به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ، مراغه یکی از شهرهای بزرگ آذربایجان شرقی و جزو ۱۰ شهر تاریخی ایران است. این شهر بزرگ یکی از مناطق گردشگری در استان آذربایجان شرقی به حساب می‌آید.
مراغه از دوران قبل از اسلام جزو شهرهای آباد بود، اما اوج پیشرفت این شهر را می‌توان در قرون سیزده میلادی دانست. مراغه دارای جاذبه‌های بسیاری است و اکنون می‌توان آن را دارای ۳۰۰ اثر ثبت شده ملی دانست. در این نوشتار به اختصار نگاهی کلی به شهر مراغه می‌اندازیم.
شهرستان مراغه یکی از بزرگترین شهرستان‌های آذربایجان شرقی است که قدمت بسیاری از اماکن تاریخی آن به چندین هزار سال می‌رسد، تا جایی که از این شهرستان به‌عنوان قطب تاریخی آذربایجان یاد می‌شود.
این شهر دارای اماکن تاریخی و دیدنی بسیاری است که از جمله می‌توان به: مقبره آقالار، موزه سنگ نگاره‌های مراغه، آب‌های گرم و سرد معدنی مراغه، دریاچه سد علویان، پل مردق و رودخانه مردق، گویجه قلعه، غار‌های قیرخ کهل کهجوق، غار هامپوئیل، غار‌های اطراف رصدخانه مراغه، معبد مهر مراغه، موزه ایلخانی، مقبره اوحدی، رصدخانه مراغه، گنبد غفاریه، گنبد مدور، گنبد کبود، گنبد سرخ، کلیسای هوانس، مسجد ملارستم مراغه و... اشاره کرد.
این معبد با قدمت دوره اشکانی و ساسانی برای پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در عمق زمین کنده شده و به‌جز ورودی دالان راه دیگری ندارد.
این اثر در حدود قرن هشتم دچار تغییراتی شده وقف اصلی نیایشگاه آن دست کاری شده است. این معبد تاریخی از نظر حجم کار، دقت و هنری که در حجاری آن به کار رفته در شمار نمونه‌های ارزنده نیایشگاه‌های کهن سرزمین ایران است.
معبد مهر یا همان معبد مهر ورجوی مراغه که باید آن را در ردیف یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ محسوب کرد از تاریخ ناگفته مراغه حکایت دارد.
این معبد در زیر یک گورستان تاریخی قرار دارد و با خاکبرداری، بخش‌هایی از آن، خود را نمایان کرده، اما همچنان بخش عمده‌ای از آن در زیر خاک قرار دارد.
مهر یا میترا خدایی بوده که پرستش او در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هند، هزاران سال رواج داشته است و هنوز هم مورد احترام زردشتیان است.
پیروان مهر او را فرشته مهر و دوستی و عهد و پیمان و مظهر فروغ و روشنایی می‌پنداشته‌اند. آن‌ها بر این عقیده بودند که مهر در غاری متولد شده است از این‌رو هر جا غاری می‌یافتند، در آن به پرستش و نیایش مهر می‌پرداختند و آن مکان را «مهرابه» می‌گفتند.
نیایشگاه زیرزمینی مهر در روستای ورجوی واقع شده و پیروان آیین مهر، آن را با تراشیدن قطعه سنگی عظیم از جنس شیست با دهانه‌ای به عرض پنج متر به وجود آورده‌اند.
این بنا را از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده‌اند می‌توان جزء نمونه‌های ارزنده ستایشگاه‌های کهن دانست. طبق تحقیقات و بررسی‌ها معلوم شده که در این معبد آرامگاه یکی از علمای بنام و با تقوی مراغه یعنی آخوند ملا معصوم مراغه‌ای قرار دارد که بعد از وفاتش در این معبد دفن شده است.
گنبد سرخ مراغه یکی از قدیمی‌ترین بنا‌های موجود در شهر مراغه است که در قسمت جنوب غربی شهر قرار دارد. نام بانی بنا و تاریخ احداث آن را می‌توان از کتیبه جبهه شمالی و نام سازنده آن را از کتیبه غربی ملاحظه نمود.
آنچه از این کتیبه‌ها برداشت می‌گردد این است که بنای گنبد سرخ در سال ۵۴۲ هجری قمری به دستور عبدالعزیزبن محمودبن سعد یدیم و به‌وسیله بنی بکر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده است.
آرامگاهی که امروز تحت نام گنبد سرخ شناخته شده مانند مجسمه زیبایی است که سر و دست او شکسته باشد. قسمت خارجی پوشش آن از میان رفته و در جداره‌هایش سوراخ‌هایی برای روشنایی تعبیه کرده‌اند، و به این مناسبت قسمتی از کتیبه‌های آن خراب شده؛ و قسمت‌های پائین بنا به هم ریخته و بیم آن می‌رود که رطوبت در آن اثر کند و آرامگاه را از پا بیندازد.
به‌طور کلی گنبد سرخ بنایی مربع شکل است متشکل از سردابه و اتاق اصلی که بر روی سکوی سنگی قرار دارد و به‌وسیله هفت ردیف پله می‌توان به آن دسترسی یافت. پنج پله در جلوی سکو واقع شده و پله ششم و هفتم جز آستانه درگاه محسوب می‌شوند.
ورودی گنبد سرخ به‌سوی شمال باز می‌شود و شامل درگاه بلند و زیبایی است که آجرکاری پر نقش و نگار ظریفی همراه با کاشی‌های فیروزه‌ای که تازه در معماری سلجوقی متداول گشته بود زینت یافته است.
از ظواهر امر این چنین بر می‌آید که مقبره اصلی در درون دخمه قرار داشته و اتاق فوقانی، مسجد کوچکی بوده که پخش نذورات و قرائت قرآن در آن صورت می‌گرفته است.
گنبد غفاریه در شمال‌غربی شهر مراغه و در کنار رودخانه صوفی چای قرار گرفته است این گنبد نیز یکی دیگر از مزار‌های پنجگانه مراغه می‌باشد که در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادرخان در فاصله بین سال‌های ۷۲۵ و ۷۲۸ قمری ساخته شده است. گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه‌ای عمیقی استوار است.
گنبد غفاریه با الهام از گنبد سرخ مراغه ساخته شده و به شکل مربع آجری است که روی سکو و بر فراز دخمه‌ای استوار شده است و چهار گوشه آن بوسیله ستون‌هایی که دارای تزیینات آجری است، زینت یافته است.
در این گنبد تمامی خطوط، ریحان است. کاشی‌های این بنا مخلوطی از رنگ آبی دریایی و آسمانی است. رنگ حروف کتیبه‌ها سیاه بوده و بر متن سفید دیوار با شاخ و برگ فیروزه قرار دارند. بالای طاق نمای مرکزی ایوان بزرگ، کتیبه‌ای سه خطی دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: سفری به پایتخت تاریخی و طبیعی ایران در ایام نوروز
وجه تسمیه بنا براساس آنچه که از متون تاریخی برمی‌آید چنین است که عارفی به نام “نظام‌الدین احمد بن حسین‌الغفاری” در زمان فرمانروایی “سلطان یعقوب بن حسن‌بیگ آق‌قویونلو” هنگام مراجعت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف نمود. به همین جهت این عمارت و بنا‌های وابسته و همچنین برج مزبور بنام وی به “غفاریه” شهرت یافت.
برج مدور مراغه از بنا‌های تاریخی مراغه است که در دوره سلجوقیان و در فاصله ده متری شمال گنبد کبود مراغه در خیابان موسوی بنا شده است گنبد مدور مراغه دومین مزار از قبر‌های پنج گانه مراغه است که مزاری کاملا ناشناخته است.
این گنبد که دارای پلانی مدور است شامل دو طبقه سردابه و نمازگاه است که با استفاده از مصالح سنگ‌های آهکی و حجاری شده و آجر‌های خشتی و ساروج ساخته شده است.
بر روی کتیبه برج به خط کوفی تاریخ احداث بنا سال ۵۶۳ هجری است، ولی درباره نام بانی و مدفون داخل آن هیچ‌گونه اطلاعی در دست نیست و مزاری کاملا ناشناخته است. در لغتنامه دهخدا مدور این طور معنی شده است: گنبد مدور، کنایه از آسمان است.
بنای گنبد مدور مراغه ظاهری ساده دارد و نظیر نوعی برج دفاعی است که فاقد تزئینات است. فقط درب ورودی آن با نقوشی مشابه نمای اصلی گنبد سرخ آذین شده است. ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می‌دهد. این بنای آجری بروی سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد، قرار گرفته است.
در فاصله ده متری گنبد مدور، برج ده ضلعی بسیار زیبایی خودنمایی می‌کند که به گنبد کبود مراغه یا مقبره مادر هلاکو معروف است.
گنبد کبود از بنا‌های دوره سلجوقیان در شهر مراغه است و سومین مزار از قبر‌های پنج گانه مراغه که قبر مادر هلاکو نیز نامیده می‌شود تزیینات بکار رفته در این بنا در مقایسه با سایر بنا‌های دوره سلجوقیان و ایلخانان مغول کم نظیر است درباره زمان احداث گنبد کبود نظرات دیگری نیز وجود دارد، عده‌ای آن را مربوط به زمان مغول می‌دانند و عده‌ای تاریخ بنای برج را مربوط به قبل از هلاکوخان ذکر کرده‌اند با این اوصاف می‌توان تاریخ بنا با توجه به نظرات مختلفی که در مورد صحت وجود قبر مادر هلاکو، در این گنبد مطرح است، احتمالا در فاصله سال‌های ۵۸۲ و ۶۵۲ می‌باشد. این برج ده متر با برج مدور فاصله دارد.
گنبد کبود مراغه ده پهلو است و دارای گنبدی مخروطی بوده که در گذر زمان از بین رفته است. این گنبد از دو بخش سردابه و اتاق اصلی تشکیل شده است. از کتیبهٔ گچبری شده داخل سردابه احتمال می‌رود گنبد کبود به‌عنوان یک برج مقبره ساخته شده باشد، به همین دلیل این گنبد به قبر مادر هلاکوخان نیز شهرت یافته است. کلماتی همچون “الله”، “والحمد” و … با فرم‌های مختلف به خط کوفی و به روش‌های استامبی از عناصر تزیینی نقش بسته بر دیواره‌های سردابه برج هستند.
کلیسای سورب هوانس مراغه یکی از کلیسا‌های ارامنه کاتولیک است و نام آن برگرفته از اسم یکی از حواریون عیسی بنام یوحنا که ارامنه به آن «هوانس» می‌گویند گرفته شده است، کلیسای سورب هوانس در داخل شهر مراغه واقع شده و تنها کلیسای موجود در این شهر است.
تاریخ بنای آن را قرن ۵ و ۶ میلادی می‌دانند. بنای اصلی کلیسا بار‌ها بر اثر عوامل مختلف تخریب شد و بنای فعلی در سال ۱۸۴۰ میلادی به ابتکار سردار سامسون خان و توسط معماران روسی و فرانسوی ساخته شد.
کلیسای هوانس مراغه در دوران حکومت ایلخانان مغول از موقعیت خاصی برخوردار بوده، ولی در زمان حاضر این کلیسا به دلیل مهاجرت ارامنه به تهران و شهرهای دیگر عملا بدون استفاده باقی مانده است.
کلیسای هوانس شامل سه بخش محل اسکان اسقف اعظم، مدرسه و روشن کردن شمع وعود است که برخلاف عرف رایج در کلیساسازی، دارای پلان مربع القاعده است. مدخل این کلیسا در ضلع غربی و ورود به داخل آن از طریق درگاه زیر تاق گنبدی صورت می‌گیرد. سر در ورودی کلیسا دارای گنبد رک هرمی با روکش شیروانی است و ناقوس کلیسا نیز در این محل واقع شده است.
انتهای پیام/ز