برای اطلاع از آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و راهکار‌های ارائه شده برای مقابله با تبخیر نگین فیروزه‌ای آذربایجان، سری به دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در آذربایجان شرقی زدیم.
خلیل ساعی مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در آذربایجان شرقی، تهدید بزرگ برای دریاچه ارومیه را تبخیر دانسته و اضافه می‌کند: تبخیر، تهدید بزرگ دریاچه ارومیه است که سالانه چیزی در حد ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب نسبت به وسعت دریاچه، آب آن را می‌گیرد؛ اگر توفیقی برای کاهش تبخیر باشد یقیناً احیای دریاچه ارومیه خیلی سریع‌تر از برنامه پیش بینی شده پیش خواهد گرفت.
ساعی، عوامل کاهنده میزان آب دریاچه را چنین بیان می‌کند: با توجه به وضعیت فعلی دریاچه، آنچه که موجب کاهش تراز دریاچه می‌شود بحث تبخیر است؛ اما آنچه که طی سال‌های گذشته موجب کاهش آب دریاچه شده است تغییر اقلیم بوده که به تنهایی، ۲۰ درصد در کاهش تراز دریاچه ارومیه نقش داشته است.
وی افزود: از دیگر عوامل کاهنده تراز دریاچه ارومیه می‌توان به افزایش و توسعه بی رویه بخش‌های زراعی و کشاورزی، استفاده از چاه‌های غیر مجاز و یا به تعبیری استفاده بیش از حد مجاز از چاه‌ها، به دلیل نبود عوامل کنترلی در سال‌های گذشته را نام برد که این سه عامل، سالانه موجب کاهش ۴۰ سانتی متری تراز دریاچه می‌شد، اما خوشبختانه طی دو سال گذشته نصب کنتر‌های هوشمند بر روی چاه‌های مجاز، توسط شرکت آب منطقه‌ای میزان برداشتی آب از سوی کشاورزان کنترل می‌شود.
ساعی گفت: در بحث تبخیر، دانشکده فیزیک دانشگاه تبریز با استفاده از روش و فنون علمی قصد دارد تبخیر را به حداقل برساند، اما تمامی این‌ها در مرحله مقدماتی است؛ بنا بر جلسات صورت گرفته با اساتید، مبنی بر کاهش تبخیر به دلیل مطمئن نبودن از نتایج، درخواست گردید تا آزمایشات خود را به صورت پایلوت در یک محیط محدود انجام دهند، اما در صورت اثبات کاهش تبخیر، ستاد احیا دریاچه ارومیه ورود کرده و به صورت گسترده بر روی سطح دریاچه ارومیه انجام می‌دهد؛ راهکار‌های کاهش تبخیر جزو برنامه‌های ۲۶ گانه ستاد احیا می‌باشد، اما نه تنها در کشور ما بلکه در کل دنیا به روشی که بتوان تبخیر را به حداقل رسانید متأسفانه دست نیافته‌ایم.
ساعی با اشاره بر بالا رفتن درجه حرارت بنا بر طبیعت فصل تابستان و عدم ورودی آب به دریاچه اضافه می‌کند: تراز دریاچه در ۱۲ خرداد ماه، ۹۴/۱۲۷۱ بود که در بازه زمانی ۱۷ روز گذشته، تراز دریاچه ارومیه، ۱۰ سانتی متر کاهش را نشان می‌دهد. طبیعت فصل تابستان به لحاظ بالا رفتن درجه حرارت و از سویی عدم ورودی آب به دریاچه از سد‌ها و هم چنین فصل کشت و نیاز آبی گیاهان از سوی دیگر، باعث خواهد شد که این روند ادامه دار باشد؛ اما برآورد بر این است که با ادامه این روند تا پایان شهریور ماه سال جاری و یا ۲۰ مهر ماه، تراز دریاچه به ۲۰ / ۱۲۷۱ برسد در نتیجه تا پایان تابستان و زمان تبخیر، حدود ۷۰ سانتی‌متر تراز دریاچه کاهش خواهد یافت.
مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در رابطه با بحث ادامه دار بودن روند تبخیر بیان می‌کند: تراز دریاچه در حداقل وضعیت خود، ۰۴/۱۲۷۰ می‌باشد که با لحاظ کردن این تراز و حداقل ترازی که طی دو سال گذشته بوده، باز هم تا پایان شهریور بالای ۲۰/۱ سانتی متر افزایش آب دریاچه را خواهیم داشت. دیدن هر ساله دریاچه ارومیه در شهریور ماه، یأس و ناامیدی را به دنبال داشت چرا که در پهنه دریاچه، بستر‌های نمکی به چشم می‌خورد باید گفت همین بستر‌های نمکی دوباره به چشم خواهد خورد، اما به صورت محدود؛ چرا که آب دریاچه، ۲۰/۱ سانتی متر از وضعیت بحرانی بیشتر است.
طبیعت فصل تابستان به لحاظ بالا رفتن درجه حرارت و از سویی عدم ورودی آب به دریاچه از سد‌ها و هم چنین فصل کشت و نیاز آبی گیاهان، باعث خواهد شد که این روند ادامه دار باشد؛ اما برآورد بر این است که با ادامه این روند تا پایان شهریور ماه سال جاری و یا ۲۰ مهر ماه، تراز دریاچه به ۲۰ / ۱۲۷۱ برسد در نتیجه تا پایان تابستان و زمان تبخیر، حدود ۷۰ سانتی‌متر تراز دریاچه کاهش خواهد یافت.
وی ضمن تأکید بر بهره برداری از بخش مایع مودل دوم تصفیه خانه کلان‌شهر تبریز تا پایان بهار سال ۱۳۹۹ و وارد کردن ۱۲۳ میلیون متر مکعب آب بر پیکره دریا اضافه می‌کند: باید شاکر بارش‌های امسال باشیم که موجب افزایش سطح آب‌های زیرزمینی شد تا کشاورزان، مقدار آبی را که به صورت غیرمجاز برداشت می‌کردند به حداقل برسانند. بحث بحران آب در کشور یک واقعیت است ضمن اینکه خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان یک بحران در استان ما مطرح بود، اما همین موضوع به یک فرصت تبدیل شد و در کل کشور، زمزمه‌هایی برخاست که باید قدر آب را بدانیم؛ تا قبل از تشکیل ستاد احیا دریاچه ارومیه، بحث‌های مربوط به آب و بحران آن به طور جد گفته نمی‌شد، اما بعد از تشکیل این ستاد و اطلاع رسانی از سوی آن، مقامات کشوری، استانی و حتی محله‌ای نیز از بحران آب بحث کرده و جلسات و نشست‌هایی نیز در این رابطه تشکیل دادند.
ساعی، یکی دیگر از برنامه‌های ستاد احیا را ایجاد اشتغال و معیشت جایگزین برای کشاورزان معرفی و بیان می‌کند: کشت گیاهان دارویی از مراحل کشت، فرآوری و بسته بندی گرفته تا آموزش و انتخاب چند روستا به عنوان پایلوت، جزو برنامه‌های فرهنگی – اجتماعی گذشته ستاد احیا و سال جاری می‌باشد.
مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در رابطه با تخصیص بودجه‌ها برای این ستاد ادامه می‌دهد: بودجه‌ای که سال گذشته برای کل حوضه آبریز دریاچه ارومیه لحاظ شد، ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است که سهم استان آذربایجان شرقی ۱۴۶ میلیارد تومان می‌باشد، اما چون بیشترین آب در استان آذربایجان غربی وجود دارد از این رو انتقال آب نیازمند وجود زیرساخت‌های مناسب است که در نتیجه میزان اعتباراتی که هر ساله برای استان آذربایجان غربی اختصاص می‌یابد بیشتر از اعتبارات استان آذربایجان شرقی است و میزان اعتبارات، به نسبت پروژه و اثربخشی تقسیم می‌شود.
ساعی افزود: در یازدهمین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه که با حضور معاون اول رئیس جمهور و استانداران سه استان تشکیل شد، بحث‌هایی در رابطه با اعتبارات، مطرح و راهکار‌هایی ارائه شد؛ اما خاص بودن وضعیت امسال کشور به لحاظ رخداد‌های طبیعی و میزان خسارات وارد شده از سیل بر همه روشن است که بخشی از اعتبارات به سمت تأمین خسارات سوق داده خواهد شد؛ از این رو شاید محدودیت‌هایی برای اعتبارات در سال ۹۸ ایجاد شود، اما برنامه ستاد احیا و آنچه که مد نظر دولت است تا به امروز خوب پیش رفته به طوری که بیش از ۷ هزار میلیارد تومان اعتبار برای پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه از بدو تأسیس ستاد، تخصیص یافته است.
وی در پایان با تأکید بر اینکه سال ۱۴۰۶، پایان برنامه کاری ستاد احیا می‌باشد، بیان می‌کند: اعتبارات مورد نیاز به صورت ارزی و ریالی از طرف دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیا دریاچه ارومیه مشخص است که با توجه به نوسانات قیمت، به روز شده و به دولت پیشنهاد می‌شود که تا حد توان نسبت به آن اقدام نماید؛ اما همان گونه که گفته شد در رابطه با تخصیص بودجه، آنچه که امسال مطابق میل ما بود اتفاق نمی‌افتد چرا که افرادی وجود دارند که منازل خود را بر اثر سیل از دست داده‌اند و از انصاف به دور است که بی خانمان بمانند.
یدالله آذرهوا مسئول دبیرخانه تالاب‌های آذربایجان شرقی، عمده اقدامات سازمان محیط زیست را بر اساس وظایف سازمانی، در قالب برنامه حفاظت و احیای اکولوژیک دریاچه ارومیه خواند و اضافه می‌کند: بر این اساس، انجام مطالعات پایه مورد نیاز در سطح حوضه دریاچه ارومیه از جمله تعیین نیاز آبی زیست محیطی رودخانه و تالاب‌های حوضه، بررسی اثرات جاده میانگذر دریاچه ارومیه، ارائه راهکار‌های اصلاحی برای کاهش اثرات این سازه، همچنین انجام مطالعات شناسایی و اولویت بندی کانون‌های ایجاد گرد و غبار در بستر و حریم دریاچه ارومیه بوده که به عنوان راهبرد اجرای بسیاری از پروژه‌های مد نظر، مؤثر بوده است.
یدالله آذرهوا ادامه می‌دهد: براساس نتایج موجود، ضمن ارائه تصویری از وضعیت حوضه آبریز و خود پیکره دریاچه ارومیه مبنای برخی از اقدامات مهم در جهت حفاظت و احیای این زیست بوم حساس و تأثیر گذار در منطقه بوده است و بر این اساس پیگیری تحقق حقابه‌های زیست محیطی تعیین شده و انجام اقدامات احیا و حفاظتی از جمله ایجاد ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار، اجرای قرق و حفاظت فیزیکی نوار ساحلی مستعد فرسایش و تولید گرد وغبار نمکی از جمله اقدامات مهم سازمان بوده است.
پیگیری تحقق حقابه‌های زیست محیطی تعیین شده و انجام اقدامات احیا و حفاظتی از جمله ایجاد ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار، اجرای قرق و حفاظت فیزیکی نوار ساحلی مستعد فرسایش و تولید گرد وغبار نمکی از جمله اقدامات مهم سازمان بوده است.
وی ضمن تأکید بر اینکه تبخیر یکی از عوامل تأثیر گذار در منابع آبی است که با توجه به وسعت بالای دریاچه ارومیه، در بیلان آبی سالانه آن اثرگذار می‌باشد بیان می‌کند: بر این اساس، کنترل آن می‌تواند نقش بسیار مهمی در وضعیت آبی دریاچه ایفا نماید؛ خصوصاً با افزایش سطح دریاچه که این افزایش، امسال بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر مربع بوده است نقش آن پر رنگ‌تر خواهد بود.
آذرهوا در پایان اضافه می‌کند: در خصوص راهکار‌های جلوگیری از تبخیر آب، اقداماتی در سطح محدود خصوصاً در خارج از کشور با استفاده از مواد نظیر توپ‌های پلاستیکی و ... صورت گرفته، اما در اشل دریاچه ارومیه با توجه به وسعت دریاچه و با عنایت به مباحث زیست محیطی مطرح در این خصوص نیازمند بررسی بیشتر می‌باشد.
با از راه رسیدن فصل تابستان و گرمای هوا، تبخیر دریاچه ارومیه امری عادی تلقی می‌شود، اما هر یک از موج‌های این دریاچه با نمک و یا روز‌هایی که مردم برای حرکت با کشتی، ساعت‌ها چشم انتظار بودند خاطرات خوبی را به ثبت رسانیده است.
تبخیر دریاچه ارومیه و رسیدن به راهکار‌های مناسب و جلوگیری از آن، نیازمند توجه بیشتر مسئولان و اساتیدی است که با تحقیقات و بررسی‌های مداوم می‌توانند به یک راهکار مطمئن دست یابند.
منبع مهر
انتهای پیام/م