در ابتدا باید محل پیدایش جواهر سنگ و مکان تشکیل آن همچون فلز طلا، تمایز قائل شویم. غالباً اکثر جواهر سنگ‌ها در زیر سطح زمین تشکیل، برخی براثر معدن کاری و بعضی دیگر بر اثر فرایند‌های زمینی (مانند گسلش، چین خوردگی، بالا آمدگی در مقیاس وسیع، ولکانیم) به سطح زمین آورده می‌شوند. این فرایند‌ها قادرند سنگ‌ها را از اعماق بیش از ۴۰۰ کیلومتر در زیر زمین بر سطح آن بیاورند.
محیط‌های شکل گیری:
۱ – آب‌ها با کانی‌ها واکنش می‌دهند و آن‌ها را در خود حل می‌کنند. قابلیت نگهداری عناصر کانی‌ها بوسیله این محلول‌ها بستگی به شرایط فیزیکی دارد. چنانچه شرایط فیزیکی تغییر کند (برای مثال محلول سرد یا بخار شود) این کانی‌ها ته نشین می‌شوند. نوع کانی تشکیل شده بستگی به نوع عناصر حل شده در آب دارد، چنانچه واکنش آب با سنگ‌های غنی از سلیس صورت گرفته باشد، به عنوان مثال ماسه سنگ ها، کانی غنی از سلیس ایجاد می‌شود. از این گروه می‌توان به سنگ‌های آمیتیست، عقیق و اوپال که در میان آن‌ها تنها اوپال غیر بلوری است، اشاره کرد. چنانچه آب با سنگ‌های غنی از مس واکنش دهد، کانی‌های مسی تشکیل می‌شوند. در این دسته سنگ‌های مالاکیت و آزوریت یا فیروزه، وجود دارند.
۲- نحوه شکل گیری کانی‌های ناشی از فرایند هیدروترمال متفاوت از کانی‌هایی است که بر اثر واکنش‌های صورت گرفته در آب‌های نزدیک سطح زمین ایجاد می‌شوند. زمانی که محلول‌های حاوی آب باران و یا آب‌های ناشی از سرد شدن توده‌های ماگما فضا‌های خالی مثل ترک‌ها را پر می‌کنند جواهر سنگ‌ها همچون طلا در آن‌ها تبلور پیدا می‌کنند. شکل گیری کانی‌هایی مانند بریل برای نمونه زمرد، تورمالین نیاز به عناصر غیر عادی دارد.
۳- پگماتیت‌ها عموماً توده‌های ماگمایی هستند. زمانی که این ماگمای غنی از آب (و نیز غنی از سیلیس و عناصر غیر عادی) در مراحل انتهایی شکل گیری بیرون میزند، جامد شده و به شکل پگماتیت در می‌آید. آب زیاد در ماگما موجب می‌شود بلور‌ها سریع رشد کند؛ لذا بلور‌های پگماتیت اغلب بزرگ ترمی باشند. البته این امر برای نمونه‌های جواهر سنگ از اهمیت زیادی برخوردار است.
۴- برخی از این نوع سنگ‌ها در ماگما‌ها یا حباب‌های گازی (چاله ها) در سنگ‌های آتشفشانی متبلور می‌شوند. مانند: زیرکون، توپاز، یاقوت و ….
۵- جواهر سنگ‌های متامورفیک بر اثر گرما، فشار و واکنش با محلول‌ها تغییر شکل پیدا می‌کنند. محیط‌های متامورفیکی بسیاری وجود دارند. از کانی‌های تشکیل شده در این محیط، می‌توان ژادئیت یا ژاد را نام برد. در موارد بسیار نادر ممکن است دما در سنگ‌های متامورفیکی به قدری بالا باشد که منجر به تشکیل الماس شود.
۶ –سنگ‌های متامورفی منطقه‌ای شامل بسیاری از سنگ‌هایی می‌شود که بر اثر افزایش دما و فشار، دفن شده و تغییر شکل پیدا کرده اند. کانی‌هایی که در این جواهر سنگ‌ها یافت می‌شوند شامل گارنت و کوردیریت هستند.
۷- جواهر سنگ‌های تشکیل یافته در جبه. فراوان‌ترین کانی جبه بالایی اولیوین (پریدوت) است.
منبع: زندگی آنلاین
انتهای پیام/