سایر زبان ها

صفحه نخست

سیاسی

بین‌الملل

ورزشی

اجتماعی

اقتصادی

فرهنگی هنری

علمی پزشکی

فیلم و صوت

عکس

استان ها

شهروند خبرنگار

وب‌گردی

سایر بخش‌ها

از آداب و رسوم کهن مردم سیستان تا آیین یک هزارساله رمضان خوانی

مردم خداجوی سیستان و بلوچستان در لحظات نورانی و با برکت ماه رمضان، آیین‌ها و سنت‌های زیبایی را به جای می‌آورند.

به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زاهدان، مردم مناطق مختلف استان سیستان و بلوچستان در ماه مبارک رمضان، آداب و رسومی دارند که در اغلب موارد، این آداب و رسوم مانند سایر مناطق کشور برپا می‌شود اما برخی از این آداب خاص همین منطقه است؛ مردمان متدین این استان  با برپایی آیین‌های خاصی به پیشواز ضیافت الهی رمضان می‌روند.

تعمیر و غبارروبی مساجد، اهدای فرش به مکان‌های مذهبی، کمک به نیازمندان، تهیه اقلام خوراکی برای سفره‌های افطار و سحر و خیرات دادن از جمله برنامه‌های پیش از آغاز ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان است.

زیبایی ماه رمضان و گشوده بودن در‌های رحمت الهی در این ماه عزیز را مردان و زنان و جوانان و کودکان سیستانی وبلوچستانی بهتر حس می‌کنند زمانی که شاهد برگزاری آیین چمروک در بلوچستان و رمضو الله (رمضان خوانی) در شمال استان هستند، آیین‌هایی چند صد ساله که پدران و پدرپیشه گان در این خطه بنا بر اعتقاد راسخ خود آن را انجام داده و به نسل‌های بعدی سپرده اند اینک نسل جدید با عشق به رب العالمین ادامه دهنده راه پیشینیان خود هستند.

مردم سیستان و بلوچستان همه ساله با آداب خاص خود وارد این میهمانی بی‌مانند می‌شوند و همانطور که رهبر معظم انقلاب به زیبایی این ماه را قطعه‌ای از بهشت نام دادند، به امید این که بر سر این سفره پرخیر و برکت الهی وارد بهشت شوند، قدر این ماه را می‌دانند.

آیین رمضان‌خوانی قدمتی  بیش از یک هزار سال  در سیستان

حجت السلام والمسلمین اسماعیل صادقی استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زاهدان، گفت: سحر خوانی از سنت‌های مهم و ماندگار منطقه سیستان است که بر اساس برخی از روایات موجود، آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان سیستان مرسوم بوده و به ماه مهمانی خدا در این خطه از ایران جلوه‌ای زیبا بخشیده است.

حجت السلام والمسلمین اسماعیل صادقی افزود:مردمان منطقه سیستان از دیرباز به دلیل برخورداری از رصدخانه، با رصد ماه و ستاره‌ها به راحتی از حلول ماه مبارک رمضان مطلع می‌شدند. "ماه روزَه" عنوانی است که مردم سیستان در زبان محلی برای ماه رمضان استفاده می‌کنند؛ مردم سیستان با غبارروبی مساجد، نذر و حضور بر سر خاک اموات و پخت انواع نان محلی و کلوچه سنتی در روز‌های آخر ماه شعبان، خود را برای این ماه آماده کرده‌اند، اکنون با فرا رسیدن ماه مبارک با آمادگی کامل به عبادت و راز ونیاز با خدا می‌پردازند.

وی ادامه داد: بیشتر روایت‌ها که در تاریخ ماندگار این خطه بر جای مانده، نشان دهنده آن است که رمضان‌خوانی در ایام نیمه ماه خدا برگزار می‌شود؛ در این منطقه با توجه به رشد تکنولوژی و وجود وسایل سمعی و بصری باز هم صدای ریش‌سفیدان سیستانی در سحر‌های ماه مبارک شنیده می‌شود؛ در این آیین بزرگان منطقه یک ساعت قبل از اذان صبح بر بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با ضربه زدن به دهلی خاص مردم را از خواب بیدار می‌کنند.

وی تصریح کرد:این افراد اشعار مذهبی و سروده‌های شاعران کشور از جمله "خواجه عبدالله انصاری" و "باباطاهر عریان" و ترانه‌های عامه سیستانی را با صدای بلند روی پشت بام خانه می‌خوانند؛ پس از آنکه مردم بیدار شدند با ذکر سروده‌ای خاص به استقبال اذان صبح می‌روند تا این‌که موقع اذان صبح آن را با صدایی بلند به مردم اعلام می‌کنند.

کارشناس مذهبی افزود: جوانان و نوجوانان شرکت‌کننده در این آیین پس از اجرای برنامه رمضان‌خوانی منتظر دریافت انعام از سوی صاحبخانه می‌مانند و مرسوم است جوانان با ایمان سیستانی با اجرای آیین رمضان‌خوانی هر شب غذا‌ها و پول جمع‌آوری شده از مردم را میان نیازمندان و فقرا تقسیم می‌کنند.

حجت السلام والمسلمین اسماعیل صادقی ادامه داد: برپایی نشست‌های مذهبی، دعا و مراسم ذکر مصیبت اهل بیت (ع) و دوره‌های قرآن از دیگر مراسم مرسوم در بین مردمان منطقه سیستان به ویژه بانوان سیستانی است. از دیگر سنت‌های این خطه می‌توان به نذور پس از افطار اشاره کرد که مردمان در حد وسع، قوت خود را با دیگران تقسیم می‌کنند و روزه خود را باز می‌کنند.

وی ادامه داد:حضور دسته‌جمعی نمازگزاران در ماه مبارک رمضان در مساجد و برگزاری نماز‌های یومیه به صورت جماعت جلوه دیگری به این مکان‌ها در مناطق شهری و روستایی سیستان و بلوچستان می‌بخشد؛ نمازگزاران پس از اقامه نماز به تشریح احکام و معارف اسلامی که توسط روحانی بومی یا اعزامی ارایه می‌شود، گوش فرا می‌دهند.

در رمضونیکه گروهی از جوانان و یا افراد مسن در روستا گرد هم می‌آیند و درب منازل اهل روستا حاضر می‌شوند و اشعاری خاص وگاها” در وصف صاحب‌خانه با اطلاعاتی که در اختیار داشتند را می‌خواندند. خواندن تا زمان حضور صاحب‌خانه به درب منزل و اهداء هدایایی از انواع مواد خوراکی شامل (قند، چای، گندم، جو، خرما، ماش، عدس، کشمش، تخم‌مرغ، جوجه محلی و …) و یا پول نقد ادامه می‌یافت و به همین ترتیب به اکثر منازل روستا یا محله سرکشی می‌کردند و هدایایی دریافت می‌کردند.

بررسی‌های کارشناسان فرهنگی نشان می‌دهد؛ رمضونیکه نوعی شادی در روستا یا محله محسوب می‌شد بطوریکه گاها” با شوخی‌های متفاوتی از سوی صاحب‌خانه در برخورد با افراد و پاشیدن کاسه‌ای آب از روی دیوار و… بر سر و رویشان همراه می‌شود.

درنهایت پس از پایان کار هدایای جمع‌آوری‌شده توسط سرگروه بین افراد به نسبت مساوی تقسیم و هریک به‌عنوان تبرک بنا به اعتقادات خاصی که داشتند از این مواد خوراکی استفاده می‌کنند و بخشی از آن نیز بین نیازمندان و مستمندان همان روستا یا محله توزیع می‌گردد.

 رمضونی خوانی تا قبل از شب نوزدهم ماه مبارک و مصادف با ضربت خوردن مولای متقیان امام علی (ع) پایان می‌یابد.

 

غذاهای محلی سیستان درماه رمضان 

در ایام ماه مبارک رمضان غذاهای آب دار منطقه ازجمله آبگوشت محلی و کشک زرد سیستانی در موقع افطار به اوج خود می‌رسد. هرچند که نباید از حلیم محلی (غلور) نیز غافل شد چراکه بیشتر خانواده‌ها در این مدت روی به این غذا می‌آورند.

در قدیم زمانی که ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غذاهای سرد همچون آب دوغ خیار و کشک استفاده می‌کردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند. آن‌ها حتی برای این‌که در طول روز دچار افت قند نشوند از آلوی خشک، برگ زردآلو استفاده می کردند.

در روز‌های پایانی این ماه هم مردم سیستان مراسم ویژه‌ای را برای استقبال از عید فطر، عید بزرگ مسلمانان دارند و در نقاط مختلف سیستان گاهی دیده می‌شود که مردم ۳ روز به جشن و شادمانی این روز بزرگ دینی مشغول می‌شوند که این نشان‌دهنده جایگاهی عظیم معرفت دینی میان مردمان سیستانی است.

 اقامه نماز ۲۰ رکعتی تراویح  توسط برادران اهل سنت 

مولوی عبدالغنی دهانی مدیر امور روحانیون در مساجد اهل سنت سیستان وبلوچستان در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زاهدان، گفت:اقامه نماز ۲۰ رکعتی تراویح در این مساجد با بهره گیری از حدود یک هزار حافظ و قاری قرآن کریم یکی از سنت‌هایی است که از دیرباز تاکنون در میان مردم اهل سنت این منطقه رواج داشته و روح و نشاط روحانی و رمضانی خاصی به مردم مومن و خداجوی این  استان می‌دهد.

نماز تراویح بعد از ادای فریضه‌ی عشا به صورت نماز‌های دو رکعتی و در ۲۰ رکعت خوانده می‌شود و در طول شب‌های ماه مبارک رمضان، حافظان کلام وحی در این نماز به تلاوت قرآن کریم می‌پردازند و در دهه آخر ماه مبارک رمضان، جشن‌های ویژه ختم کتاب آسمانی قرآن کریم در مساجد برگزار می‌شود.

نوای دلنشین تلاوت قرآن کریم توسط حافظان این کتاب الهی در ماه مبارک رمضان به ویژه شب‌های این ماه بزرگ در نقاط مختلف استان طنین انداز است.

حضور نمازگزاران روزه دار در مساجد در وقت افطار از دیگر سنت‌های حسنه‌ای است که اکثر مردم  بلوچ به آن پایبندند.

وی گفت: زنان و مردان بلوچ از نیمه دوم ماه شعبان خانه را غبارروبی کرده و زمینه برگزاری آداب و رسوم رایج این قوم در ماه رمضان را فراهم کرده و اینگونه خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند.

مولوی دهانی افزود: بعد از نظافت مساجد توسط مردان بلوچ، زنان بلوچ به روشن کردن مشک و دود دادن مواد خوشبویی به نام "سوچکی و اوددار" که بیشتر از کشور‌های حاشیه خلیج فارس یا پاکستان تهیه می‌شود، اقدام می‌کنند؛ سوچکی تکه‌های نازکی از یک درخت بسیار خوشبو است که معمولاً با مواد معطر دیگر آغشته شده و در ظروفی با طرح‌های محلی شیک در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود.

وی ادامه داد: در بلوچستان نیز با آغاز ماه مبارک رمضان هر شب قبل از اذان صبح مراسم سحرخوانی اجرا می‌شود. 

همزمان با شب‌های قدر در دهه آخر ماه رمضان شخصی که معمولاً روحانی است به نمایندگی از همه مردم هر محله، در چادری که در گوشه‌ای از مسجد نصب شده مراسم اعتکاف را برگزار می‌کند و به صورت شبانه‌روزی به تلاوت قرآن و اقامه نماز و دعا و نیایش می‌پردازد و در نهایت شب قبل از عید از مسجد بیرون می‌آید. یک شب مانده به پایان ماه و اعتکاف، اهالی محل و نمازگذاران مبلغی پول را به عنوان هدیه به فرد معتکف تقدیم می‌کنند.

تباهگ ؛ پکوره  و بت ماش غذاهای محلی بلوچستان در ماه رمضان

"تباهگ" یکی از اصلی‌ترین غذاهای ماه مبارک رمضان است که در وقت سحر صرف می‌شود؛ این غذا مخلوطی از برنج و گوشت خشک شده است که بسیار خوشمزه و لذیذ بوده و طرفداران زیادی در میان قوم بلوچ و حتی غیر بلوچ‌های منطقه دارد. آماده‌سازی تباهگ یک هفته تا 10 روز طول می‌کشد و به همین دلیل کار تهیه این خوراک مخصوص ماه مبارک رمضان از نیمه دوم شعبان آغاز می‌شود.

نحوه تهیه تباهگ بدین ترتیب است که ابتدا قصابان ماهر گوشت را به صورت لایه‌های نازک و ورقه‌های ظریف پهن می‌برند و سپس پودر انار ترش، آب لیمو و نمک را به صورت خمیر در آورده و روی لایه‌های گوشت می‌مالند و بعد از آن ورقه‌های گوشت را در فضایی باز بر روی بند و یا طنابی در مجاورت تابش آفتاب آویزان می‌کنند.

برای جلوگیری از نفوذ گرد و غبار گوشت‌های آویز شده را با تور یا پارچه‌های مخصوص می‌پوشانند به شکلی که هوا و نور کافی به گوشت برسد و بعد از خشک شدن گوشت، آنها را جمع‌آوری کرده و در کیسه‌های پارچه‌ای قرار می‌دهند تا در طول ماه مبارک رمضان آن را با برنج طبخ و مصرف کنند. این خوراک خوشمزه از قرن‌ها پیش میان مردم بلوچستان رواج داشته و با توجه به نبود برق در آن زمان تباهگ بهترین و آسان ترین روش برای مصرف طولانی مدت گوشت به شمار می رفته است.

اغلب خانواده‌های استان در طول سال برای پر کردن سفره‌های خود از غذا‌های محلی استفاده می‌کنند که این کاربرد در ماه مبارک رمضان دوچندان می‌شود.

تهیه انواع غذا‌های محلی و سنتی در هر خانواده سیستانی و بلوچستانی برای افطار و سحر از وظایف زنان است که در این میان پکوره یکی از مهمترین غذا‌های باب طبع مردم این منطقه در ماه مبارک رمضان است.

این غذا با سبزیجات مختلف مانند پیاز و گشنیز تازه، سبزی‌های خرد شده تهیه می‌شود که از مهمترین نوع آن پکوره سیب زمینی و فلفلی است که هر بانوی بلوچ مطابق ذائقه خانواده خود آن را تهیه می‌کند.

"بت ماش" نیز نوعی غذاست که بیشتر در میان افراد مسن و یا خاص طرفدار دارد و هم در ماه مبارک رمضان و هم در فصل زمستان به ویژه هنگام بارش باران بر سر سفره مردمان بلوچ قرار می‌گیرد. بت ماش در مناطق جنوبی بلوچستان همراه با ترشی انبه و یا لیمو صرف می‌شود؛ این غذا کاملاً نرم است و از موادی مانند برنج، روغن، ماش و افزودنی‌های معطر تهیه می‌شود.

می‌توان اذعان کرد که این آداب‌ و رسوم نشان از عظمت و ارزش والای یک قوم در طول ادوار گذشته بوده است و چه‌بسا که بسیاری نیز ممکن است با نوعی خرافه همراه باشد اما آنچه حائز اهمیت است اینکه نسل‌های گذشته با نگاهی خاص بدان توجه داشته و در حفظ و انتقال آن به نسل‌های بعدی کوشیده‌اند.

در طول این ماه نوعی آداب‌ورسوم و اعتقادات خاص با برنامه‌های متنوع در سیستان وبلوچستان  رواج داشته که ریشه در فرهنگ این استان دارد کارشناسان فرهنگی معتقدند: گرچه امروزه از اهمیت آن کاسته و در بین جوامع کمرنگ گردیده اما همواره به‌عنوان یک نماد فرهنگی موردتوجه بوده و از آن یاد می‌گردد.

انتهای پیام/ع

 

تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.