سلول درمانی؛ امیدی تازه برای بیماران ام اس/ ممنوعیت قطع مصرف خودسرانه دارو‌ها

احسان شریفی پور متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی قم در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تاریخچه بیماری ام اس اظهار کرد: نخستین بار در سال ۱۸۶۸ میلادی عصب شناس فرانسوی به نام «ژان مارتین شارکو» ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس را به شکل اسکار‌های متعدد در ماده سفید مغز تشخیص داد، این عارضه بیشتر در جوانان مشاهده می‌شود، ولی خوشبختانه اکنون دانش ما نسبت به این بیماری افزایش پیدا کرده است.

میزان شیوع ام اس در ایران

وی بیان کرد: طبق آمار اپیدمیولوژی حدود  ۲.۵ میلیون نفر در جهان و حداقل ۷۰ هزار نفر در ایران به بیماری ام اس دچار هستند، کشور ما در زمره کشور‌های با بروز متوسط تا شدید ام اس قرار دارد، به طوری که از هر ۱۰۰ هزار نفر در ایران، ۵۰ نفر به این عارضه مبتلا هستند.

بیشتر بخوانید: اگر این نشانه‌ها را دارید مشکوک به بیماری ام اس هستید

این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب با اشاره به ۲ برابر بودن شیوع بیماری ام اس در زنان نسبت به مردان افزود: این عارضه بیشتر جوانان (افراد بین ۲۵ تا ۳۲ سال) را درگیر می‌کند، از علائم بیماری ام اس می‌توان به تاری دید، اختلال در تعادل، تکلم و ضعف حرکتی و حسی اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: نکاتی بسیار مهم درباره «ام اس» که شاید ندانید!

شریفی پور تأکید کرد: در بیماری ام اس غلاف میلین فیبر‌های عصبی درگیر می‌شود، در این عارضه سلول‌های التهابی در بدن تجمع پیدا می‌کنند و به علت واکنش نادرست سلول‌های ایمنی خود بدن نخست ماده سفید مغز و غلاف میلین را مورد حمله قرار می‌دهند و اگر این عارضه پیشرفت کند و درمان نشود به تدریج رشته‌های عصبی (آکسون‌ها) و سایر سلول‌ها هم آسیب می‌بینند، اکنون دیده شده است که در بیماری ام‌ اس علاوه بر ماده سفید مغز و غلاف میلین، ماده خاکستری مغز هم با درجات مختلف گرفتار می‌شود، بنابراین در این عارضه سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) درگیر است، در مبتلایان به ام اس فرمان از مغز یا نخاع به خوبی به عضلات یا سایر سلول‌های وابسته منتقل نمی‌شود.

علل بروز بیماری ام اس

وی درباره علل بروز بیماری ام اس تصریح کرد: هنوز علت واقعی ابتلا به بیماری ام اس به درستی مشخص نشده است، اما طبق بررسی‌هایی که دانشمندان انجام داده‌اند، عللی مختلف مانند کمبود ویتامین D و ابتلا به برخی عفونت‌ها در دوران کودکی مانند ویروس‌های «هرپس‌سیمپلکس»، «اپشتن‌بار» و «اوریون» در بروز این عارضه موثر هستند، عوامل ژنتیکی هم در ایجاد بیماری ام اس نقش دارند، اما این عارضه صددرصد ارثی نیست به طوری که احتمال بروز بیماری ام اس در بین اعضای فامیل درجه یک تنها ۲ تا پنج درصد و در دوقلو‌های تک تخمکی ۳۰ درصد است.

عوامل تشدید کننده بیماری ام اس

این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب گفت: عواملی مختلف مانند استرس، گرما، رژیم غذایی نامناسب و استعمال دخانیات مانند سیگار، بیماری ام اس را تشدید می‌کنند، هنوز علت اصلی این بیماری اثبات نشده، اما معلوم شده است که در ایجاد بیماری ام اس سلول‌های سیستم ایمنی بدن به ویژه لنفوسیت‌ها نقش دارند به طوری که لنفوسیت‌ها واکنشی نادرست نسبت به سلول‌های عصبی مغز و نخاع (نورون‌ها) از خود نشان می‌دهند و کانون‌هایی به نام پلاک‌های ام اس را ایجاد می‌کنند، هنگامی که ما این پلاک‌ها را در زیر میکروسکوپ قرار می‌دهیم، در آنها سلول‌های التهابی لنفوسیت‌های گروه B و T را می‌بینیم.

شریفی پور اظهار کرد: در گذشته درمانی مناسب برای بیماری ام اس وجود نداشت و مبتلایان به این عارضه اغلب فلج می‌شدند یا حتی جان خود را از دست می‌دادند، با تحقیقات گسترده‌ای که درباره بیماری ام اس انجام گرفت در سال ۱۹۹۰ میلادی داروی اینترفرون برای پیشگیری از پیشرفت بیماری ام اس وارد بازار شد، به طور کلی درمان بیماری ام اس در ۲ مرحله انجام می‌گیرد، در مرحله حاد این عارضه که شخص به تاری دید، اختلال در تعادل یا ضعف قسمتی از بدن  حداقل به مدت ۲۴ ساعت دچار شده درمان به کمک دریافت پالس دارو‌های کورتیکواستروئید‌ها (کورتون‌دار) مانند «متیل‌پردنیزولون» به مدت سه تا ۵ روز، IVIG (ایمونوگلوبین داخل وریدی) و پلاسما فرزیس انجام می‌شود و پس از آن برای اینکه از حمله مجدد و عود این عارضه جلوگیری کنیم، از دارو‌های پیشگیری کننده ام اس مانند اینترفرون بتا-یکa، بتا-یکb، ناتالیزوماب، گلاتیرامراستات، دی‌متیل‌فومارات، فینگولیمود، میتوکسانترون، تری‌فلونوماید، آلمتوزوماب و اُکرِلی زوماب کمک می‌گیریم که خوشبختانه امروزه اثربخشی این دارو‌ها افزایش پیدا کرده است به طوری که دارو‌های اینترفرون تنها حدود ۳۰ درصد اثر بخش بودند، ولی دارو‌های نسل جدید مانند آلمتوزوماب و اُکرِلی زوماب می‌توانند ۵۰ تا ۷۰ درصد از پیشرفت بیماری ام اس جلوگیری کنند.

انواع بیماری ام اس

وی درباره انواع بیماری ام اس بیان کرد: به طور کلی این عارضه به چهار دسته کلی تقسیم بندی می‌شود که CIS (مرحله کلینیکی قبل از بروز بیماری ام اس) نخستین نوع این عارضه است، در این مرحله بیمار، حمله‌ای شبیه به بیماری ام اس را تجربه می‌کند، ولی علائم از نظر بالینی و تعریف MRI برای تشخیص بیماری ام اس کافی نیست، زیرا برای تشخیص این عارضه باید ۲ حمله در ۲ قسمت مختلف از سیستم عصبی مرکزی رخ دهد تا بگوییم فرد به ام اس مبتلا شده است.

این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب درباره انواع دیگر بیماری ام اس افزود: ام اس عود کننده-فروکش کننده نوع دوم است که حدود ۸۰ درصد از مبتلایان به ام اس، در این گروه قرار دارند که خوشبختانه می‌توان با درمان سریع حملات را کنترل کرد، نوع سوم بیماری ام اس، ام اس از نوع پیش رونده اولیه است که متأسفانه این نوع از بیماری به تدریج پیشرفت و شخص را درگیر می‌کند و درمانی خوب برای آن وجود ندارد، مبتلایان به ام اس پیش رونده اولیه حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از مبتلایان به ام اس را به خود اختصاص می‌دهند، نوع آخر بیماری ام اس، ام اس از نوع پیش رونده ثانویه است، در این نوع از بیماری فرد نخست به نوع خوش‌خیم ام اس (عود کننده-فروکش کننده) دچار ولی پس از گذشت هشت تا ۱۵ سال نوع خوش‌خیم به نوع پیش رونده ثانویه و بدخیم تبدیل می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم هشدار دهنده‌ای که می‌گویند ام اس دارید

شریفی پور تأکید کرد: خوشبختانه امروزه تحقیقات درباره سلول‌های بنیادی برای درمان بیماری ام اس در حال انجام است و ما امیدواریم که در آینده‌ای نزدیک بتوانیم از سلول‌تراپی برای درمان این عارضه کمک بگیریم، علاوه بر سلول تراپی مراحل مطالعاتی چهار دارو هم به تازگی انجام شده است و مجامع بین‌المللی باید این دارو‌ها را تأیید کنند تا وارد بازار مصرف شوند.

وی تصریح کرد: در کنترل بیماری ام اس عوامل مختلفی مانند انجام تمرینات توانبخشی، ورزش کردن، رعایت رژیم غذایی مناسب، مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان، پرهیز از استعمال دخانیات مانند سیگار و دوری از استرس و چاقی نقش دارند.

شریفی پور یادآوری کرد: مبتلایان به ام اس با مصرف منظم دارو‌های خود می‌توانند زندگی مطلوب داشته باشند، این افراد نباید خودسرانه دارو‌هایشان را قطع کنند، طب سنتی هم تنها  مکمل درمان بیماری ام اس بوده و جایگزین داروهای شیمیایی نیست.

انتهای پیام/