آیا سلول‌های بنیادی با سایر سلول‌ها متفاوت هستند؟

به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک  گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، نام سلول را به عنوان کوچکترین اعضای ساختار بدن موجودات شنیده اید و این روزها شاید نام سلول بنیادی نیز به گوشتان خورده باشد و شاید از تفاوت بین این دو نوع سلول بی اطلاع باشید. از این رو امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا اطلاعاتی را پیرامون تفاوت و انواع سلول ها بویژه سلول های بنیادین در اختیار شما قرار دهد.

سلول؛ کوچکترین واحد زندگی

سلول یا همان یاخته (Cellule)، واحد بنیادین ساختاری و کارکردی همه جانداران محسوب می شود که به ارگانیسم‌ موجودات زنده معروف بوده و به صورت بافت سازمان می‌یابد.  سلول بعنوان کوچکترین واحد زندگی (حیات) نامیده می شود و اغلب از آن‌ها  با عنوان «بلوک‌های زندگی» یاد می شود. سلول به عنوان واحد‌های زنده محسوب می‌گردد و مطالعهٔ یاخته‌ها، زیست‌شناسی یاخته‌ای نامیده می‌شود.

این مطلب را از دست ندهید:سلول درمانی چیست و چه کاربردی دارد؟

انواع سلول‌ها بر اساس وضعیت

• پروکاریوت

سلول‌هایی که به علت نداشتن دیوارهٔ هسته، مواد هسته‌ای در سیتوپلاسم پراکنده شده‌است و هسته مشخصی ندارند. مانند باکتری‌ها و جلبک‌های سبز - آبی

• یوکاریوت

سلول‌هایی که هستهٔ آن‌ها غشایی دارد که آن را در بر می‌گیرد و هستهٔ مشخصی دارند. همانند گیاهان، جانوران، قارچ‌ها و آغازیان.

سلول‌ بنیادی، چیست؟

یاخته بنیادی یا بن‌یاخته، یاخته‌ای با توانایی تقسیم بالا است که هنوز تقسیم نشده‌اند. یاخته‌های حاصل از تقسیم بُن‌یاخته‌ها (از راه رشتمان) یاخته بنیادی بیشتری می‌سازند و می‌توانند به انواع مختلف یاخته‌های دیگر دگرگونی و تمایز یابند و ممکن است در مسیر تمایز، برخی مانند یاخته‌های عصبی، قابلیت تقسیم شدن را از دست بدهند. یاخته‌های بنیادی در جانداران چند یاخته‌ای یافت می‌شوند.

ببینید: دانش سلول‌های بنیادی به چه کاری می‌آید؟

در پستانداران دو نوع گسترده از یاخته‌های بنیادی وجود دارد:

• یاخته‌های بنیادی جنینی، که از تودهٔ یاخته‌ای داخلی بلاستوسیست جدا هستند
• یاخته‌های بنیادی بالغ، که در بافت‌های مختلف یافت می‌شوند

در موجودات بالغ، یاخته‌های بنیادی و نیایاخته‌ها به عنوان یک سیستم تعمیر برای بدن و بازسازی بافت‌های بالغ عمل می‌کنند. از بُن‌یاخته‌ها می‌توان در تولید یاخته‌ها و نهایتاً بافت‌های مختلف نیز استفاده کرد. امروزه استفاده از این یاخته‌ها جهت ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده در حال گسترش است.

یاخته‌های بنیادی را بر اساس میزان توانایی آن‌ها در تولید بافت‌های مختلف، به «همه (تمام) توان» (totipotent)، «پر توان» (pluripotent)، «چند توان» (multipotent) و «تک توان» (unipotent) تقسیم می‌کنند. تکنولوژی یاخته‌های بنیادی علاوه بر استفاده از این یاخته‌ها جهت درمان بیماری‌ها و ترمیم و نوسازی بافت‌ها، اخیراً روی تولید این یاخته‌ها نیز متمرکز شده‌است.

این مطلب را از دست ندهید:ابداع درمان های ریزش مو با سلول های بنیادی

تفاوت‌های سلول‌های بنیادی با سایر سلول‌ها

سلول‌های بنیادی ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که سلول‌های دیگر از آن‌ها برخوردار نیستند.

1.  سلول‌های بنیادی می‌توانند برای مدت زمان طولانی به تقسیم شدن ادامه دهند: بیشتر سلول‌ها (به عنوان مثال سلول‌های پوست) نمی‌توانند پس از یک دوره مشخص زمانی خودشان را تکثیر و تکرار کنند، اما سلول‌های بنیادی خودشان را برای یک دوره بسیار طولانی‌تر زمانی تکرار می‌کنند و برای تکثیر خود خودکفا هستند.
2.  آن‌ها غیرتخصصی هستند: سلول‌های تخصصی قابلیت‌های خاصی دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد وظایف خاصی را انجام دهند. برای مثال یک سلول قرمز خون حاوی هموگلوبین است که به آن اجازه می‌دهد اکسیژن حمل کند. سلول‌های بنیادی دارای قابلیت غیر تخصصی بودن هستند و ساختار‌هایی خاص برای انجام وظایف تخصصی ندارند.
3.  آن‌ها می‌توانند به سلول‌های تخصصی تبدیل شوند: سلول‌های بنیادی فرآیندی به نام تمایز را طی می‌کنند و انواع خاصی از سلول‌ها (عضله، عصب، پوست و غیره) را ایجاد می‌کنند.

انواع سلول های بنیادین

 سلول‌های بنیادی جنینی

سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌های درون لایه محافظ بلاستوسیست هستند. آن‌ها پرتوان (pluripotent) هستند، بدین معنی که می‌توانند به هر یک از سلول‌های بدن بزرگسالان تبدیل شوند. محققان بر این باورند که، چون آن‌ها پرتوان اند و آسان رشد می‌کنند، بهترین پتانسیل را برای جایگزینی بافت صدمه دیده یا از دست رفته دارند.

این مطلب را از دست ندهید:تاثیر میزان آهن خون در تشکیل گلبول قرمز

 سلول‌های بنیادی بالغ

سلول‌های بنیادی بالغ که به نام سلول‌های بنیانگذار و یا سلول‌های بنیادی سوماتیک نیز شناخته می‌شوند، در مقادیر کوچک، در سراسر بدن وجود دارند و سلول‌های تخصصی را برای منطقه‌ای که در آن واقع شده اند ایجاد می‌کنند.

این سلول‌ها خودشان را همانند سلول‌های بنیادی جنینی تکرار نمی‌کنند با این حال، اگر این سلول‌ها در محیط متفاوتی قرار بگیرند، ممکن است نوع متفاوتی از سلول‌ها از آن‌ها ایجاد شود. سلول‌های بنیادی امروزه یک حوزه فعال تحقیقاتی است و دانشمندان هر روز در حال کشف ویژگی‌های جدیدی از سلول‌های بنیادی هستند.

به عنوان مثال، پژوهش‌های اخیر نشان داده که سلول‌های بنیادی چند توان یک نوع بافت (به عنوان مثال خون) در واقع ممکن است توانایی تولید سلول برای یک نوع متفاوت از بافت (به عنوان مثال عصب) را داشته باشند.

این مطلب را از دست ندهید: این ادویه در بدنتان سلول بنیادی می‌سازد

دانشمندان در حال ادامه جستجو برای منابع جدید سلول‌های بنیادی بالغ هستند.

برخی از مکان‌هایی که سلول‌های بنیادی در آن‌ها واقع شده اند عبارتند از:

مغز استخوان، پوست، کبد، خون و مغز. برخی از سلول‌های بنیادی بالغ که در حال حاضر برای درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل سلول‌های بنیادی خونساز و سلول‌های بنیادی رویانی یا خون بند ناف هستند.

سلول‌های بنیادی خونساز در مغز استخوان واقع شده اند و سلول‌های خونی را تشکیل می‌دهند. آن‌ها به طور موفقیت آمیزی برای درمان اختلالات خونی بیماران جوان‌تر مورد استفاده قرار گرفته اند.

سلول‌های بنیادی خون بند ناف، در خون بند ناف پس از تولد قرار دارند. سلول‌های بنیادی بند ناف شبیه سلول‌های بنیادی خونساز در بزرگسالان هستند، اما آن‌ها کمتر بالغ اند و پتانسیل بسیار بیشتری به تمایز به انواع مختلف سلول‌ها را دارند.

انتهای پیام/