*مثلث حفاظت پدافند غیرعامل*
سردار جلالی در ادامه با تعریف پیکره کشور، اظهار داشت: کل پیکره کشور یعنی، ریزساخت‌ها و رو ساخت ها، جغرافیا، جامعه به معنی مردم و جمعیت به عبارتی جغرافیای انسانی و دستگاه‌ها به معنای نظام اجرایی و نظام حکومتی و حکمرانی کشور، تعریف پدافند غیرعامل از منظر مقام معظم رهبری هستند، این تعریف، پدافند غیرعامل را در مثلثی قرار می‌دهد که سه ضلع آن کل پیکره کشور را ایجاد می‌کند و در واقع این سه مولفه شاکله حکومت را تشکل می‌دهند، در واقع شان نزول حکومت‌ها نیز ارائه خدمات به مردم، اداره، پشتیبانی و تامین نیازمندی‌های آنان است، به تعبیری وظیفه پدافند غیر عامل صیانت از این سه مولفه است.
۱) حفاظت از مردم
۲) حفاظت از زیر ساخت‌های کشور
۳) حفاظت از نظام مدیریتی و حکمرانی کشور
رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان این که هدف ما بی اثر سازی اثر تهدیدات به کشور است، خاطرنشان کرد: این انتظاری است که مقام معظم رهبری از پدافند غیرعامل دارند و ما تمام تلاش خود را برای تحقق منویات معظم له انجام می‌دهیم، ایشان در تعریف پدافند غیرعامل، به اولین موضوعی که پرداختند موضوع تهدیدات است، شناخت تهدید و مولفه‌های آن لذا اگر بخواهیم خیلی خلاصه و در دو جمله کوتاه تهدیدات را بشناسیم، باید بگوییم: پدافند غیرعامل یک رابطه مستقیم با تهدیدات دارد و باید اثر تهدید را خنثی کند، اساسا تهدیدات دو دسته هستند؛
۱) تهدیدات طبیعی (سیل، زلزله و طوفان و...) که منشاء طبیعی دارند.
۲) تهدیدات غیر طبیعی (جنگ ها، حوادث صنعتی و ...) که به آن انسان ساخت میگویند و منشاء انسانی دارد.
منشاء انواع تهدیدات چیست؟
وی با اشاره به انواع تهدیدات، گفت: تهدیدات طبیعی برای آن که منشاء طبیعی دارند و انسان در ایجاد آن نقشی ندارد، بنابراین انگیزه، اراده و دشمنی در تهدیدات طبیعی وجود ندارد، و طبیعت فعل و انفعالات خود را انجام می‌دهد و میزان آمادگی ما میتواند آن را به مصیبت و یا نعمت مبدل کند.
نکته دوم این است که تهدیدات طبیعی ماهیت ثابتی دارند، میتوان با علم و دانش مهندسی اثر تهدیدات طبیعی را مدیریت کرد، با روش‌های آزمون و خطا برای آن استاندارد ها، پروتکل‌ها و نظامات مهندسی را تعریف کرد و به تعبیری تهدیدات را مدیریت نمود، همانطور که اکنون این اتفاق افتاده، دانش بشر قادر است که در بدترین نقطه جهان بنایی بسازد که در برابر زلزله آسیب نبیند، این دانش وجود دارد، ولی به لحاظ منطقی و مالی این اتفاق نمی‌افتند.
تهدیدات انسان ساخت، چون انسان در آن دخالت دارد، دشمنی، اراده و انگیزه نیز در آن موجود است. فاکتور دوم در تهدیدات انسان ساخت، موضوع فناوری‌ها هستند که باعث ایجاد قابلیت‌ها و توانمندی‌ها از سلاح، موشک، هواپیما گرفته تا فناوری‌های نو و چند کارکردی در حوزه‌های Civil و Non-civil (مدنی و غیرمدنی) را شامل می‌شود، فناوری‌ها به لحاظ این که منشاء تهدیدات در حوزه‌های مختلف هستند، ویژگی‌هایی از جمله؛ پویایی، تحرک، بروز شوندگی را دارند.
دو مولفه تهدیدات انسان ساخت
سردار جلالی عنوان کرد: شناخت تهدیدات انسان ساخت همانند تهدیدات طبیعی ساده نیست و این تهدیدات مرتب در حال تغییر و تکامل هستند و به همین خاطر بایستی مرتب و منظم و به صورت دائمی پایش شوند و اثر آن‌ها به پیکره جامعه مطالعه شود. این نکته نیز حائژ اهمیت است که ما در تهدیدات طبیعی یک مولفه به عنوان طبیعت را داریم، ولی در تهدیدات غیرطبیعی دو مولفه اصلی و اساسی و چندین مولفه فرعی وجود دارد، اولین مولفه اصلی وجود انسان و مولفه دوم استراتژی است. از مولفه‌های فرعی نیز میتوان به مفاهیم مبنایی به معنای دکترین، زمان، مکان، چگونگی و ... اشاره کرد. البته مولفه‌های سخت افزاری نیز وجود دارد که شناخت و ترکیب آن با مولفه‌های دیگر در فناوری‌های نوین و جنگ افزار ها، تجهیزات حیاتی میتواند اثراتی داشته باشد، که باید به آن به صورت جدی پرداخته شود.
چرا هیچ وقت اثر تهدید انسان ساخت بر سازه‌ها را مطالعه نکردیم؟!
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور ادامه داد: کشف راه حل‌هایی که بتواند این تهدید را بشناسد و اثر آن را برجامعه و زیرساخت‌ها تشخیص دهد و آن را کنترل و مدیریت کند و یا بعبارتی اثرات آن را به صفر برساند همواره دشوار و چالش برانگیز بوده است؛ لذا برای این مهم باید یک جهاد همه جانبه را بر بستر‌های علمی کشور برای شناخت تهدیدات و رفع اثرات آنان ایجاد کرد شناسایی تهدیدات، چیستی، چرایی، چگونگی، میزان و ... بحث‌های مفصلی را می‌طلبد که نخبگان باید این مباحث را دنبال کنند.
موضوع دیگری که در اکثر کشور‌ها من جمله ایران وجود دارد، این است که در علوم ما دروس و مباحثی که موجب شناخت و بی اثر سازی اثر تهدیدات انسان ساخت می‌شود، حذف شده است، امیدواریم که این اقدامات سهوی بوده باشد، با این شواهد این سوال برای ما ایجاد می‌شود که ما در حوزه‌های مهندسی، عمران، شهرسازی و باقی علوم مرتبط با عمران چرا هیچ وقت اثر تهدید انسان ساخت بر سازه‌ها را مطالعه نکردیم؟! بنده در علم اقتصاد مثالی را عنوان می‌کنم؛ قریب به۱۰۰ سال است که جنگ اقتصادی در دنیا سابقه دارید، ولی در علوم و دروس دانشگاهی ما در رشته اقتصاد هیچ رد پایی از شناخت جنگ اقتصادی وجود ندارد اکثر اساتید حوزه اقتصاد در داخل کشور اظهار می‌کنند که اقتصاد میدان تعامل و رقابت است و اساسا در حوزه اقتصاد خصومت وجود ندارد در صورتی که ما امروز به عینه مشاهده می‌کنیم که اتفاقا این حوزه کاملا حوزه خصومت و دشمنی است. هرچند جنگ مدرن اقتصادی است.
زیرساخت‌ها اهداف جدید دشمن در جنگ‌های نوین
وی در ادامه تاکید کرد: در حوزه پدافند غیرعامل مجبور هستیم که تهدیدات انسان ساخت را که جدید و فناوری محور هستند را در مرحله اول خوب بشناسیم و بعد اثر آن را بر طرح‌ها، سازه‌ها و پدیده های امروز بررسی کنیم، در این تهدیدات شاهد هستیم که در ۱۵ -۲۰ سال گذشته تا کنون مجموعه‌ای از جنگ‌ها در دنیا اتفاق افتاده است.
کارشناسان علوم استراتژیک و نظامی با بررسی دقیق و همه جانبه این جنگ‌ها چند ویژگی از آن احصاء کرده اند؛ در این جنگ‌ها زیرساخت‌ها به اهداف جنگی تبدیل شده و نظریه‌ها و استراتژی‌های جنگی و روش‌های تهاجم به اهداف کاملا زیرساخت محور شده است، به عنوان مثال نظریه حلقه‌های راهبردی واردن که مبنای نظری بسیاری از این جنگ‌ها بوده است، در این نظریه حمله به کشور‌ها با محوریت هدف قرار دادن زیرساخت‌ها و تشبیه کشور‌ها به مثابه یک سیستم روش‌های حمله را تشریح می‌کند؛ بنابراین زیرساخت در همه جا بر اساس کارکرد و قابلیت‌هایی که دارند در استراتژی‌های جنگی جدید به اهداف تبدیل شده اند، لذا این زیرساخت‌ها اگر مصون سازی نشوند از طرف دشمن به عنوان هدف و یا در برخی موارد به عنوان واسطه هدف مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. نمونه‌هایی از این استراتژی‌ها نیز در جنگ ۳۳ روزه و حمله به لبنان وجود دارد، اسرائیلی‌ها لیستی را ارائه کردند که در آن به میزان خسارت وارده به زیرساخت‌های لبنان اشاره شده است، در این لیست اهدافی همچون؛ پل، جاده، مخازن آب و فاضلاب، خطوط انتقال نیرو، راه‌ها و... مورد هدف قرار گرفته اند؛ لذا استراتژی تهاجمی با محوریت زیرساخت در رویکرد‌های جدید بسیارمهم است و باید به آن پرداخته شود.
تهدیدات جدید مردم محور هستند
سردار جلالی با بیان این که موضوع جدید در تهدیدات مردم محوری است، تشریح کرد: امریکایی‌ها بعد از سال ۲۰۰۳ با بررسی جنگ‌ها به این نتیجه رسیدند که نقش مردم در جنگ تغییر کرده است. اقدامی که امریکا‌ها در هیروشیما و ناکازاکی کردند باعث کشته شدن مستقیم ۲۵۰-۳۰۰ هزار نفر شد، و حدودا ۲۵۰ هزار نفر دیگر نیز پس از تبعات این اقدام کشته شدند، این اقدام باعث تسلیم شدن مردم ژاپن شد، این یک اقدام بازدارنده است امریکایی‌ها با کشتن افراد زیادی موازنه جنگ را به نفع خود تغییر دادند، ولی اکنون اینطور نیست با وجود رسانه‌ها دیگر نمیتوان با کشتن حجم زیادی از انسان‌ها برای خود ایجاد بازدارندگی کرد. این نشان می‌دهد نقش مردم در جنگ‌ها تغییر کرده است و خود مردم مستقیما اهداف جنگ نیستند و خود مردم واسطه‌هایی هستند برای انهدام اهداف دیگر به عبارتی مردم در استراتژی‌های جدید به عنوان یک ابزار و یا بهتر بگویم به عنوان یک سلاح برای جنگ‌ها استفاده می‌شوند. در جنگ‌های جدید بجای آن که مردم را بُکشد، زیرساخت‌های اداره کننده مردم را مورد هدف قرارمی دهد تا دولت‌ها در اداره مردم ناتوان شوند، وقتی حکومت نتواند وظایف خود در برابر مردم را انجام دهند و نقش خود را ایفا کنند به تدریج حذف خواهند شد. امریکایی‌ها امروز از جنگ‌های بی قاعده برای رسیدن به اهداف نظامی و تهاجمی خود استفاده می‌کنند، در جنگ‌های بی قاعده فناوری‌های جدید نقش بسزایی دارند، به عنوان مثال استفاده از فناوری رسانه‌ای میتواند تولید کننده جنگ، دفع کننده و پایان دهنده جنگ باشد. قطعا فناوری‌های جدید فرصت‌ها و تهدیدات زیادی را به ارمغان می‌آورد، لذا سازمان پدافند غیرعامل وظیفه دارد تهدیدات ناشی از فناوری‌ها را رصد کند، فناوری‌ها در قابلیت‌های نهفته خود تهدیداتی از جمله؛ اشراف اطلاعاتی بر حوزه ذیربط، قابلیت مدیریت از راه دور، حذف قابلیت کنترل بهره بردار‌های نهایی و انتهایی را دارند.
انجمن جغرافیای کشور قلمرو سایبری ایران را تعریف کند
رئیس سازمان پدافند غیرعامل، فناوری‌های جدید که تهدیدات بیشتری نسبت به فناوری‌های گذشته داشتند را برشمرد و افزود: فناوری‌های جدید سایبری، بیولوژیک، نانو و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند محور اصلی جنگ‌های نوین باشند، البته تلفیق این فناوری‌ها نیز با یکدیگر تهدیداتی به مراتب پیچیده‌تر را ایجاد می‌کند، به نظر بنده شاید مهمترین فناروری که در حوزه جغرافیایی اثر جدی دارد، فناوری سایبری است، که موضوعات مهم جغرافیایی را نیز موجب تحول اساسی می‌کند، شاید دکترحافظ نیا بخواهد اولین نفری باشد که جرات بخرج دهد و قلمرو سایبری در ایران را تعریف کند و یک طرحی را تفکیک فضای جغرافیا و فضای سایبر ایجاد کند. گستردگی و آمیختگی فضای سایبر با همه علوم و حوزه‌های علمی و دانشی این الزام را ایجاد می‌کند که ما بررسی‌های خود را در رابطه با تاثیرات و نفوذ علم سایبر در همه علوم من جمله جغرافیا را با جدیت بیشتری پیگیری نماییم.
در حوزه نظامی این گستردگی و تاثیرگذاری انقدر زیاد بوده که توانسته، شیوه‌های نوینی از جنگ، ارتش‌های جدید و یگان‌های جدیدی را ایجاد کند. در برهه کنونی مدیریت صحنه نبرد و یا طرح و اجرای یک عملیات با استفاده از فضای سایبر در هم آمیخته شده است و اکثر این امور با استفاده از فناوری سایبری انجام می‌شود، البته فناوری‌های نوین به حوزه‌های نظام محدود نشده اند، ودر حوزه‌های دیگر مثل؛ حوزه‌های استراتژیک، پولی، مالی و اقتصادی نیز از این فناوری استفاده می‌شود که در کنار فرصت‌ها تهدیداتی را نیز بهمراه خود ایجاد کرده است.
فناوری سایبری، فضای بدون مرز جغرافیایی
سردار جلالی تصریح کرد: این فناوری (فناوری سایبری) در حوزه جغرافیا نیز اثر جدی گذاشته است، وقتی ما بخواهیم ویژگی‌های این فضا را بررسی کنیم؛ ویژگی بدون مرز بودن را یکی از ویژگی‌های اصلی و بارز این فناوری می‌دانیم؛ این ویژگی نشان می‌دهد که منشاء و مبدا در آن نامعلوم، و دارای یک پیوستگی است.
امروز مرز‌های جغرافیایی با ایجاد فناوری‌های سایبری قابلیت‌های جغرافیایی خود را از دست داده اند؛ بنابراین اثر فناوری سایبر بر جغرافیا یک اثر کاملا جدی و اساسی است و به نظر می‌رسد که انجمن علمی جغرافیا باید برای بررسی و تعریف و تحقیق این پدیده دست بکار شود. امریکایی‌ها در اسناد راهبردی خود فضای سایبر را فضای حکمرانی جدید دنیا مشخص کردند، اگر ما به سند راهبردی امریکایی که توسط ترامپ و حدودا یک ماه و نیم پیش ابلاغ شده دقت کنیم؛ مشاهده خواهیم کرد که در این سند اشاره می‌شود که خواسته دولت امریکا از فضای سایبری این است که در آن بتوانند همه دسترسی‌ها را داشته باشند، تمام امکان‌ها برایشان فراهم باشد و در مقابل هیچ امکانی برای طرف مقابل وجود نداشته باشد، به عبارتی امریکایی‌ها این قابلیت را می‌خواهند داشته باشند که هر کسی که مورد قبول آن‌ها نبود را در این فضا (Disable = غیرفعال) و ناتوان کنند و خود همیشه در اوج قدرت باقی بمانند.
زائل سازی حکومت سنتی با توسعه فضای سایبری
وی در ادامه متذکر شد: فضای سایبری عملا؛ مدل حکمرانی، مدل معماری جهان، مناسبات بین المللی و روابط کشور‌ها که در قالب ژئوپلوتیک جغرافیایی تعریف شده است را تحت تاثیر جدی خود قرار داده، به‌عبارتی علوم جغرافیایی در حال از دست دادند تاریخ اعتبار مفاهیم متنی جغرافیایی خود هستند. امریکایی‌ها به عنوان مرکز اینترنت جهان و وجود شرکت‌های تولید کننده اینترنت در این کشور، اینترنت و فضای سایبری جهانی را بخشی از منافع ملی و امنیت ملی خود محسوب می‌کنند و در این راستا حتی حاضر نیستند با اروپایی‌ها مذاکره کنند
البته اروپایی‌ها از این موضوع مطلع شدند و احساس خطر می‌کنند، اروپایی‌ها متوجه این موضوع شده اند که اینترنت کالیفرنیایی می‌خواهد اروپا را به واسطه این بستر اداره کند، لذا در این باره تصمیماتی را گرفته اند تا این انحصار از دست امریکایی‌ها خارج شده و اروپایی‌ها نیز در بحث اینترنت ملی تحقیقات و تلاش‌های خود را آغاز کرده اند. امریکایی‌ها با صراحت این را در اسناد راهبردی خودشان عنوان می‌کنند که در پی زائل سازی حکومت سنتی با توسعه فضای سایبری و شکل دهی جغرافیای جدید در این بستر هستند. فضای سایبری هم عناصر فیزیکی مثل المان‌ها و نماد‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم عناصر غیر فیزیکی به عنوان مثال جغرافیای انسانی، قطعا با تحت تاثیر قرار گرفتن این عناصر ارزش آن‌ها نیز افول می‌کند.
اداره شهر هوشمند با شهر غیرهوشمند بسیار متفاوت است
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور گفت: در حوزه شهری فناوری‌ها جدید یک انباشتگی از قابلیت‌ها را ایجاد می‌کند، ما شهر را مجموعه‌ای از سیستم‌های زیرساختی شهری که هماهنگ و همسو با یکدیگر کار می‌کنند و خدمات و ماموریت‌های خودشان نسبت به اهداف تعیین شده در شهر را اجرا می‌کنند، تعریف می‌کنیم به عبارتی یک شهر که از سلول واحد به نام خانه شروع می‌شود، و اسباب آن خانه به سبب نفوذ فناوری سایبری به وسایلی هوشمند تبدیل شده اند و وقتی ما با مفهومی به عنوان خانه هوشمند، و شهر هوشمند مواجه هستیم، یعنی مدل اداره شهر نیز تحت تاثیر فضای سایبر قرار می‌گیرد، امروز همه سیستم‌ها در شهر‌ها سایبری شده اند، بنابراین اداره شهر هوشمند با شهر غیرهوشمند بسیار متفاوت است وکارکرد‌های متفاوتی دارد که باید دقت لازم را برای آن داشته باشیم.
اجتناب از فناوری‌ها کاملا منتفی است
دکتر جلالی یادآور شد: انباشتگی سیستم‌های شهری و تقاطع آن با فناوری هوشمند، یک پیشرفت سریع را ایجاد کرده که ما در بررسی و کنترل آن مشکل دار خواهیم شد، در واقع علوم ما با یک عقب ماندگی جدی مواجه می‌شوند، اکثر علوم ما در حوزه‌های مختلف، علوم تک رشته‌ای هستند و نگاه آن‌ها به فناوری‌ها نگاه اجتناب کردن از آن است، وقتی امروز ما مفهومی به نام اینترنت برای مردم (Internet of people) داریم. اجتناب از فناوری‌ها کاملا منتفی است و باید برای استفاده از فرصت‌های فناوری‌های نو برنامه ریزی کرد نه اجتناب از آن، از این رو تقاطع مردم و فضای سایبر یک مفهوم جدید است و قابلیت‌ها، ویژگی‌ها در آن نسبت به قابلیت‌هایی که ما در گذشته داشتیم، کاملا تغییر خواهد کرد. امروز وقتی مفهوم شبکه‌های اجتماعی ظهور و بروز پیدا می‌کنند و قدرت سازماندهی، خط دهی، هدایت، انگیزه دادن، بسیج شوندگی و بکارگیری مردم در صحنه‌های مختلف وارد یک محیط شبکه‌ای می‌شود ما متوجه می‌شویم که چرا اهمیت شبکه‌های اجتماعی برای امریکایی‌ها بسیار بالاست. امریکایی‌ها کتب بسیار مفصلی را در رابطه با شبکه‌های اجتماعی و مفهوم جنگ در بستر شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده اند، این نشان می‌دهد که اداره مردم بر حسب جغرافیای انسانی منسوخ شده و فضای بدون مرز سایبری و به عبارتی همین شبکه‌های اجتماعی، حکومت‌ها و حکمرانی جدیدی را در فضای سایبری در حال شکل دادن هستند.
تمام شئونات شهری در عصر حاضر وابسته به فناوری‌های جدید است
وی تصریح کرد: اکنون فضای سایبر نقش رسانه، سازمان دهنده مردم، تبادل اطلاعات در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی، اداره و شکل دهی به کسب و کار، سازکار پولی و مالی مردم را دارد. به یک تعبیری شبکه‌های اجتماعی مدل جدیدی از حکومت را در داخل حکومت‌های مستقل شکل می‌هد و به تدریج آن‌ها را ناتوان و در نهایت از کار می‌اندازند، فضای سایبری (شبکه‌های اجتماعی) مفهومی به نام افکار عمومی که متاثر از رسانه است را شکل می‌دهد و می‌سازد، با این نگاه موضوع پدافند غیرعامل با موضوع شهر یک موضوع کاملا پیچیده، چند رشته‌ای و علمی است و پرداختن به رویکرد‌های سنتی گذشته که صرفا رویکرد‌های دفاعی بود کاملا نامفهوم خواهد بود چراکه تمام شئونات شهری در عصر حاضر وابسته به فناوری‌های جدید است و اثر این فناوری‌های جدید بخصوص فناوری‌های سایبری تمام الگو‌های گذشته را به چالش می‌کشد، لذا بایستی رویکرد‌های جدید خود با نگاهی همگرا بین رشته‌های مختلف و بررسی چند وجهی و چند رشته‌ای در دانشگاه‌ها و محیط‌های علمی و دانشی به شهر‌ها داشته باشیم و تلاش کنیم که منافع ملی و امنیت ملی خودمان را با این رویکرد تامین کنیم. امریکایی‌ها در سندی که حدودا یک ماه پیش منتشرکردند نوشته اند؛ ما از ملی شدن فضای سایبر در کشور‌های دیگر نگرانیم، ملی شدن فضای سایبر در کشور‌ها آن تسلط و تمرکزی که ما بر فضای سایبر داریم را از بین خواهد برد.
زیرساخت‌های فضای ملی سایبری زیرساخت‌های حیاتی‌تر هستند
رئیس سازمان پدافند غیرعامل با اشاره به تجربه موفق چین در راه اندازی اینترنت ملی، گفت: چین اینترنت ملی خود را سال‌ها است که راه اندازی کرده و بستر متناسب با خود را در آن گسترش داده است، امروز روسیه نیز این اقدام را انجام خواهد داد، االبته فرانسه و برخی دیگر از کشور‌های عضو اتحادیه اروپا نیز به دنبال ایجاد شبکه ملی اطلاعات هستند و اگر ما نیز در نهایت بخواهیم؛ اقتصاد، فرهنگ، اقتدار و ارزش‌های خود را حفظ کنیم باید یک نگاه ملی و بومی بر زیرساخت‌های فضای سایبر در تقاطع با همه حوزه‌ها ایجاد کنیم، فضای سایبر و زیرساخت‌های آن به عبارتی زیرساخت‌های حیاتی‌تر هستند، چرا که امروزه تمام زیرساخت‌های یک کشور متاثر از فضای سایبر است بنابرین بنا به درجه اهمیت میتوان گفت که زیرساخت‌های سایبری و خود فضای سایبری زیرساخت‌های حیاتی‌تر کشور هستند و یک زیرساخت ویژه هستند.
اعلام آمادگی سازمان پدافند غرعامل برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی در حوزه جغرافیا و سایبر
سردار جلالی در پایان مطرح کرد: بنده از این موقعیت با توجه به این که سازمان پدافند غیرعامل یک مرکز مطالعات و انجمن علمی پدافند غیرعامل دارد، و مطالعاتی را در حوزه رشته‌های ترکیبی انجام می‌دهد، استفاده و اعلام نیاز می‌کنم که مطالعات جغرافیای شهری و مطالعه تقاطع رشته‌ها در شهر‌ها و بررسی فرصت‌ها و تهدیدات با تاکید بر اثر فناوری سایبری در حوزه‌های جغرافیایی و شهری میتواند بسیاری از سؤال‌های سازمان پدافند غیرعامل را پاسخ دهد و درگاهی برای انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی باشد لذا پژوهش گران رشته جغرافیا می‌توانند تحقیقاتی را در این حوزه داشته باشند، البته سازمان پدافند غیر عامل نیز به حد مقدور کمک‌ها را برای این طرح‌ها در نظر گرفته است.
انتهای پیام/