه و دانش خبری وارد این عرصه می‌شوند، طبیعی است که در عمل، آثار با کیفیتی ارائه نکنند.
او به رشد فزاینده پایگاه‌های خبری به دلیل گسترش فضای مجازی اشاره کرد و افزود: نبود نظارت بر نحوه عملکرد این رسانه‌ها و کمبود نیروی انسانی قوی و ماهر سبب می‌شود این مراکز خبری به مرور دچار روزمرگی شوند.
سردبیر روزنامه استانی "نسیم" شیوه نادرست خبرنویسی در استان را نیز یکی دیگر از دلایل توسعه نیافتگی رسانه‌ها از نظر کیفیت اعلام و بیان کرد: متکی و منتظر خبر ادارات شدن، انتشار خبرهای دریافتی، حضور نداشتن خبرنگاران در صحنه‌های خبری، کپی کردن بدون ذکر منبع از آفات و اشکالات رسانه‌های گیلان علی رغم کثرت تعداد آن‌ها بوده است.
سرپرست روزنامه منطقه‌ای "خبر شمال" در گیلان، همچنین مشکلات اقتصادی را در بی انگیزه شدن اصحاب رسانه‌های استانی موثر دانست و گفت: بسیاری از افراد با قدرت و انگیزه وارد کار خبر می‌شوند اما به خاطر هزینه‌های بالا از کیفیت کار آن‌ها کاسته می‌شود.
سرپرست روزنامه‌های سراسری "شروع" و "جمله" در گیلان تصریح کرد: برگزاری دوره‌های آموزشی پیشرفته و حرفه‌ای مطابق با نیاز روز جامعه برای خبرنگاران و اهالی رسانه استان می‌تواند کمک خوبی در رفع مشکلات تولید محتوای آن‌ها باشد.
حسن جعفری، سردبیر روزنامه استانی "آوای شمال" با بیان اینکه هیچ انتظاری نباید راجع به کیفی بودن روزنامه در شهرستان‌ها داشت، گفت: تا وقتی ظرفیت شنیدن و خواندن مطالب انتقادی در مسئولان نیست من به عنوان سردبیر یا باید دست به عصا راه بروم یا قید نوشتن مطالب تحلیلی، پژوهشی و انتقادی را بزنم که به ناچار دومی را انتخاب می‌کنم.
او با اشاره به انتقادناپذیری مسئولان افزود: امروز بعد از ۴۶ سال فعالیت مطبوعاتی در بسیاری مواقع، مطالبی را که نمی‌توانم به چاپ برسانم، در نهایت به خود مدیران می‌گویم.
این روزنامه نگار پیشکسوت گیلانی مسائل اقتصادی را از دیگر موانع توسعه کیفی مطبوعات استانی برشمرد و اظهار داشت: مشکلات مالی امکان و انگیزه روزنامه نگاری حرفه‌ای را از رسانه‌ها گرفته است برای همین اغلب آن‌ها باری به هر جهت روزگار می‌گذرانند.
جعفری با بیان اینکه آوای شمال با سابقه‌ای ۲۵ ساله از سال ۱۳۸۰ تاکنون به صورت روزنامه منتشر می‌شود، تصریح کرد: بار‌ها و بار‌ها پیش آمد که تیتر اشتباه زدم، متوجه شدم هیچ کس هیچ اشکالی نمی‌گیرد، چون کسی روزنامه نمی‌خواند.
کریم خورسندی، مدیرعامل خانه مطبوعات گیلان تعداد بالای رسانه‌ها در این استان را فرصتی طلایی خواند و گفت: رسانه‌ها اعم از مکتوب و مجازی، خبرگزاری ها، سایت‌ها و پایگاه‌های خبری هر چقدر تعدادشان بیشتر شود، در صورت جذب افراد نخبه و توانمند رسانه‌ای به کیفیت مورد نظر دست خواهند یافت.
او با ۲۶ سال سابقه فعالیت در حوزه رسانه‌ای استان، عمده اشکال کیفی نبودن مطالب مطبوعات محلی و رسانه‌های استانی را ضعف درآمد مالی دانست و افزود: از سال ۹۷ در شرایط بحرانی رسانه‌های کشور، مشکلات اقتصادی مطبوعات و نشریات محلی هم بیشتر شد به نحوی که رسانه‌ها مجبورند به جای حفظ و افزایش کیفیت فقط به دوام و بقای خود فکر کنند.
مدیرمسئول روزنامه استانی "سوال جواب" به ظهور و گسترش روزافزون رسانه‌های مجازی و اطلاع رسانی لحظه‌ای در دنیای امروز اشاره کرد و اظهار داشت: امروزه روزنامه‌ها و هفته نامه‌ها باید بپذیریم که هر خبری در نشریات ما چاپ شود، سوخته و تاریخ گذشته است و برای مخاطب ارزش و جذابیتی ندارد مگر اینکه به چرایی و چگونگی آن اخبار و تحلیل و تفسیر آن‌ها پرداخته شود.
خورسندی با بیان اینکه کسانی که برای درآمدزایی و صرفا گرفتن امتیاز به حوزه رسانه روی آوردند، راه را اشتباه آمدند، گفت: از جمله اینها عبارتند از: صاحبان نشریات بی کیفیت با تیراژ پایین و صفحات کم که به صورت رپرتاژ نامه برای مخاطبان خاص منتشر می‌شوند.
او افزود: مدیران پایگاه‌های خبری که تولید محتوا ندارند و با کپی اخبار و مطالب دیگران نام خود را فعال رسانه‌ای گذاشته اند و خبرنگارانی که فقط در روز و هفته گرامیداشت خبرنگار، آفتابی می‌شوند نیز در این گروه قرار دارند.
مدیرمسئول پایگاه خبری "باز باران" با اشاره به اینکه رسانه‌ها با تولید محتوا است که جایگاه پیدا می‌کنند، کاری که الان آن طور که باید انجام نمی‌شود، بیان کرد: اداره کل ارشاد اسلامی یا معاونت مطبوعاتی باید نظارت بیشتری در این بخش داشته باشند، حال آنکه مماشات می‌کنند.
او که بیش از ۱۵ سال است مدیرمسئولی روزنامه استانی "گلچین امروز" را هم بر عهده دارد، اظهار داشت: عرصه رسانه جایی برای آزمون و خطا نیست، آسیبی که به رسانه‌های استانی وارد می‌شود، در واقع به فرهنگ و تاریخ این مردم ضربه می‌زند.
مدیرعامل خانه مطبوعات گیلان با بیان اینکه این وضعیت نشان می‌دهد که ما بی تفاوت شده ایم، پیشنهاد کرد: دست اندرکاران، مدیران مسئول، خبرنگاران با تجربه رسانه‌های استان با حضور مسئولان اداره کل ارشاد و کارشناسان رسانه، نشست‌ها و کارگاه‌هایی برای دستیابی به توسعه کیفی رسانه‌های استان برگزار کنند.
خورسندی از خانه مطبوعات به عنوان یک نهاد صنفی و قانونی حامی رسانه‌های استان نام برد و تصریح کرد: خانه مطبوعات گیلان هم اکنون حدود ٢٣٠ نفر عضو ثبت‌نامی در سامانه دارد که برخی نیز ثبت‌نام اولیه را انجام داده و منتظر تأیید نهایی مدیران مسئول خود هستند.
بر اساس آمار اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان، در حال حاضر ۱۴ دفتر خبرگزاری، ۱۵۸ پایگاه خبری، ۲۱۳ نشریه محلی و ۵۹ دفتر نشریات سراسری در این استان فعالیت می‌کنند.
حسین ابراهیمیان، معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با بیان اینکه این استان از نظر تعداد رسانه‌ها جایگاه مطلوبی در کشور دارد، گفت: طبق آخرین آمار ارائه شده، استان گیلان از نظر تعداد پایگاه‌های خبری رتبه سوم و از نظر نشریات چاپی رتبه هفتم کشور را دارد.
او با تاکید بر اینکه اگرچه رشد کمی این رسانه‌ها قابل قبول است، اما رشد کیفی مستلزم عزم و همت بیشتری است، افزود: توسعه کمی رسانه‌ها با ایجاد فرصت رقابت، می‌تواند به بهبود کیفی آن‌ها منجر شود.
معاون ارشاد گیلان از نظارت بر رسانه‌ها بعد از مجوز نیز خبر داد و اظهار داشت: سیستمی در بخش اعلام وصول داریم که نشریه پس از چاپ و رویت انتشار کاغذی بارگذاری شده، برای ارائه حمایت‌های بعدی به وزارتخانه ارسال می‌شود.
ابراهیمیان با اشاره به اینکه نشریه اگر چاپ نشود از مزایای وزارت ارشاد بهره مند نمی‌شود، گفت: فقط با توجه به مشکلات کاغذ از سال ۹۷ تاکنون اندکی سهل گیری در بخش لغو مجوز‌ها صورت گرفت، ولی به این نشریات یارانه‌ای تعلق نمی‌گیرد.
او با بیان اینکه انتقاد اگر با شیوه‌های درست و واژگان صحیح همراه باشد؛ قابل پذیرش است، افزود: انتقاد ناپذیری مسئولان دلیل اصلی توسعه نیافتگی رسانه‌ها نیست چرا که خبرنگار اگر اطلاعات کافی و قلم شیوا داشته باشد؛ می‌تواند نقدی بنویسد که هم حق مطلب ادا شود، هم کمترین واکنش منفی را به دنبال داشته باشد.
معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای ارشاد گیلان برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی را در این مقوله موثر دانست و بیان کرد: این دوره‌های آموزشی برای خبرنگاران و فعالان عرصه رسانه تقریبا هر سال برگزار می‌شود.
ابراهیمیان با اشاره به اینکه آخرین دوره آموزشی استانی زمستان گذشته برپا شد، از برگزاری آزمون این دوره تا ۲ هفته دیگر خبر داد و گفت: کار جدیدی که امسال در این زمینه انجام شد، پیش بینی دوره‌های آموزشی برای شهرستان‌های فعال در عرصه مطبوعات و رسانه بود که این دوره‌ها تاکنون در فومن و آستارا برپا شده است.
او با بیان اینکه رسانه‌ها نباید منتظر برگزاری کلاس و دوره آموزشی از سوی ارشاد باشند، به آن‌ها توصیه کرد: در این زمینه پیش قدم شوند تا وضعیت موجود هر چه زودتر بهبود یابد.
معاون ارشاد گیلان اظهار داشت: حضور و استقبال اهالی رسانه از دوره‌های آموزشی به تداوم برگزاری این کلاس‌ها خواهد انجامید و در نهایت بهبود کیفی تولیدات رسانه‌ای استان را هم به همراه خواهد داشت.
ابراهیمیان با گرامیداشت یاد و خاطره شهید محمود صارمی، خبرنگار شهید در مزار شریف افغانستان تصریح کرد: همایش استانی روز خبرنگار ساعت ۱۰ صبح امروز (چهارشنبه ۱۶ مرداد ماه) در مجتمع فرهنگی خاتم‌الانبیاء رشت برگزار و از حدود ٥٠٠ خبرنگار رسانه‌های مجازی و مکتوب گیلان تجلیل می‌شود.
سابقه ۱۱۲ ساله روزنامه نگاری گیلان و شاخص‌های کمی توسعه مطبوعات، پشتوانه‌ای مهم برای رسیدن به رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این استان محسوب می‌شود.
با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد: رسانه‌های استان گیلان علی رغم رتبه‌های برتر کشوری از نظر تعداد پایگاه‌های خبری و نشریات چاپی، در حال حاضر به لحاظ یکسان بودن اخبار، کمبود نقد و مقاله، تحلیل و گزارش درباره موضوعات خبری روز برای مخاطبان خود ناشناخته و گمنام هستند که این امر ضرورت توسعه کیفی آن‌ها را می‌طلبد.
نداشتن دانش خبری، نبود برنامه و هدف مشخص صاحبان رسانه ها، کمبود نیروی متخصص، انتقادناپذیری مسئولان و مشکلات اقتصادی را نیز می‌توان از جمله عوامل توسعه نیافتگی کیفی رسانه‌های استان گیلان برشمرد.
گزارش از: سکینه عاشوری پاشاکی
انتهای پیام/ع