اوایل سال بود که رئیس سازمان نقشه برداری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران از کمبود بودجه این نهاد گلایه کرده و گفته بود: "سازمان نقشه برداری برای تبدیل داده ها به داده های دیجیتال و همچنین ذخیره آنها در مکانی مناسب به بودجه بیشتری نیاز دارد اما مشتاق تر است تا با بخش خصوصی برای تامین این بودجه همکاری کند تا مردم در این مسیر بیشتر دخیل باشند."
این موضوع به نحوه دیگری هم از زبان معاون فنی این سازمان شنیده شد. یحیی جمور، معاون فنی سازمان نقشه برداری کشور در نشست تخصصی سیلاب و داده ها مکانی گفت: سازمان نقشه برداری به دلیل ویژگی‌های حاکمیتی که داشت، نتوانست در شرایط سیل اخیر با سرعت پاسخ‌گوی نیاز نهادهای مدیریتی باشد، زیرا نیازمند تامین بودجه لازم برای تهیه نقشه‌ها در پهنه‌های خشکی است، اما هنوز این اعتبارات تامین نشده است.
اما حالا باید دید اقداماتی که سازمان نقشه برداری از قبل از وقوع سیل و برای پیشگیری از هرگونه خطرات ناشی از سیل انجام داده است چیست و تا چه میزان این اقدامات توسط نهادهای مربوط جدی گرفته شده است.
یحیی جمور، معاون سازمان نقشه برداری کشور در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به نقش این سازمان در بحران سیل اخیر بیان کرد: سازمان نقشه برداری از سالیان دور برای تهیه نقشه‌های فرونشست دست به تولید اطلس‌های فرونشست در سراسر کشور برده است، فرونشست زمین یکی از عوامل دخیل در رانش زمین پس از وقوع سیل به شمار می‌رود.
وی افزود: بیش از ۳۰ اطلس طلایی فرونشست از استان‌های اصفهان، خراسان، فارس، کرمان و تهران که بیش‌ترین فرونشست در آنها مشاهده شده است تهیه و در اختیار نهادهای مربوط از جمله وزارت راه و شهرسازی، سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت کشور قرار داده شده است.
به گفته جمور هنگام وقوع سیل در ابتدای سال، این سازمان با بکارگیری از نقشه های فرونشست در مناطق سیل زده از جمله گلستان، لرستان و خوزستان در دست داشت اقدام به تهیه دقیق تر نقشه های ماهواره ای و راداری کرد.
معاون فنی سازمان نقشه برداری کشور گفت: بارهای از ما می پرسیدند که نقشه های فرونشست چه کمکی می تواند به مقتصات کشور کند که با وقوع این حادثه طبیعی، بسیاری از ارگان ها متوجه شدند که این نقشه ها برای سرعت بخشیدن به تعیین محل دقیق وقوع حادثه و مشکلات پیش رو بسیار موثر است. شاید باور آن سخت باشد که تنها در تهیه نقشه های اولیه ۴۸ ساعت زمان مصرف کردیم و باقی نقشه های هوایی و مسیر حرکت آب در مسیرهای سیلخیز را کمتر از ۲۴ ساعت تهیه کرد.
وی افزود: متاسفانه برای پیشگیری از وقوع سیلاب ها کشورما هنوز دارای نقشه های جامع در هشدار خطرها، که با نام "نقشه خطر" نامگذاری شده، نیست. این موضوع نیازمند تهیه داده های بسیاری از جمله فرونشست ها، رانش زمین، پدید ها پس از وقوع زلزله و تصاویر ماهواره ای و راداری است که با کارشناسان زبده زمین شناسی و سازمان نقشه برداری به تهیه این نقشه ها بپردازند.
جمور ادامه داد: انتقادی که سازمان نقشه برداری این روزها به مراجع رسمی تصویب قانون یعنی مجلس شورای اسلامی دارد این است که با وجود اهمیت بالای سازمان نقشه برداری برای تهیه نقوش مورد نیاز در بررسی بحران ها و مشخص کردن نقاط بحران زا در زمان وقوع بحران هایی نظیر سیل و زلزله، این نهاد به عنوان عضو رسمی شورای عالی مدیریت بحران انتخاب و مشخص نشده است.
به نظر می رسد اصلاح این قانون با پیچیدگی های خاصی را به دنبال داشته است که علی‌رغم پیشنهادهای بسیار زیاد سازمان نقشه برداری برای حضور در این جلسه همچنان جزو اعضای رسمی شناخته نمی شود و تنها به عنوان عضو کارشناس در جلسات به بیان نظراتش می پردازد. این سازمان در بررسی نقاط فرونشست زمین تجربیات بسیار زیادی را به نمایش گذاشته و امیدواریم تا هر چه سریع تر این قانون اصلاح شود.
همچنین در ادامه گزارش رئیس سازمان نقشه برداری هم از اهمیت بالای داده های مکانی برای مشخص کردن نقاط بحران زا خبر داد.
مسعود شفیعی، رئیس سازمان نقشه برداری کشور در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، به اعتقاد سازمان نقشه برداری جهت ارتقای جایگاه اطلاعات مکانی اشاره کرده و گفت: اطلاعات مکانی رکنی است که بین اجزای مختلفی که در پدیده سیلاب دخالت دارند به عنوان یک مولفه مشترک مورد نیاز است.
وی افزود: باید برای تولید تخصصی داده ها مکانی برنامه و تدابیر ویژه ای از جانب دستگاه های مسئول مدیریت بحران و وزارتخانه ها اندیشیده شود تا بتوان برای چنین شرایطی، سرعت دسترسی به محل های بحرانی را افزایش داد. خوشبختانه در سیل اخیر سازمان نقشه برداری با استفاده از نقشه های دسترسی، راه ها، روستاها، تعداد جمعیت، توپوگرافی زمین شرایط ابتدایی را مشخص کرده و با استفاده از نقشه های ماهواره ای و اپتیک اولین عکس نقشه را در اختیار سازمان مدیریت بحران کشور قرار دادیم.
شفیعی با اشاره به اینکه سازمان نقشه برداری قبل از وقوع سیل و مخاطرات طبیعی هم برای کاهش خطرات نقشه های شیب، فرونشست و جا به جایی پوسته زمین را در اختیار سازمان های مرتبط قرار می دهد ، گفت: با استفاده GIS می توانند سناریوی وقوع حوادثی نظیر سیل و یا زلزله را تا حدودی شبیه سازی کنند. با ارزیابی میزان بارش ها و شیب موجود در مناطق به علاوه نقشه های فرونشست زمین، مدل سازی وقوع سیل برای پیشگیری از خسارات این چنینی تقریبا شدنی است.
وی ادامه داد: نقشه های شیب زمین در مناطق سیل زده از جمله مواردی بود که در کمتر از چند ساعت در اختیار سازمان مدیریت بحران قرار داد تا آنها بتوانند کانال های مرتبط برای دور کردن سیل از مسیرهای شهری را تعبیه کند. اما معتقدم کیفیت تهیه نقشه های هوایی مطلوب نیست و ما نیازمند تجهیز منابع و ابزارآلات خود برای تهیه نقشه ها با ارتفاع سانتی متری هستیم.
رئیس سازمان نقشه برداری در ادامه با بیان اینکه این نهاد می تواند در تخمین خسارات وارد شده به ابنیه شهر نقش بسزایی داشته باشد، گفت: در حال حاضر با تصویر برداری های هوایی توانایی شناسایی ریز ترین ارتفاعات خساراتی تا حدود ۱۰ سانتی متری را دارد. نقشه های فرونشست به دست سازمان های مربوطه از جمله وزارت راه و شهرسازی، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و بویژه وزارت نفت برای ارزیابی این نهاد ها قرارگرفته است تا آنها بر اساس هشدارهای فرونشست برای ساخت ساختمان ها و نهادهای مورد نظر خود تصمیمات جدی را بگیرند، درواقع سازمان نقشه برداری وظیفه خود را مبنی بر داده ها و هشدارهای لازم در اختیار آنها قرار داده است.
نکته دیگری که بسیار قابل اهمیت است، کم توجهی دستگاه ها و وزارتخانه های کشور به جایگاه و تخصص این نهاد برای دریافت و پرداخت نقشه های تخصصی در تمام حوزه از جمله آبنگاری و سنجش ارتفاع آب، عکس های هوایی و توپوگرافی، اندازه گیری فرونشست زمین برای هشدار به ساخت مناطق مسکونی و تجاری و غیره است، جایگاهی که متاسفانه منجر نشده تا هیچکدام از رئسا جمهور برای بازدید از این مکان برنامه ریزی داشته باشند.
سازمانی که در اغلب کشورهای جهان از جمله نهادها پر اهمیت برای کمک به شناسایی مناطق خطرخیز و پیش گیری اتفاقات به شمار می رود، گفتنی است که در سیل اخیر کشور چین به طور داوطلبانه برای سرعت بخشیدن به روند رسیدگی به آسیب دیدگان سیل، تصاویر ماهواره ای خود را در اختیار سازمان نقشه برداری قرار داده است تا آن ها بتوانند با داده های بیشتری برای تحلیل موقعیت سیل اقدام کنند.
به طور مثال به دنبال وقوع سیل در ایران در فروردین ماه امسال، گروه مشاهدات زمین چین (China GEO) مکانیزم ارائه و تحلیل داده‌ها برای واکنش به بلایا برای ایران را فعال کرد تا امکان بهرهبرداری از نقشه‌های سیل و تصاویر ماهوارهای این مرکز از مناطق آققلا، شیراز، پلدختر بصورت رایگان برای دسترسی کاربران و امدادگران فراهم شود.
طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی اهمیت جایگاه نقشه برداری را در مقابله با حوادث و به خصوص سیل باید راهحلهای پیشگیرانه را مورد توجه پررنگ دانسته و تاکید می کند که باید برای ساماندهی به این دستگاه باید مصمم تر بود.
پررنگ شمردن این چنین دستگاه هایی با این میزان تخصص، می‌تواند سرعت ارائه خدمات را به آسیب دیدگان بلایای طبیعی افزایش دهد. بودجه بندی صحیح، وجود بازار مناسب برای در دست داشتن منابع بخش خصوصی از جمله مواردی است که دولت ها برای سهولت در فرآیند امدادرسانی می‌توانند انجام دهند.
گزارش از نرگس معززی
انتهای پیام/