لنگرود شهری است که ما بین رودسر و لاهیجان قرار گرفته است. این شهر از زمانی که نادر شاه برای سرکوب تاتار‌های شرق مازندران و توسعه تجارت و دستیابی به دریا به عنوان محلی برای ایجاد پایگاه دریایی و کارخانه کشتی سازی انتخاب شد در مسیر توسعه قرار گرفت. لنگرود دارای قدمت تاریخی زیادی است به گونه‌ای که نام آن ۹۰۰ سال قبل (۵۱۲ هجری قمری) در کتب تاریخی آمده است. این شهرستان از شمال به دریای خزر، از شمال شرقی به شهرستان رودسر، از جنوب شرقی به املش و از جنوب غربی به سیاهکل و از شمال غربی به لاهیجان محدود می‌شود و به دلیل وجود زیبایی طبیعی و تاریخی اعم از پل خشتی، منطقه توریستی لیلاکوه، سواحل زیبای از دریای خزر امروزه به یک منطقه توریستی و گردشگر پذیر در استان گیلان و حتی کشور تبدیل شده است.
مهمترین بنای تاریخی به جا مانده در شهر لنگرود، پل خشتی این شهر است که دو محله قدیمی لنگرود یعنی فشکالی محله و راه پشته را بهم متصل می‌کند. عبور رودخانه لنگرود و شعبات آن از چندین محله شهر جذابیت ویژه‌ای به لنگرود داده است به گونه‌ای که سفرنامه نویسان اروپایی (سفرنامه مکنزی) زیبایی لنگرود را ستوده و آن را همسان «ونیز» توصیف کرده‌اند.
دو شعبه اصلی رودخانه لنگرود در محدوده پل خشتی بهم می‌پیوندد و رودخانه در امتداد مسیر خود از محله «سالی پاکه» به سمت ساحل زیبای چمخاله می‌رسد. در گذشته، حمل کالا و بار از طریق رودخانه صورت می‌گرفت. پل خشتی لنگرود بنای دوره صفویه است و ساخت آن را به سال‌های ۹۲۶ قمری نسبت می‌دهند اگرچه برخی منابع قدمت آن را مربوط به دوره ایلخانی نیز می‌دانند، ولی به نظر می‌رسد این پل یک بار در دوره قاجار در زمان حکمرانی منجم باشی حاکم لنگرود مرمت شده است. زیرا در بین اهالی معروف به پل «حاجی آقا پورد» است. همچنین بین اهالی مشهور است که پیرزنی تخم مرغ‌هایش را برای استحکام این پل هزینه کرده است.
پل خشتی لنگرود، ۳۷ متر طول و ۴.۵ متر عرض دارد و ارتفاع از سطح رودخانه ۹.۷۰ متر است. ملاط آن از آهک و ساروج بوده و دهانه‌های فراخ پل امکان تردد کشتی‌ها را در قدیم فراهم کرده بود. دو طرف پل به جاده دو طرفه که موازی جریان آب است، ختم می‌شود. برای اینکه انتهای دو شیب پل بر جاده اصلی سوار شود، این جاده دو طرفه را از طرفین سربالا ساخته‌اند. چنین طرحی در هیچیک از پل‌های گیلان دیده نمی‌شود.
پل خشتی لنگرود، سمبل این شهر است به نحوی که آرم شهرداری این شهر و سربرگ نامه‌ها با تصویر این پل مزین شده و مردم با آن خاطره نوستالژیک دارند. این پل پیش از انقلاب و در ۱۳ خرداد سال ۱۳۵۱ در فهرست بنا‌های میراثی کشور به ثبت رسید. آن گونه که تصاویر قدیمی از این پل نشان می‌دهد، به جز حمل بار به وسیله قایق‌های محلی، سالانه مسابقه «نو دنبال رانی» از زیر پل تا مرداب لنگرود انجام شده است.
قرارگیری این پل در بافت مرکزی شهر از یک سو و نزدیکی به بازار لنگرود و بقعه میراثی آقا سید حسین از سوی دیگر و نزدیکی به باغ ملی و عمارت منجم باشی‌ها و حمام میراثی فشکالی محله، یک مجموعه تاریخی بهم پیوسته را ایجاد کرده است.
در شهر لنگرود و پشت بازار ماهی فروشان، یکی از زیباترین بقعه‌های میراثی شرق گیلان قرار دارد. این بقعه محل دفن دو تن از امیران کیایی، (ابراهیم و حسین) حاکمان محلی بیه پیش قبل از سلسله صفویه است.
دیوار‌های گچی این بقعه به سنت نقاشی عصر صفوی دارای نقاشی‌های دیواری با مضامین مذهبی نظیر حوادث عاشوراست. مجلس به میدان رفتن امام حسین (ع) و علی اصغر، مجلس قاسم و علی اکبر، مجلس امام رضا (ع) و مأمون، مجلس حضرت زینب (س) بارگاه شام، مجلس مختار ثقفی و کتیبه‌های خطاطی دور تا دور ایوان و بخش زنانه و مردانه بسیار زیباست که با رنگ‌های گیاهی در دوره قاجار نقاشی شده است.
اگرچه بخشی از این نقاشی‌ها از بین رفته، اما دیدن باقی آن‌ها از یک سو، صندوق چوبی و درب نفیس چوبی کنده کاری شده از سوی دیگر خالی از لطف نیست. در گذشته این بقعه به سنت معماری بومی دور تا دور ایوانی چوبی با غلام گردش داشته، ولی متأسفانه وقوع آتش سوزی و مرمت دوباره تغییراتی در معماری بنا ایجاد کرده است. در گوشه حیاط این بقعه، یک سقاخانه میراثی هم هست که بانی آن بر اساس کتیبه موجود، «حاج علی آشپز قزوینی» است.
دیوار‌های این سقاخانه نیز کاشی‌های نفیس با مضامین مذهبی عاشورا دارد.سقاخانه حوضی هم دارد که قبلاً آب باران را داخل آن جمع می‌کردند و با سیستم سنتی آب تصفیه شده و مردم به نیت حاجت خواهی از آب آن استفاده می‌کردند. اکنون روی این حوض و کتیبه داخل آن را تخته پوش کرده‌اند.
در حیاط امامزاده حسین و ابراهیمِ لنگرود بقعه دیگری است که آرامگاه خانوادگی منجم باشی، حاکمان لنگرود می‌باشد. آرامگاه مذکور بنایی چهار گوش با سقفی پوشیده از سفال قرمز و دو درب آهنی است. یک درب از سمت به بازار ماهی فروشان و درب دیگری رو به شمال و بقعه باز می‌شود.
کلید آرامگاه در اختیار هیأت امنای بقعه (آقایان صالح فرید لنگرودی و احمد برکاتی) است. تبار خاندان منجم باشی به منجم معروف اصفهانی دوره صفویه بر می‌گردد که بعد از وصلت پدر جد این خاندان با دربار قاجار، منطقه لنگرود و رانکوه به عنوان تیول به این خاندان می‌رسد. خانواده منجم باشی همزمان با روی کار آمدن آقامحمد خان قاجار در گیلان صاحب عنوان شدند. نخستین عضو این خاندان که لقب منجم باشی یافت، «میرزا صادق» بود که در سال ۱۲۱۲ هجری قمری جسد بنیانگذار سلسله قاجاریه را برای تدفین به کربلا برد.
شاخص‌ترین این خاندان فردی به نام موسی منجم باشی است که در نبرد معروف پیله داربن در تجاوز روس‌ها به انزلی و رشت در سال ۱۲۲۰ هجری قمری، به عنوان فرمانده جلوی متجاوزان روس را گرفت. آنگونه که منابع نوشته‌اند، در زمان حکمرانی «مهدی خان منجم باشی»، لنگرود صاحب بندر، ۴ کاروانسرا و گمرک بود، ۴پ ل. آجری داشت که اکنون تنها یکی از آن‌ها باقی است.
در این آرامگاه «میرزا مهدی خان معتضد منجمی»، معروف به معتضد الملک و آخرین حکمران (۱۳۰۸) از این سلسله آرمیده است. است. بانو «صغری فیاضی لنگرودی»، همسر میرزا یوسف خان منجمی، «میرزا یوسف خان» دیگر برادر میرزا مهدی، «عبدالباقی معتضد منجمی» فرزند معتضد الممالک از دیگر خفتگان در آرامگاه خانوادگی منجمی است.
بعد از گذر از بازار سماکان لنگرود، به سمت باغ ملی لنگرود بروید. این باغ، یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های میراثی این شهر بوده که متأسفانه در توسعه‌های شهری تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است؛ و دو دهه پیش به بهانه جلوگیری از تجمع معتادان در پشت درخت‌ها، درختان تنومند آن را قطع کردند.
نزدیک به باغ ملی مجموعه میراثی خانه منجم باشی و حمام فشکالی قرار دارد. عمارت بزرگ منجم باشی از بنا‌های باقی مانده دوره قاجار است که متأسفانه در سال‌های اخیر بین وراث تقسیم و نوسازی شده و تنها بخش کوچکی از آن سالم مانده است. پنجره‌های چوبی با ارسی‌های زیبای این بنا و کاشی‌های دوره قاجار عمارت هنوز جذابیت خاصی به این عمارت می‌دهد.
حمام تاریخی منجم باشی، در ضلع غربی عمارت و در ابتدای کوچه منجمی قرار دارد. این حمام از معدود حمام‌های دوره قاجار است که به لحاظ استحکام وضعیت خوبی دارد. منجم باشی بزرگ این حمام را تنها برای خاندان خود و اعیان ساخته بود و تنها دو روز در هفته یعنی روز‌های شنبه و چهارشنبه مردم عادی هم می‌توانستند از این حمام استفاده نمایند.
دهه ۱۳۴۰، غلامرضا حیدری مطلع حمام را از خاندان منجمی خریداری می‌کند. ولی متأسفانه در نوسازی‌های دهه ۱۳۷۰، کاشی کاری‌های آن به بهانه افزایش بهداشت حمام کنده و از نو کاشی کاری می‌شود.
منطقه توریستی لیلاکوه، بخش جنوبی شهر لنگرود است. رشته کوه‌هایی که به این شهر ساحلی مشرف شده، علاوه بر باغ‌های زیبای پرتقال و چای، آبشار‌هایی نیز در دل این کوه به صورت فصلی و دائمی جاری است. لیلا کوه نام یکی از روستا‌های نزدیک به شهر لنگرود است که از بالای این کوه، آبشاری به سمت روستا سرریز می‌شود.
در مسیر جاده لیلاکوه به سمت روستای ملاط، روستاییان بازارچه‌های محلی تشکیل داده و انواع نان‌های محلی را به صورت داغ بر روی هیزم و سفال پخته و به مشتریان عرضه می‌کنند. از زمان کشت برنج در گیلان، پخت انواع نان با ترکیب آرد برنج و گندم نیز رواج یافت؛ نان کِشتا، نان خُلفه، بِپُخته لاسئِه نُون، نان تمیجان و نان لاکو تنها نمونه‌هایی از این نان هاست.
خوشمزه‌ترین این نان‌ها، نان خُرفه است که از ترکیب پوره کدو حلوایی، آرد برنج و آرد گندم و تخم گیاه خرفه تهیه می‌شود. علاوه بر نان، محلی‌ها با پخت انواع تخم ماکیان و لوبیای پخته شده از مسافران پذیرایی می‌کنند.
«عمارت سیگارودی» یکی از بنا‌های ارزشمند دوره قاجار است که «روستای سیگارود» در حوالی شهر «شلمان» قرار دارد. وجه تسمیه سیگارود، از نام نوعی اردک وحشی به نام «سیکا» گرفته شده که قبلاً در رودخانه شلمان به وفور یافت می‌شد و اکنون نسل آن منقرض شده است. ورودی اصلی عمارت در چند قدمی جاده و در ابتدای کوچه سید رضا کمالی است. عمارتی بدون حصار که معماری سنتی گیلان را با پنجره‌های چوبی و ارسی‌های رنگی نشان می‌دهد.
«عمارت سیگارودی»، بنایی است دو طبقه، مربع شکل و کاملاً قرینه که دور تا دور آن را در هر دو طبقه تالار چوبی فراگرفته است. سقف عمارت سفالی است و از سه جهت پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی دارد. نرده‌های تالار ساده و در طبقه نخست به شکل ضربدری است. از قدیم تالار‌های عمارت حکم حسینیه را داشت و مردم سیگارود، شلمان و روستا‌های اطراف برای عزاداری به این حسینیه می‌آمدند.
به گفته وراث این بنا، عمده مصالح عمارت، خشت و آهک و ساروج و آجر است که در همان محیط تولید شده و اجدادشان در همین حوالی کوره زده و خشت ساخته‌اند. آهک را از شوروی در بندر چمخاله وارد کرده و با اسب و قاطر به سیگارود می‌آورند. ستون‌های عمارت از چوب درخت آزاد است که بدون میخ بهم چفت شده است و داخل عمارت شومینه‌هایی دارد که در قدیم با هیزم گرم شده و کل عمارت را گرم می‌کرد.
عمارت سیگارودی، در بیست و هفتم مهرماه ۱۳۸۶ و به شماره ۲۰۲۶۸ در فهرست بنا‌های ثبت شده میراثی قرار گرفت.
در «بیجار پشت محله» از محلات قدیمی شهر شلمان، عمارتی ۳۳۰ ساله قرار دارد که از نخستین روز ساخت آن تاکنون، در ۱۳ روز ماه محرم پذیرای عزاداران حسینی است. «خانه تحویلداری»، از مجموعه بنا‌های مذهبی کوچه حسینه شهر شلمان در شهرستان لنگرود است و به همت پنجمین نسل از خاندان حاج طاهر، عمارت تحویلداری همچنان سرپاست.
اولین نسل از این خاندان، فردی بنام «حاج طاهر» نامی بود که دو پسر به نام‌های «علی اصغر» و «محمد طاهر» داشت. بعد‌ها علی اصغر نام فامیلی تحویلداری برای خود انتخاب می‌کند و محمد طاهر، نام فامیل طاهرپور برای خود بر می‌گزیند. محمد طاهر تاجر ابریشم بود و با روسیه تجارت می‌کرد و مکان فعلی که متعلق به دو برادر یاد شده بود، به نیت حسینیه ساخته شد.
این عمارت دوره قجری برخلاف، عمارت‌های روستایی آن دوران، فاقد غلام گردش است و تنها با یک ایوان و ستون‌های بلند چوبی تزئین شده است. چوب‌های این عمارت از روسیه آورده شده است. عمارت دارای ایوان جنوبی، با سقف بلندی به ارتفاع ۴ متر است. بنا در دو طبقه و در دو سوی شرقی و غربی ساخته شده است و تالاری با، ستون‌های کشیده دارد. از دیگر ویژگی‌ها این بنا، تغییر ارتفاع کف در قسمت‌های مختلف بناست.
تزئینات سرستون‌ها و شیر سر‌های پیشانی، پنجره‌های مشبک و نرده‌های چوبین خوش تراش مجموعه تزئینات بنا را تشکیل می‌دهد. استفاده از گل میخ در اتصالات چوبی هم بسیار بارز است. مصالح به کار رفته در این بنا عموماً از گچ، شیشه، سفال، چوب، کاهگل و آجر است. سربندی بنا برای جلوگیری از برخورد رده باران با بدنه ساختمان، به صورت سرشیر خراطی شده است. تمام ورودی‌های طبقه هم کف، رو به سمت شرق باز می‌شود. تزئینات در نمای ساختمان، به صورت سرشیر‌های خراطی شده، مقرنس کاری، ارسی‌های مشبک با شیشه‌های رنگین و گل میخ‌ها در اتصالات در‌ها و هم چنین گچ بری‌های زیبا با آئینه کاری است.
مهمترین تزئینات این بنا، وجود در‌های ارسی و تالاری با پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی است که به صورت تاشو در وسط تالار قرار دارد. این تالار اختلاف ارتفاع نسبت به دیگر قسمت‌های بنا دارد. از دیگر تزئینات این تالار، وجود شومینه‌ای با گچ بری‌های خاص طاقچه‌ها و کتیبه‌هایی با تزئینات گل و بوته است. یک منبر قدیمی، ولی ساده در گوشه تالار قرار دارد که نشان می‌دهد این بخش بنا محل روضه خوانی بوده است. خوشبختانه این عمارت زیبا در تاریخ دوم آبان ماه ۱۳۸۲ و به شماره ۱۰۵۴ در فهرست بنا‌های ثبت شده میراث فرهنگی قرار گرفت.
همچنین یکی دیگر از بنا‌های تاریخی که می‌توان در این ایام از آن بازدید کرد «عمارت هدایتی» در اطاقور شهرستان لنگرود است که در ۱۱ مهرماه ۱۳۸۳ و به شماره ۱۱۱۳۸ در فهرست بنا‌های ثبت شده میراث فرهنگی قرار گرفته است دیدن این بنا نیز خالی از لطف نیست.
چاف و چمخاله شهر‌های ساحلی شهرستان لنگرود و در ۱۰ کیلومتری این شهر قرار دارد. چمخاله از دیرباز مورد استفاده و توجه گردشگران قرار داشت و بعد از شهرستان انزلی دومین قطب توریستی و ساحلی در گیلان است. ساحل چمخاله یکی از زیباترین و مجهزترین و همچنین کم خطرترین سواحل موجود در کشور است که در سال ۱۳۹۰ نیز از سوی وزارت کشور به عنوان بهترین ساحل استان انتخاب شد.
ساکنان قدیمی چمخاله از لک‌های جلالوند کرمانشاه هستند. زمین‌های ماسه‌ای چمخاله و چاف مرکز تولید شیرین‌ترین هندوانه گیلان است. یکی دیگر از عوامل معروفیت و زیبایی چمخاله رودخانه آن است که یکی از پرآب‌ترین رود‌های کشور است. عمق این رودخانه در بعضی از قسمت‌ها به ۶ متر هم می‌رسد و در زمان‌های نه چندان دور هم محل عبور و مرور کشتی‌های روسی و ایرانی بوده است.
تالاب و رودخانه چمخاله، در سال‌های اخیر بهسازی شده و علاوه بر ماهیگیری، قایق‌های تفریحی نیز در سرتاسر مسیر رودخانه حرکت می‌کنند.
هم اکنون شهر چاف و چمخاله با داشتن چندین هتل، اقامتگاه و مهمانپذیر، هر ساله پذیرای بسیار زیادی از مسافران است. مهمترین جاذبه شهر چاف، بزرگترین بازار عرضه مستقیم ماهیان دریای کاسپین است که مسافران می‌توانند ضمن بازدید از آن، انواع ماهی را به قیمت پایین‌تر از بازار‌های دیگر مستقیم از صیادان خریداری کنند.
منبع مهر
انتهای پیام/ف