آداب و رسوم نوروزی مردم نهاوند پایتخت فراموش شده ساسانیان در ایران

به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان، مراسم، مناسبت ها،جشن هاو باورهای مردم هر کشور و دیاری آیینه تمام نمای اندیشه‌ها و اعتقادات آنها در طول تاریخ و قرن هاست، نقد و بررسی علمی این باورها و از بین بردن نکات منفی و تقویت نکات مثبت آنها می‌تواند برای تصمیم گیری‌های آینده در زمینه‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورموثر و مناسب باشد، شهرستان نهاوند به واسطه قدمت چندین هزار ساله خود و ورود سپاه اسلام به دروازه ورود اسلام معروف شده و یکی از نقاط تاثیر گذار کشورمان در طول قرن های مختلف بوده است که دارای آداب سنن و رسوم بخصوصی است که نوروز باستانی یکی از آنهاست.

انجام مراسم ویژه نوروز که به آراستن و پیراستن درون و برون، چند روز قبل از مراسم رسمی تحویل سال با پاک کردن همه آلودگی‌ها انجام می‌ شود دین مقدس اسلام به نظافت اهمیت زیادی می دهد که بعد از پاکی بیرونی نوبت به آراستن و پیراستن درون می‌رسد، در هنگام تحویل سال و با خواندن دعای زیبای «یا مقلب القلوب و الابصار، یا محول الحول و الاحوال، یا مدبر اللیل و النهار، حول حالنا الی احسن الحال» آغاز می شود.

محمد تقی شهبازی استاد دانشگاه و جامعه شناس نهاوندی در مورد رسوم کهن شهرستان در نوروز می گوید: نوروز داستان زیبایی است که سال های متمادی است که بر همه جشن‌های جهان فخر می‌فروشد و به همین علت هر سال اول فروردین را روز جهانی آغاز طبیعت می نامند.

وی نوروز را تجدید خاطره بزرگی می داند که خاطره خویشاوندی انسان با طبیعت در نوروز همیشه در چشم مغان، مسلمانان و شیعیان عزیز بوده و همه نوروز را بزرگ شمرده‌اند و با زبان خویش از آن سخن گفته‌اند به طوری که اسلام همه رنگ‌های قومیت را زدوده و سنت‌ها را دگرگون کرد بر اساس روایات مختلف معرفی حضرت علی(ع) به امامت در اول نوروز که مصادف با عید غدیر خم بود اتفاق افتاد.

شهبازی می افزاید: در طول تاریخ شهرهای بزرگ آن دوران یعنی قادسیه، رومیه، تیسفون، حلوان، نهروان، مدائن و نهاوند که شش شهر آن از بین رفته و تنها نهاوند از مداین سبعه باقی مانده هرسال مراسم ویژه ای برای جشن نوروز برپا می کنند.

وی اظهار داشت: چون مراسم عید در آن زمان در شب عید انجام می‌گرفت اکنون نیز تنها از میان تمام شهرهای ایران در نهاوند مراسم شب عید به طور زیبایی همراه با نور افشانی شهر و روستاها توسط مواد دست ساز و فشفشه انجام می‌شود.

نوروز شناس نهاوندی بیان کرد: در شهرستان کهن و تاریخی نهاوند همچون دیگر نقاط کشور ایران عید نوروز جایگاه ویژه‌ای داشته و همیشه مراسم آن با آداب و سنن جذابی برگزار می شود و در ۶ نقطه روستایی در کنار طبیعت و روستاهای نزدیک رودخانه و چشمه ساران مراسم نوروزگاه برگزار می شود.

وی گفت: نوروزگاه شامل مجموعه سنن پخت غذاهای محلی آواز و موسیقی هر منطقه پوشیدن لباسهای سنتی اسب سواری و تیراندازی و سوغاتی های محلی در این مراسم چشم نواز تماشاگران و گردشگران است.

محسن جانجان رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی شهرستان نهاوند می گوید: در گذشته از اوایل اسفند ماه خانواده‌ها در تدارک کارها و تهیه مقدمات برنامه‌های نوروزی بودند که نخستین اقدامات تهیه مواد لازم برای پخت کلوا، تهیه لباس نو و مایحتاج شب عید بود.

وی یادآورشد: از دیگر برنامه‌های نوروز در کهن شهر نهاوند خانه تکانی و گردگیری منازل مساجد و مکان های عمومی و مذهبی بود که از جمله این کارها می توان به تمیز کردن منزل و شستن فرش ها اشاره کرد به طوریکه فرش تکانی در محوطه کوچه ها و پشت بام منازل نیز دیده می شود.

جانجان خاطر نشان کرد: از دیگر رسوم مردم نهاوند سبزه انداختن کلوخ و شیرینی پزی که بر مبنای عقیده ایرانیان قدیم سبزه همیشه مظهر سبزی و شادی زندگی و سمبل اقتصاد و برکت خانواده‌ها بوده و از قدیم الایام برای انداختن سبزه نوروزی از گندم استفاده می کردند.

وی افزود: مراسم جمعه آخر سال با شور و حال خاصی برگزار می شود و خانواده‌ها با سینی حلوا، خرما میوه و سبزه بر سر قبر عزیزان خود حاضر و فاتحه‌ای می خوانند.

رییس میراث فرهنگی نهاوند گفت: در جمعه آخر سال همه کسانی که از شهر و دیار خود دور بوده‌اند و در سفر بسر می بردند برای عید خود را به خانه پدر و مادر و اقوام خود می رسانند تا لحظه تحویل سال در کنار خانواده‌های خود باشند.

جانجان بیان کرد: در روستای تکه همه اهالی این روستا در مسجد کنار هم جمع می شوند و لحظه سال تحویل را جشن می گیرند و این کار را مایه خیر و برکت و دوری از دشمنی و کدورت می دانند.

علی رضا سوری کارشناس ارشد تاریخ در مورد آیین کهن نهاوند می گوید: مردم نهاوند در عید نوروز دارای آیین‌ها و سنت‌های بسیار زیبا و پسندیده‌ای هستند که مهم‌ترین آنها جشن دو فصل سرما و گرما بوده که در هریک از این دو فصل آیین و رسومی خاصی وجود داشت که در فصل گرما یعنی وقتی که گله‌ها از آغل‌ها به چمن‌های سبز و خرم روی می‌آورند ودیگری آغاز فصل سرما که گله‌ها را به آغل‌ها کشانده و توشه روزگار سرما را تهیه می‌کنند.

وی می‌افزاید: نوروز از دیدگاه نجومی مقارن است با اعتدال ربیعی یعنی هنگامی که خورشید روی مدار استوا قرار می‌گیرد و روز و شب برابر است این دقیق‌ترین مبدا تاریخ است، روزی که به عقیده نیاکان ما یخ وسرما محو و طبیعت از خواب زمستانی بیدار می‌شود،زمین نفس می‌کشد و کشاورزی و دامداری رونق می‌گیرد.

مردم نهاوند شب عید آتش روشن می کنند

سوری اظهار داشت: در قدیم رسم بود که در بعد از ظهر و هنگام تاریک شدن هوا در شب عید آتش روشن می‌کردند و از روی آن می‌پریدند و در زمان پریدن می‌خواندند: «زردی من از تو، سرخی تو از من». این جمله نشان‌دهنده مراسمی برای تطهیر بود، بر این اساس آتش‌بازی در نهاوند جشنی نیست که وابسته به دین یا قومیّت افراد باشد و در میان بیشتر مردم رواج دارد، آتش‌بازی در نهاوند منحصرا در شب عید برگزار می‌شود و بر‌خلاف سایر شهرها و مناطق کشور که در آخرین چهارشنبه سال معروف به چهارشنبه‌سوری برگزار می‌شود.

وی بیان کرد: در شب عیدمردم نهاوند و بخصوص جوانان به صورت گسترده از انواع فشفشه، ترقه، کوزک و برافروختن آتش استفاده می کنند و این جشن در بالای بام خانه‌های همه ساکنین شهر برگزار می‌شود.

علی نیکجو کارشناس تاریخ و جغرافیا و پژوهشگر نهاوندی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در نهاوند در مورد رسوم زیبای مردم تکه می گوید:روستای تکه  با 850 نفر جمعیت در بخش مرکزی نهاوند واقع شده که همانند اکثر روستاهای ایران آداب و رسوم خاص خود را در ایام نوروز دارد که تلاش کردیم بخشی از این آداب و رسوم رادر سال نو و نوروز برای شما عزیزان بیان کنیم.

وی افزود:قبل از آغاز سال نو حدود یکماه مانده جنب و جوش خاصی در روستا آغاز می شود خانم های خانه به نظافت خانه و یا همان خانه تکانی مشغول می شوند و تا یک هفته مانده به آغاز سال جدید این خانه تکانی ها ادامه دارد، در زمان های قدیم با گچ و یا خاک سفید دیوارهای خانه را به مناسبت رسیدن نوروز سفید می کردند ولی الان به دلیل پیشرفت های علمی و اقتصادی دیگر از آن خانه سفید کردن ها خبری نیست ، اما هنوز باید تمام اسباب خانه و خود خانه از ظروف گرفته تا فرش ها و موکت ها و پنجره ها و... همه تمیز شوند و از آنجایی که نظافت و تمیزی در خون اهالی این روستا موج می زند به طوری که دهیاری  پایگاه بسیج و کانون فرهنگی و هنری شهدای تکه با نصب بنر و پارچه نوشته هایی به ورود مسافران نوروزی خیر مقدم می گوید و سطح روستا نیز نظافت و پاکیزه می شود تا سال نو را با خانه های تمییز به انتظار بنشینند.

مردم تکه با یاد گذشتگان به استقبال سال جدید می روند

نیکجو اظهار داشت: سبزه انداختن تقریبا دوهفته مانده به عید نوروز آغاز می شود که یکی از هفت سین سفره های عید می باشد اما علاوه بر آن سبزهایی نیز برای درگذشتگان و مردگان درست می کنند تا در آخرین جمعه بر سر قبر عزیزانشان ببرند و قبل از آمدن سال نو  با پخش نذورات و غبارروبی یاد و خاطر گذشتان را با ذکر فاتحه و قرآن خواندن زنده نگه دارند و در پایان آخرین پنج شنبه سال هر قبری را نگاه کنی به سبزه ای آراسته است و این سنت از صد ها سال در روستای تکه انجام می شده و هنوز هم ادامه دارد.

حسین مراد نادری معتمد و بزرگ روستا در مورد پخت سمنو تکه می گوید: در زمان قدیم چند روز مانده به عید نوروز همسایه ها دور هم جمع می شدند و به اندازه سهم خود در درست کردن سمنو که کار بسیار سختی هم هست شرکت می کردند که هم برای سفره هفت سین به کار می رفت و هم برای خوردن مهمانان در دید و بازدید های ایام نوروز که در کنار هم هستیم.

نادری گفت: تنقلات مخصوص شب عید که در روستای تکه قدیم درست می کردند به اسم کلوا که نوعی شیرینی محلی است همچنین پخت نان محلی آجیل محلی با استفاده از تخم کدو هسته زردآلو و گردو است.

درست کردن سمنو و کلوا در روستای تکه یک رسم است

عضو سابق شورای اسلامی روستای تکه گفت: کلوا متشکل از کنجد و آرد تخم مرغ و روغن حیوانی و مخلفات دیگر است که بسیار خوشمزه و مقوی است، همچنین درست کردن سمنو در روستای تکه به صورت گروهی توسط خانم های خانه دار انجام می شود.

وی به یکی از آداب خوب و مهم مردمان این روستا اشاره می کند و می گوید: در اولین روز از سال نو پس از مسجد به زیارت گلزار شهدا و اهل قبور می روند و سپس به خانه های یکدیگر رفته و اصولا آنهایی که سنشان بیشتر است اول به دیدار آنها می روند تا سال نو را به رسم ادب بزرگتری تبریک بگویند و دیداری تازه کرده باشند و اگر خدای ناکرده کینه و کدورتی در طول سال به وجود آمده باشد، آنها به فراموشی بسپارند و یکی دیگر از نکات مثبت مردمان روستای تکه این است که اگر از اهالی روستا در طول   سال گذشته  از دنیا رفته باشد برای عرض تبریک سال نو به خانه آن مرحوم می روند تا دل بازماندگان را شاد کنند و با خواندن فاتحه ای یادی از عزیزانشان را گرامی بدارند.

محسن پیرزادی دهیار روستای تکه بیان کرد : یکی از سنت هایی که در قدیم روستای تکه رسم بود وهنوز مرسوم است شال انداختن بود یعنی اینکه جوانان بعد از سال نو در شب های اول از پشت بام های اهالی بالا می رفتند و با بستن رو سری و یا شالی به طنابی آنرا از بالای پشت بام به سمت پنجره صاحب خانه می فرستادند و صاحب خانه هم طبق رسم بدون آنکه چهره فرد را ببیند از پشت پنجره پول یا تخم مرغ رنگ کرده ، یا آجیل و پسته و... به عنوان عیدی به شال می بست و شال انداز آنرا بالا کشیده و به رسم تشکر با صدای بلند عید را تبریک گفته و به سراغ خانه های دیگر می رود.

بازی بومی و محلی جزو رسوم مردم تکه است

پیرزادی گفت: جوان ها در طول ایام نوروز دور هم جمع می شوند وبازی های محلی خود مانند توپ زیر چوب پرش ارتفاع و مسابقه بالا رفتن از دیوار را انجام می دهند که تا حدودی کم رنگ شده و امروزه به جای آن تیم فوتبال روستا در مسابقات جام های مختلف نوروزی شرکت می کند.

وی اظهار داشت: روز سیزده به در را در روستای تکه خاطره انگیز ترین روز برای مردم این روستا است و طبق رسوم چند صد ساله مردم این روستا از صبح نهار را آماده می کنند و آن روز را در صحرا و طبیعت زیبا و سر سبز دشت تکه با باغات زیبا و مشهور آن سپری می کنند، بعد از خوردن ناهار کم کم مردم سبزه های سفره هفت سین خود را برداشته و همگی طبق سنت به طرف نهر زیر و بالای روست می برند و به تاب بازی و مسابقات والیبال  فوتبال و پرش ارتفاع و دو می پردازند. همچنین آخرین تنقلات و میوه های باقی مانده از نوروز را آنجا می خورند و به شادی و پایکوبی می پردازنند و در پایان هم هر کسی طبق باور مردمان قدیم تکه نخی از لباس خود را به بوته گیاهی می بندد و سبزه ها را در آب نهر رها می کنند و پس از این دوهفته پاشنه های کفش خود را می کشند و کمربند همت را می گمارند تا بعد از سیزده بدر به بیابان رفته و شروع می کنند به کارهای کشاورزی و طلب روزی حلال از دست رنج خودشان تا سال دیگر که دوباره دور هم جمع شوند.

گردش عروس و داماد از رسوم مردم تکه است

دهیار تکه گفت: گرفتن هدیه برای عروس و دامادها و بردن آنها به میهمانی و پاگشا در طول ایام نوروز و بخصوص سیزده به در از دیگر رسوم مردم تکه است.

پیرزادی اظهار داشت: مردم روستای تکه و روستاهای اطراف به زوج های جوانی که اولین نوروز خود را آغاز کرده اند اهمیت زیادی می دهند و در هر مکانی با دادن هدایا و عیدی آنها را به زندگی و در کنار خانواده بودن تشویق می کنند.

این ها تنها بخشی از آداب و رسوم مردم خوب و صمیمی نهاوند وبه عنوان نمونه روستای کهن تکه نهاوند بود که به دلیل طولانی شدن مطلب و خسته شدن خوانندگان از ذکر باقی آنها خود داری کردیم.

انتهای پیام/س
 گزارش از علی سهرابی