به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم،مقابر گنبد سبز استان قم که به گنبدهای دروازه کاشان معروفند، از جمله عماراتی است که نمونه ارزشمند معماری آن، از ارزش و اهمیت ویژه‌ای در بین باستان‌شناسان و کارشناسان معماری برخوردار است،این مجموعه تاریخی دربردارنده‌ی بخش عظیمی از فرهنگ، تمدن و هویت گذشتگان پس از گذشت چندین قرن هم چون گوهری ناب و ارزشمند توجه گردشگران را به خود جلب کرده است.
مجموعه‌ی مقابر گنبد سبز قم، متشکل از سه آرامگاه است که در مجاورت یکدیگر قرار گرفته‌اند. این آثار تاریخی، در شرق شهرستان قم، خیابان انقلاب، مجاورت گلزار شهدا و در محلی که به دروازه‌ی کاشان معروف است، قرار گرفته‌اند. برای بازدید از این عمارات ایران کهن، کافی است پس از طی کردن خیابان چهارمردان قم، به گلزار شهدا رفته و به درون باغ کوچکی که به باغ گنبد سبز شهرت یافته است، شوید.
طبق کتیبه‌های موجود در مجموعه‌ی تاریخی مقابر گنبد سبز که به نام‌های دیگری همچون مقابر دروازه‌ی کاشان، برج آرامگاهی گنبد سبز و مقابر باغ گنبد سبز، شهرت یافته‌اند، این عمارات در قرن هشتم هجری قمری به عنوان آرامگاه و محل دفن خاندان صفی از حاکمان شهر قم، احداث شده است. هرچند به اعتقاد مردم استان قم، این ۳ آرامگاه متعلق به سه تن از بزرگان عرب اشعری است که شهر قم را در دوران اسلامی احیا ساخته‌اند. آن‌ها صاحبان این مقابر را سعد، سعید و مسعود می‌پندارند. ولی این موضوع با توجه به تاریخ برج مقبره‌هایی که در مناطق مختلف کشورمان وجود دارد و همچنین تاریخ قم چندان درست نیست.
اما به طور کلی می‌توان با توجه به نوشته‌های حک شده در کتیبه‌های تاریخی این مکان‌ها، آن‌ها را مدفن خواجه اصیل الدین، خواجه علی صفی و فرد دیگری که متاسفانه به دلیل از بین رفتن کتیبه‌ی سومین گنبد، ناشناس مانده است، در نظر گرفت.
طبق نوشته‌های موجود در کتیبه‌ی گنبد مرکزی، پرواضح است که این مکان، محل دفن سه تن از خاندان صفی است. خواجه جمال الدین علی که درواقع همان خواجه علی صفی است، فرزند خواجه صفی الدین و از نوادگان علی صفی ماضی، یکی از سیاسیون و صاحب نظران قرن هشتم هجری قمری به شمار می‌آید. وی به عنوان دومین امیر خاندان صفی شناخته می‌شود که بعد از مرگ خواجه علی اصیل، به مقام فرمانروایی شهر قم، گماشته شد. به نظر می‌رسد که او سکان حکومت را تا سال ۷۷۴ هجری قمری، در دست داشته است.
فرد دوم که در این گنبد به خاک سپرده شده است، امیر جلال الدین نام دارد که در نوشته‌های تاریخی، اطلاعاتی از وی ثبت نشده است. خواجه عماد الدین محمود قمی، سومین شخصی است که از وی به عنوان برادر خواجه جمال الدین علی یاد می‌شود. او از فرزندان خواجه صفی الدین است که طبق شواهد و اسناد تاریخی تا سال ۷۹۱ هجری قمری، بر شهر قم و توابع آن حکمرانی کرده است.
گچبری‌های کار شده در این اثر تاریخی به گونه‌ای است که باعث حیرت بازدیدگنندگان و تحسین و تمجید آن‌ها نسبت به هنر استادکاران و طراحان این بنای باشکوه تاریخی می‌شود. معمار آن، طرح هندسی ۸ ضلعی منتظم را برای این عمارت کهن در نظر گرفته است که از درون بنا نیز به همین شکل دیده می‌شود. گنبدی ۱۶ ضلعی بالای این بنا مشاهده می‌شود که همانند مخروطی زیبا، نظر گردشگران را به خود معطوف می‌سازد. پایه‌ی گنبد آن از زاویه‌ای کمی نسبت به دیوار‌های ساختمان برخوردار است. گنبدی که روی این پایه قرار گرفته است، نسبت به پایه‌ها از زاویه‌ی بیشتری برخوردار بوده و این روند تا تلاقی اضلاع در یک نقطه‌ی مشخص ادامه خواهد داشت. سازندگان مقبره‌ی شمالی، برای ساخت دیوار‌ها و پایه‌ی گنبد از آجر استفاده کرده‌اند. به نظر می‌رسد که در سال ۱۳۷۷ و همزمان با تعمیرات انجام شده در این اثر ایران کهن، گنبد اصلی را با کاشی‌های فیروزه‌ای تزئین کرده‌اند.
هنرمندان سازنده‌ی این عمارات کهن، گنبد‌ها را به صورت دو پوسته‌ی گسسته رک طراحی کرده و پوسته‌ی خارجی به منشور شانزده ترکی و پوسته‌ی داخلی به شکل عرقچین اجرا شده است. به گونه‌ای که روی بدنه‌ی استوانه‌ای شکل ۱۲ وجهی بنا جای گرفته است. از دیگر نکاتی که می‌توان در مورد این آثار تاریخی ارزشمند بیان کرد.
هنرمندان و استادکاران ایران قدیم، از تنوع جالب و شگفت‌انگیز تزئینات گچبری برای جلال و شکوه این بنا‌ها استفاده کرده و اثر هنری زیبا و قابل تحسین را برای آیندگان به ارمغان گذاشته‌اند.
در این اثر تاریخی ورودی‌ای تعبیه شده است که دقیقا به سمت مقبره‌ی شمالی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد طراح و سازندگان این بنای کهن، در ورودی آن را با انحراف اندکی نسبت به آرامگاه مرکزی احداث کرده‌اند.
گچبری‌های انجام شده در مقبره‌ی جنوبی، بسیار زیبا و چشم‌نواز است که می‌توان آن‌ها را در طاق‌نما‌ها و کتیبه‌های برجای مانده‌ی آن، به دفعات مشاهده کرد. سقف آجرکاری شده‌ی بنای جنوبی، از مهم‌ترین تفاوت آن با دو آرامگاه دیگر است که با توجه به بررسی‌های صورت گرفته در آن و معماری انجام شده، به نظر می‌رسد که در قرن هشتم هجری ساخته نشده باشد. در بخش بیرونی، اسم مبارک حضرت علی (ع) بر دیوار‌ها نقش بسته است که همانند آن را می‌توان در دو بنای دیگر نیز مشاهده کرد.
انتهای پیام/ش