دوره سربازی البته پیشتر از موعد قانونی، راه خود را به فکر و زندگی نوجوانان ایرانی باز می‌کند و تا سال‌ها هم خاطرات و خطراتش از ذهن محو نمی‌شود. نظر همه سربازان، اما درباره این دوره دو ساله یکی نیست؛ بعضی می‌گویند دوره انسان سازی است و مردانگی را کامل می‌کند، اما در سمت دیگر گروهی این دوره را اتلاف وقت یا سدراهی در مهمترین دوران زندگی خود می‌دانند.
علاوه‌براین هر چند ماه یک‌بار هم اخباری از رفتار‌های ناهنجار در پادگان‌ها سر از رسانه‌ها در می‌آورد و تعدادی هم براثر مشکلات روانی کارت معافیت می‌گیرند. حالا، اما قرار است وعده‌های چنددهه گذشته کمی عملی شود و مهارت‌های زندگی هم جایی در کنار کلاس‌های اسلحه و رژه در برنامه روزانه سربازان پیدا کند.
دوره‌های آموزش مهارت‌های زندگی به سربازان چه خواهد بود؟
نخستین‌بار همین چند روز پیش بود که مدیرکل طرح‌های ملی و فراگیر جوانان در معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان از آغاز آموزش مهارت‌های زندگی به سربازان خبر داد. این‌طور که «امیرحسین آل اسحاق» به «ایسنا» گفته امسال در طرح سرباز مهارت، ۴۰هزار سرباز آموزش‌های مفید خواهند دید: «دوره‌های آموزشی مهارت‌های زندگی برای سربازان در ۱۶ استان در سطح کشور شروع شده است که استان آذربایجان‌شرقی به عنوان اولین استان توانسته با آموزش بیش از ۱۰۶۴ نفر کار را با موفقیت به نتیجه برساند.»
او همچنین درباره طرح مهارت‌آموزی سربازان وظیفه نیرو‌های مسلح گفته: «در قالب این طرح براساس تفاهمنامه بین ستاد کل نیرو‌های مسلح و وزارت ورزش و جوانان با همکاری جهاد دانشگاهی مهارت‌هایی به سربازان آموزش داده می‌شود.»، اما این محتوای جدید چه خواهد بود؟ این‌طور که آل اسحاق توضیح داده، قرار است آموزش‌هایی ازقبیل مهارت‌های زندگی و مهارت‌های اشتغال و کارآفرینی به سربازان ارایه شود که «بعد از پایان دوران سربازی با همکاری جهاددانشگاهی مدارک پایان دوره هم به سربازان ارایه خواهد شد.» خلاصه سخنان مدیرکل طرح‌های ملی جوانان در معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان به این صورت است که از این به بعد در دوره سربازی به سربازان مهارت‌هایی برای مدیریت زندگی شخصی و همچنین فنونی برای کارآفرینی در پایان دوره سربازی آموزش داده خواهد شد.
ارزش این تغییر زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم پیش از این «علیرضا عبدالله‌زاده» مشاور معاون رفاه اجتماعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته بود: «در سال‌های گذشته تحقیقاتی انجام شده که نشان می‌دهد دست‌کم ۵۰درصد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در ایران برای فرار از خدمت روی به ادامه تحصیل آورده‌اند.» فارغ از این تحقیقات، به نظر می‌آید دغدغه‌ای به نام سربازی از ۱۷ و ۱۸سالگی ذهن بسیاری از جوانان ایرانی و خانواده‌هایشان را درگیر می‌کند و هر کس سعی می‌کند به شیوه‌ای این موضوع را برای خود سامان دهد.
درباره تلاش‌ها و رفتار‌های عجیب برای دریافت معافیت پزشکی در سال‌های گذشته، گزارش‌های زیادی نوشته شده، اما همچنان نزدیک به ۲میلیون مشمول در شرایط «فرار از خدمت» به سر می‌برند؛ جوانانی که درصد بالایی از آن‌ها به گفته مشاور معاون رفاه اجتماعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از دهک‌های پایین جامعه‌اند. قطعا تغییر در محتوای آموزشی دوران سربازی می‌تواند در این دو سال از سربازان افراد کارآمدتری بسازد و زمینه را برای تقویت مهارت‌های زندگی فردی و همچنین دست‌یافتن به هنری برای کارآفرینی ایجاد کند.
روند فعلی سربازی از نگاه مرکز پژوهش‌های مجلس
در سال‌های گذشته جامعه‌شناسان و همچنین مسئولان زیادی به انتقاد از روند کنونی دوران سربازی در ایران پرداختند و مواردی مشابه نظرات سربازان را بیان کردند که یکی از پرتکرارترین موارد، همین نبود آموزش‌های مهارت‌های مرتبط به زندگی است. مجلس شورای اسلامی هم پیش از این و در سال‌های گذشته بحث تغییر خدمت وظیفه عمومی را پی‌گیری کرده، ولی تمام بررسی‌ها به چند گزارش مرکز پژوهش‌ها یا نطق و تذکر‌ها خلاصه شده است. در یکی از گزار‌ش‌ها این مرکز و در نقد شرایط کنونی آمده است که «قانـون فعلـی سـربازی در شـأن نظـام جمهـوری اسـلامی نیســت.» این گزارش در بررسی سربازی و تأثیر آن بر زندگی جوانان ایرانی می‌نویسد: «رفتارهــای تحقیرآمیز بــا سـربازان، مشکلات بهداشـتی، پاییـن بــودن منزلـت اجتماعــی ســربازان، نارضایتی خانواده‌ها، تأخیر در زمان ازدواج، طولانـی بــودن غیرمنطقی ســربازی در زمــان صلــح، تفــاوت‌های معنــادار در محیــط‌های بکارگیری ســربازان در ارتـش و سـپاه و برخـی پارتـی بـازی‌ها ازجمله مشــکلات اصلــی رونــد فعلــی ســربازی در ایــران اســت.» در ادامه این گزارش البته از ضرورت تغییر در محتوای آموزشی هم سخن به میان می‌آید؛ اتفاقی که حالا شروع شده و به نظر می‌آید با استقبال سربازان هم روبه‌رو خواهد شد.
پادگان به روایت سربازان
«امید» کارشناسی‌اش را که تمام کرد سربازی را دریک قدمی خود می‌دید. او در ۲۳ سالگی دفترچه اعزام به خدمت را تکمیل کرد و راهی راهرو‌های نظام وظیفه و پزشکی قانونی با نیت رسیدن به کارت معافیت شد؛ تلاشی که نتیجه‌ای در بر نداشت: «کارشناسی مهندسی معدن بودم، اما علاقه‌ام جامعه‌شناسی بود. شماره چشم‌هایم لب مرز معافیت بود یعنی به نظر شورای پزشکی امکان داشت معاف شوم که نشد. برای گرفتن معافیت حتما باید در مرحله اول دفترچه پر کرد و من هم همین کار را کردم و به نتیجه‌ای هم نرسیدم. واقعا تصور این‌که چند ماه دیگر باید در پادگان باشم سخت بود.از لحاظ روحی آماده نبودم.»
او همان‌سال در کنکور کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی هم شرکت کرده بود: «تاریخ اعزامم برج ۸ بود و آخر شهریور نتیجه کنکور آمد. دولتی که قبول نشدم، اما آزاد را آوردم. شرایط مالی هم سخت بود، اما اولویت‌ام این بود که ادامه تحصیل بدهم. رفتم دانشگاه آزاد و حدود سه‌سال سربازی را به تعویق انداختم. البته این سه‌سال همیشه ذهنم درگیر بود.» پایان دوره کارشناسی ارشد برای امید، بازگشت به همان سه‌سال پیش بود، اما این بار دیگر راهی وجود نداشت: «دکتری دانشگاه آزاد واقعا هزینه زیادی داشت. گفتم دل بزنم به دریا و بروم. این همه آدم هر‌سال می‌روند من هم یکی مثل بقیه. هرچه تلاش کردم که از نهادی امریه بگیرم هم نشد.
شدم یک سرباز عادی.» آن‌طور که امید می‌گوید روز‌های اول پادگان وصف‌ناشدنی است: «من تمام عمر قبل از پادگان کرمان را به اختیار خودم زندگی کردم. صبح خوابم می‌آمد، کلاس نمی‌رفتم و کامل آزاد بودم و پادگان دقیقا برعکس بود. هیچ اختیاری نداشتی و زمان خواب و ناهار و هر چیز دیگر مشخص بود. این‌جا پادگان است و باید آدم دیگری شوید.» مشابه قصه امید را می‌توان از زبان برخی از سربازان با تحصیلات دانشگاهی شنید و به نظر می‌آید این دوره برای افراد تحصیلکرده دشوارتر باشد: «چندان آموزشی، مشاوری و نکته یا حرف امیدوارکننده‌ای در روز‌های نخست وجود نداشت. مخصوصا برای ما که از دانشگاه آمده بودیم.
خیلی‌ها شبیه من بودند، اما باید دوام می‌آوردیم. آرزو می‌کردم یک آهنگ بشنوم یا فوتبالی ببینم، اما هیچ. از حدود ٤صبح باید بیدار می‌شدم و یک برنامه مشخص را اجرا می‌کردم.» او می‌گوید که کلاس‌های آموزشی جذابیت کمی برای بسیاری از سربازان داشت و هیچ راه گریزی هم دیده نمی‌شد: «تا این‌که یک روز و قبل از تحویل اسلحه به ما، برگه‌ای آوردند که سوالاتی درباره وضع روحی بود؛ مثلا آیا احساس افسردگی می‌کنید یا در چند روز گذشته حس خودکشی داشتید و از این قبیل سوالات. خوشحال شدم، همه را درست جواب دادم و امید داشتم که کسی به فریادم برسد.»
چند روز بعد امید و تعداد دیگری از سربازان را به اتاق مشاور بردند: «از پادگان چند هزاری نفری، گویا شرایط حدود ۲۰۰ نفر خطرناک تشخیص داده شد و ما را پیش مشاور فرستادند. درنهایت هم من از جلسات تیراندازی و کار با سلاح معاف شدم. به مرور شرایط بهتر شد و بعد از آموزشی هم خیلی وضع راحت‌تری داشتم. همه آن چند هفته اول به این فکر می‌کردم که چقدر این دوره می‌تواند بهتر باشد.»
ماجرا البته برای بعضی از سربازان جوان‌تر و مدرک تحصیلی پایین‌تر متفاوت است. «عباس» با چند‌سال عقب‌ماندگی از روند عادی تحصیل، بالاخره در‌سال ۹۴ مدرک دیپلم فنی خود را گرفت و عازم خدمت شد. برای او البته موضوع متفاوت بود: «خدمت است دیگر. باید تمام شود. خانه خاله هم نیست.
من می‌خواستم زودتر تمام شود که بچسبم به زندگی. سخت هم نبود. سختی خودش را داشت، ولی من هم منتظر هتل نبودم.» او می‌گوید که از قبل اطلاعاتی درباره کلاس‌ها و برنامه‌های آموزشی نداشت، ولی غافلگیر هم نشد: «هرچی بود کنار می‌آمدم. کلاس عقیدتی - سیاسی و کلاس‌های اسلحه‌شناسی داشتیم. اگر مهارتی چیزی آموزش می‌دادند قطعا خیلی بهتر بود. مثلا من خودم دیپلم مکانیک داشتم و اگر دوره‌ای دراین‌باره می‌گذاشتند بهتر یاد می‌گرفتم و می‌توانستم به درد خود پادگان هم بخورم، مثلا ماشین‌های پادگان را تعمیر کنم که پول ندهند، ولی دو سالش به کار‌های عادی و نگهبانی گذشت.»
برای فارغ‌التحصیلان دکتری مسأله سخت‌تر هم می‌شود. «محمدحسین» تلاش زیادی کرده بود که دوره سربازی را در دانشگاه آزاد اصفهان و با تدریس پشت سربگذارد، اما درنهایت این اتفاق رخ نداد و او سرباز معلم شد: «اگر دانشگاه می‌شد شرایط بهتری برای من بود و از تخصصم هم بیشتر استفاده می‌شد، اما سرباز معلم شدم. روند هم این‌طوری بود که دو ماه آموزشی را در پادگان آیت‌الله خاتمی یزد گذراندیم. این دو ماه هیچ کمکی برای تدریس و مهارت‌های زندگی برای من نداشت.
رشته خود من حسابداری بود و می‌توانستم نکات مفیدی را به بقیه سربازان بگویم. کسی هم که روانشناسی خوانده بود می‌توانست نکات مهم را به بقیه سربازان آموزش دهد، اما هیچ استفاده‌ای از ما نمی‌شد. محتوای کلاس‌ها هیچ چیزی برای من و خیلی دیگر از هم‌دوره‌ای‌ها نداشت.» او که این روز‌ها در چندین واحد دانشگاهی به صورت حق التدریس به دانشجویان حسابداری آموزش می‌دهد درباره خبر «آموزش مهارت‌های زندگی به سربازان» می‌گوید: «کاش این اتفاق بیفتد. همه می‌دانیم که سربازی در ایران نیاز به بازنگری اساسی دارد و این یک گام کوچک است، اما هر اتفاقی که این دوره را مفید کند، خوشحال‌کننده است. امیدوارم که این اتفاق رخ دهد. از ما که گذشته، اما‌ای کاش برای بقیه شرایط بهتر شود.»
منبع: شهروند
انتهای پیام/